Свет22

Асноўныя пагрозы, якія чакаюць свет у 2024-м

Многія эксперты даюць на 2024 год прагнозы без аптымізму. Апроч ранейшых пагроз яны называюць адну новую. Агляд прыводзіць Бі-бі-сі.

Вайна ва Украіне. Фота: УСУ

Прыводзім з невялікімі скарачэннямі.

Галоўныя пагрозы шчасця на зямлі

Акрамя войнаў і змены клімату — дзвюх галоўных пагроз чалавецтву, атрыманых у спадчыну ад 2023 года — аналітыкі і СМІ вылучаюць адну буйную новую. Яна тычыцца ў першую чаргу Захаду, але наступствы адчуе на сабе ўвесь свет.

Размова пра выбары. Яны абяцаюць змену ўлады ў ЗША і ў ЕС, што, сярод іншага, пагражае скарачэннем падтрымкі Украіны ў яе супрацьстаянні расейскай агрэсіі.

Сярод іншых патэнцыйных праблем для стабільнасці і росту дабрабыту ў свеце эксперты называюць паглыбленне эканамічнага крызісу. Адной з прычын можа стаць новы віток інфляцыі і яшчэ год жыцця з дарагімі крэдытамі. А таксама гандлёвая вайна ЗША і ЕС з Кітаем і праблемы ў самім Кітаі — лакаматыве росту сусветнай эканомікі.

Многія згадваюць штучны інтэлект і ў ліку рызык, і сярод кандыдатаў у выратавальнікі чалавецтва. Галоўная новая тэхналогія XXI стагоддзя пакуль у зачаткавым стане, як і рэгуляванне яе прымянення. Аднак у ёй закладзены такі схаваны патэнцыял як прагрэсу, так і разбурэння, што ШІ паступова становіцца галоўнай невядомай у прагназаванні будучыні.

Пакуль жа галоўныя пагрозы ва ўсіх сцэнарах 2024 года звязаныя з войнамі.

Вайна ў Еўропе, якую развязаў Уладзімір Пуцін супраць Украіны, далёкая ад завяршэння, як і канфлікт Ізраіля з ХАМАС і іншымі групоўкамі, які падтрымлівае Іран, на Блізкім Усходзе.

Эксперты вылучаюць у прагнозах дзве галоўныя рызыкі, звязаных з гэтымі войнамі.

Па-першае, кожная з іх рызыкуе ў любы момант перарасці ў маштабны рэгіянальны ці нават глабальны канфлікт. І па-другое, нармалізацыя ваеннай агрэсіі ў міжнародных адносінах і абмежаванасць рэсурсаў Захаду для дапамогі саюзнікам могуць надаць упэўненасці яго апанентам з супрацьлеглага лагера аўтакратаў, што прывядзе да новых войнаў.

Самыя змрочныя сцэнары дапускаюць прамое сутыкненне ЗША з Расіяй з-за Еўропы ці з Кітаем з-за Тайваня.

Так сцісла выглядаюць прагнозы на 2024 год. А вось што пішуць эксперты і СМІ пра дзве галоўныя невядомыя — войны і выбары.

Вайна

Расійскае ўварванне ва Украіну і амерыканскія войны ў Іраку і Афганістане абудзілі ў рэгіянальных лідараў на Блізкім Усходзе і ў Афрыцы апетыт да сілавога развязання канфліктаў і зацяжной вайны.

Эксперты International Crisis Group (ICG) асцерагаюцца, што ўслед за Пуціным іншыя аўтарытарныя лідары ўвяжуцца ў ваенныя авантуры пры падтрымцы знешніх спонсараў — дзяржаў накшталт Ірана, якія разглядаюць рэгіянальныя канфлікты як проксі-вайну з вялікім ворагам, часцей за ўсё — ЗША.

«Спробы спыніць войны дыпламатычным шляхам паўсюдна церпяць няўдачу. Сярод кіраўнікоў дзяржаў усё больш тых, хто звяртаецца да вайны як сродку дасягнення палітычных мэтаў. І ўсё больш тых, хто верыць, што ім гэта сыдзе з рук», — піша ICG.

Галоўны жах — сутыкненне дзвюх найбуйнейшых дзяржаў планеты, ЗША і Кітая. Нагода можа з'явіцца ўжо ў студзені, калі на Тайвані пройдуць выбары. 

