Afryku imkliva achoplivaje małavyvučany i vielmi niebiaśpiečny virus. Što takoje vospa małpaŭ?
Śmiarotnaść novaha štamu afrykanskaha virusa Mpox (vospy małpaŭ) značna pieravyšaje pakazčyki Covid-19 i maje amal takuju ž chutkaść raspaŭsiudu. Z-za situacyi ź virusam Suśvietnaja arhanizacyja achovy zdaroŭsia (SAAZ) u hetyja dni moža abviaścić maksimalny ŭzrovień hłabalnaj niebiaśpieki. Dziejnaj vakcyny ad chvaroby nie isnuje.
Mutavany štam małpinaj vospy (Mpox) za niekalki miesiacaŭ achapiŭ jak minimum 16 afrykanskich krain, na šeść ź ich virus raspaŭsiudziŭsia ŭsiaho za 10 dzion. Zahinuła zvyš 500 čałaviek pry aficyjna paćvierdžanych kala 20 tysiačach vypadkach.
Abjadnanaja sietka afrykanskich centraŭ pa kantroli i prafiłaktycy zachvorvańniaŭ (Africa CDC) užo abviaściła ŭspyšku chvaroby kantynientalnaj nadzvyčajnaj situacyjaj. Na čarzie znachodzicca i Suśvietnaja arhanizacyja achovy zdaroŭsia (SAAZ), jakaja ŭ hetyja dni moža ŭvieści maksimalny ŭzrovień hłabalnaj niebiaśpieki, jaki byŭ padčas pandemii kavidu, paviedamlaje vydańnie Politico.
Krynicy vydańnia adznačajuć, što kamitet niezaležnych ekśpiertaŭ SAAZ užo siońnia sustreniecca z hienieralnym dyrektaram arhanizacyi Tedrasam Hiebreijesusam, kab abmierkavać šlachi zmahańnia z novym štamam Mpox u Afrycy.
Asnoŭnaja prablema ŭ tym, što dziejnaj vakcyny ad vospy małpaŭ i asabliva ad ciapierašniaha štamu chvaroby jašče nie isnuje, a sam virus vyvučany niedastatkova. U jakaści časovaha rašeńnia mohuć prydasca vakcyny ad zvyčajnaj vospy, ale ŭ siońniašniaj situacyi dla Afryki zareziervavana tolki 200 tysiač doz takich vakcyn, a paciarpiełyja krainy i ich susiedzi ekstranna zapytvajuć jak minimum miljon doz (što ŭskosna śviedčyć ab vielizarnych maštabach imaviernaha raspaŭsiudžańnia novaha štamu Mpox na kantyniencie).
Na fonie hetaha SAAZ paviedamlaje, što vytvorcy vakcyn ad vospy ciapier mohuć źviarnucca ŭ SAAZ pa ekstranuju licenziju, jakaja dazvolić mižnarodnym hrupam, uklučajučy JUNISEF i Hłabalny aljans vakcyn GAVI, raspaŭsiudžvać svaje pryščepki ŭ Afrycy.
Što saboj ujaŭlaje novy štam vospy małpaŭ i jakija simptomy?
Jak daviedaŭsia partał Science Alert, novy mutavany štam virusa Mpox bolš za ŭsio raspaŭsiudziŭsia ŭ Demakratyčnaj respublicy Konha, a ŭpieršyniu ŭspychnuŭ u pačatku hetaha hoda ŭ čatyroch afrykanskich krainach: Burundzi, Kienii, Ruandzie i Uhandzie.
Novy štam vospy małpaŭ pieradajecca praz dotyki i inšyja vidy fizičnaha kantaktu pamiž ludźmi, uklučajučy pałavyja akty, asabliva kali jany mužčynskija adnapołyja. Virus taksama pieradajecca praz dychalnyja šlachi (kali ludzi stajać vielmi blizka adno da adnaho) i roznyja štučnyja pavierchni (kuchonnaje načyńnie, ručniki, paściela i inšyja).
Pieršyja prykmiety ŭklučajuć lichamanku, hałaŭny bol, acioki, boli ŭ śpinie, boli ŭ myšcach i ahulnuju mlavaść. Jak tolki lichamanka prachodzić, moža źjavicca syp u vyhladzie puchiroŭ, časta pačynajecca z tvaru. Zatym jon raspaŭsiudžvajecca na inšyja častki cieła, čaściej za ŭsio na dałoni i stupni. Syp, jaki moža vyklikać vielmi mocny śvierb, prachodzić praz roznyja stadyi, pierš čym, narešcie, utvarajucca strupy, jakija paźniej adpadajuć, ale mohuć pakidać rubcy.
Hałoŭnaj asablivaściu novaha štamu Mpox źjaŭlajucca praciahły i amal bieśsimptomny inkubacyjny pieryjad (da 21 dnia), pavialičanaja chutkaść raspaŭsiudžvańnia (u paraŭnańni ź minułymi štamami) i bolš vysokaja śmiarotnaść (minimum 3-4% ad ahulnaj kolkaści pacyjentaŭ, što taksama pieravyšaje pakazčyki minułych štamaŭ). Śmiarotnaść virusa vyšejšaja za śmiarotnaść pieršych štamaŭ karanavirusa ŭ 2020-2021 hadach (1,2%).
U hrupach vysokaj ryzyki zaražeńnia — dzieci i žančyny, pieradaje Science Alert.
Nahadajem, što ŭ 2022 hodzie ŭžo ŭźnikała ryzyka hłabalnaj pandemii vospy małpaŭ (chvaroba tady taksama pryjšła z Afryki i raspaŭsiudziłasia pa Jeŭropie, Rasii, ZŠA, Kanadzie i Aŭstralii). Niepaćvierdžanyja vypadki byli ŭ Biełarusi.
Ale tahačasny zachodnieafrykanski štam Mpox, u adroźnieńnie ad ciapierašniaha, nie pieradavaŭsia tak chutka pamiž ludźmi, mieŭ mienšyja pakazčyki śmiarotnaści, časta praciakaŭ u lohkaj formie i bolš paddavaŭsia lačeńniu vakcynami ad zvyčajnaj vospy (ŭ 85% vypadkaŭ vakcyny pieramahali Mpox). U vyniku dva hady tamu nijakaj novaj hłabalnaj pandemii nie adbyłosia.
U minułym vospa małpaŭ uvohule nie ličyłasia infiekcyjaj, a pieradača virusa pamiž ludźmi była redkaściu. Ciapier ža, jak i zaścierahalisia navukoŭcy, virus, vidavočna, mutavaŭ z-za źmianieńniaŭ klimatu i jaho stała značna składaniej adsočvać.
Kola Łukašenka syhraŭ na rajali na «Dni narodnaha adzinstva». Jaho tata pierad hetym pryhraziŭ Treciaj suśvietnaj vajnoj11
Kamientary