Агрэсія Расіі супраць Украіны ўвайшла ў зацяжную стадыю вайны на знясіленне. Галоўная рызыка — у стомленасці ад яе ў Еўропе і на Захадзе — пагражае спыненнем ваеннай і фінансавай дапамогі Кіеву. У канцы года еўрапейскі пакет ветавала Венгрыя, а амерыканскае фінансаванне перакрылі рэспубліканцы ў Кангрэсе. У студзені ўлады ЕС і ЗША паўтораць спробы разблакаваць падтрымку, без якой Украіна рызыкуе застацца сам-насам з ядзернай дзяржавай-агрэсарам, гатовай кінуць усе рэсурсы на заваёву суседняй краіны.

Вайне Ізраіля з ХАМАС таксама не відаць канца. Да таго ж яна пагражае перарасці ў рэгіянальны канфлікт на Блізкім Усходзе. ЗША безумоўна падтрымліваюць Ізраіль, а Іран — яго смяротных ворагаў. Ізраіль ужо бамбіць цэлі ў Сірыі і Ліване. Хусіты з Емена абстрэльваюць заходнія гандлёвыя судны і ваенныя караблі, што прывяло да перабояў у сусветным гандлі.

Паліцыя ХАМАС нясе параненую дзяўчынку ў бальніцу. Фота: AP Photo/Mahmoud Essa

Працягваюцца або тлеюць іншыя ўзброеныя канфлікты — у Судане, Емене, М'янме, Самалі, Сірыі, Нігерыі. Эксперты асцерагаюцца, што іх колькасць у 2024 павялічыцца.

Сярод выбухованебяспечных сітуацый яны называюць супрацьстаянне Арменіі і Азербайджана, у якім пасля перамогі ў Нагорным Карабаху Баку можа паспрабаваць развіць поспех і паквапіцца на армянскія землі, што аддзяляюць асноўную частку Азербайджана ад яго эксклава — Нахічэванскай аўтаномнай рэспублікі.

Падобныя асцярогі звязаныя з Эфіопіяй. Там акрылены перамогай над унутранымі ворагамі прэзідэнт Абій Ахмед зноў заікаецца аб «праве» на выхад да мора, што немагчыма без чарговай вайны з суседняй Эрытрэяй.

Не вычарпаныя канфлікты ў краінах Сахелю. Сітуацыя ў Малі, Нігеры, ЦАР і Буркіна-Фасо застаецца вельмі нестабільнай.

А на Гаіці таго глядзі павінен высадзіцца міжнародны кантынгент на чале з паліцэйскімі з Кеніі. Яны паспрабуюць адваяваць краіну ў гангстараў, банды якіх кантралююць Гаіці і змагаюцца паміж сабой вось ужо больш за два гады.

Выбары

Надыходзячы 2024 год ужо называюць годам выпрабавання дэмакратыі. Як адзначае вядучая заходняя газета The Financial Times, яшчэ ні разу ў гісторыі дэмакратыі на адзін год не прыходзілася такой колькасці выбараў. Амаль 2 млрд чалавек — або палова дарослага насельніцтва планеты — адправяцца на выбарчыя ўчасткі ў 2024 годзе.

«Цяперашнія выбары праходзяць на фоне сусветнага ўздыму антылібералізму, паслаблення незалежных інстытутаў і росту расчаравання сярод моладзі ў самім інстытуце выбараў», — піша FT.

Адна пагроза тоіцца на «венгерскім шляху», як яго вызначае FT. Перамога на свабодных выбарах з наступным прыгнётам правоў і свабод. Менавіта такім шляхам рызыкуюць пайсці дэмакратычныя краіны ў стадыі развіцця з гіганцкім насельніцтвам — Індыя, Інданезія і Мексіка. Усім ім трэба будзе галасаваць у гэтым годзе.

У Расіі ў сакавіку 2024 года таксама адбудзецца галасаванне, якім будзе аформлены чарговы прэзідэнцкі тэрмін Пуціна. У катэгорыю «выбары» гэта падзея трапляе толькі ўмоўна, паколькі да дэмакратыі не мае ніякага дачынення: апазіцыя ў Расіі знішчаная, незалежныя арбітры ў асобе судоў, выбаркама і парламента падпарадкаваныя Крамлю, а адкрытая грамадская дыскусія і свабода слова крыміналізаваныя.

Фота: Mikhail Klimentyev, Sputnik, Kremlin Pool Photo via AP 

Студзеньскія прэзідэнцкія выбары на Тайвані пагражаюць дэмакратыі не знутры, а звонку. Кітай вельмі пільна сочыць за рыторыкай кандыдатаў і пагражае прыняць меры, калі палічыць пераможцу «сепаратыстам». ЗША выступаюць гарантам бяспекі вострава і любое надзвычайнае здарэнне ў выпадку абвастрэння сітуацыі пагражае перарасці ў канфлікт двух вядучых сусветных ваенных і эканамічных дзяржаў.

Аднак галоўныя акты драмы пра лёс дэмакратыі будуць разыграныя ў апоры свабоднага заходняга свету. У лістападзе ЗША выбіраюць прэзідэнта, а ў 450-мільённым Еўрасаюзе па выніках чэрвеньскага галасавання зменіцца Еўрапарламент і кіраўніцтва ЕС.

У выпадку перамогі Дональда Трампа ў Белым доме зноў апынецца палітык, які не прызнае паразу на мінулых выбарах, абяцае адпомсціць унутраным палітычным ворагам і памілаваць сваіх прыхільнікаў, штурмавалі Капітолій, выгнаць імігрантаў, адмяніць маштабную праграму барацьбы са змяненнем клімату і, галоўнае, памяняць знешнюю палітыку ЗША, што пагражае іх ролі гаранта бяспекі для іншых краін Захаду.

У Еўропе ж на ўздыме правыя папулісты. Яны напэўна павялічаць прадстаўніцтва ў Еўрапарламенце і ва ўладзе некаторых краін ЕС, што падарве ролю Еўрасаюза як заходняга лідара ў барацьбе са зменай клімату і прасоўванні сацыяльнай роўнасці.

Каментары2

  • Рыгор
    07.01.2024
    Наконт выбараў у ЗША і Еўропе, я б памяняў ацэнкі з негатыўных на пазітыўныя. Здаецца, людзі наеліся дурнога лібералізму, глабалізацы і манаполіі левых СМІ.
  • зрий в корень
    11.01.2024
    исламский экстремизм вот главная угроза миру.

Афіцыянт, танцор у Тайландзе, ролі ў «Мухтары» і «Сватах». Пяць фактаў пра новага міністра культуры Чарнецкага17

Афіцыянт, танцор у Тайландзе, ролі ў «Мухтары» і «Сватах». Пяць фактаў пра новага міністра культуры Чарнецкага

Усе навіны →
Усе навіны

У Грузіі пратэсты ідуць чацвёрты дзень. Апазіцыя патрабуе эфіру на ТБ2

Спявак Герман Цітоў на Алексіевіч: Ты павінна быць з Лукашэнкам на «вы» і шэптам35

Украінцы з «Хаймарса» накрылі ганаровае пастраенне расійскіх вайскоўцаў у Курскай вобласці. 12 загінулых9

Падрабязнасці здарэння ў Хойніках, дзе воўк напаў на вартаўніка і міліцыянтаў1

Зяленскі: Украіна можа ўступіць у НАТА без дзеяння артыкула 5 на ўсёй тэрыторыі8

У Польшчы ёсць свае сёстры Груздзевы — сёстры Гадлеўскія ВІДЭА2

У цэнтры Мінска з'явілася кафэ ў афрыканскім стылі. Каб яго адкрыць, уласніца прадала кватэру5

Хто такія садыкі? Расійскія вайскоўцы ў Сірыі нарадзілі адмысловы слэнг16

Пасля даносу Бондаравай раптоўна адмянілі выставу ў музеі Янкі Купалы. Цяпер яна патрабуе на музеі шыльды па-руску78

больш чытаных навін
больш лайканых навін

Афіцыянт, танцор у Тайландзе, ролі ў «Мухтары» і «Сватах». Пяць фактаў пра новага міністра культуры Чарнецкага17

Афіцыянт, танцор у Тайландзе, ролі ў «Мухтары» і «Сватах». Пяць фактаў пра новага міністра культуры Чарнецкага

Галоўнае
Усе навіны →