Katalickamu Kaściołu chram akazaŭsia nie patrebny, ale za jaho zastupiłasia nastaŭnica.
Kaścioł u Dubravie Maładziečanskaha rajona, jaki byŭ uniesieny ŭ śpis na znos. Fota: Naša Niva
Historyju, jakaja raźviarnułasia vakoł ruinaŭ staroha chrama, raspaviała hazieta «Źviazda».
U kancy 2023 hoda nastaŭnica historyi i hramadaznaŭstva Haradockaj bazavaj škoły Taćciana Šumiel zaŭvažyła, što na sajcie Maładziečanskaha rajvykankama ŭ pieraliku budynkaŭ, jakija padlahajuć znosu ŭ najbližejšyja hady, akazaŭsia Dubraŭski kaścioł. Hety pieralik možna adšukać i siońnia.
Fundataram kaścioła, jak i muravanaha pałaca ŭ Siomkavie, byŭ apošni mienski vajavoda Adam Chmara. Muravany chram byŭ uźviedzieny ŭ 1796-1805 hadach.
«Cikava, što pierajemnaść pamiž dvuma nasielenymi punktami nie tolki isnavała, ale i praciahvaje isnavać. U Dubravie Adam Chmara zamaŭlaŭ plitu pamiaci baćkoŭ, jakaja nievierahodnym čynam była znojdziena la ścien pałaca ŭ Siomkavie ŭ 2012 hodzie. Tudy ž, u Dubravu, apošni mienski vajavoda niekalki dzion, pyšnaj pracesijaj jechaŭ na viečny spačyn, dzie potym u sutareńniach kaścioła byli pachavany dva pakaleńni Chmaraŭ…
Adam achviaravaŭ Dubraŭskamu kaściołu abraz Maci Božaj (kaniec XVIII st.), jaki prosta nievierahodnym čynam byŭ vyratavany ad vyvazu za miažu, trapiŭ da mastaka, restaŭratara, kalekcyjaniera i miecenata Ihara Surmačeŭskaha i, jak paviedamlaje majstar, paśla restaŭracyi budzie pieradadzieny ŭ naš kaścioł Śviatoha Pio parafii Śviatoha Kazimira ŭ Maładziečnie!» — zaŭvažyła dziŭnyja supadzieńni ŭ historyi chrama nastaŭnica.
Ruiny kaścioła ŭ Dubravie i nastaŭnica Taćciana Šumiel. Fota: «Źviazda»
Paśla vyzvolnaha paŭstańnia 1863 hoda kaścioł byŭ adabrany ŭ katalikoŭ. U 1868 hodzie jaho pierarabili ŭ pravasłaŭnuju carkvu Rastva Baharodzicy.
Z prychodam palakaŭ u 1919 hodzie kaścioł u Dubravie byŭ viernuty katalikam. Da jaho restaŭracyi prystupili ŭ 1926 hodzie, praces zaniaŭ kala 4 hadoŭ.
Kaścioł byŭ zakryty kamunistami ŭ 1948 hodzie i z taje pary vykarystoŭvaŭsia ŭ haspadarčych metach. Jak raskazvajuć miascovyja žychary, u 1980-ja studenty, što pryjechali na bulbu, vyrašyli raźvieści na jaho dachu vohnišča. Pačaŭsia pažar, sklapieńni abvalilisia. Chram zastaŭsia biez dachu i voknaŭ, a ŭnutry chram zaros drevami, jakija nichto nie vysiakaje.
Jašče adzin cikavy fakt pra viosku — dbańniem miascovych ludziej usie vulicy tut nosiać biełaruskija i miascovyja nazvy — Kastusia Kalinoŭskaha, Skaryny, Maksima Tanka, Bieniedykta Dyboŭskaha (hety navukoviec naradziŭsia pobač na chutary Adamaryn), Dziavočaja Horka.
Z pytańniem, jakim čynam pomnik architektury trapiŭ u hety śpis, nastaŭnica Taćciana Šumiel źviarnułasia da miascovych uładaŭ, jakija musiać achoŭvać historyka-kulturnuju spadčynu.
U rajvykankamie jon rastłumačyli, što Dubraŭski kaścioł, niahledziačy na bahatuju historyju, nie ŭklučany ŭ Dziaržaŭny śpis historyka-kulturnych kaštoŭnaściaŭ, a značyć, ničym nie adroźnivajecca pa statusie ad karoŭnika, jaki išoŭ pad znos pavodle taho ž pieraliku.
Nieabchodnaść źniščeńnia pomnika historyi i turystyčnaj słavutaści žančynie patłumačyli niebiaśpiekaj dla dziaciej i turystaŭ.
Stan ścien kaścioła. Fota: Naša Niva
Siońnia kaścioł staić biez dachu i dźviarej, zamknuć jaho nielha. Kali b ruiny abvalilisia na kahości, u miascovych čynoŭnikaŭ byli b prablemy. Rajonnyja ŭłady pastajanna jeździać pa vioskach, hladziać usie budynki, jakija znachodziacca ŭ drennym stanie, kab vyrašyć ich los. Vyrašajuć, zvyčajna, u bok znosu.
Padavać ruiny na atrymańnie achoŭnaha statusu miascovyja ŭłady, jakija nadzielenyja na heta pravam, taksama nie vielmi chacieli — heta jašče bolšaja adkaznaść. Dyj pryvatnyja asoby z takoj prapanovaj nie źviartalisia.
Ale pakolki heta byŭ chram, to Hańnie Furs, staršyni Alachnovickaha sielsavieta, na terytoryi jakoha jon znachodziŭsia, usio ž daručyli znajści haspadara, jaki b zachacieŭ uziać sabie na bałans ruiny. Miascovy ksiondz Pavieł Šyłak paličyŭ, što jahonaja maleńkaja parafija nie paciahnie taki vialiki budynak u avaryjnym stanie. Minska-Mahiloŭskaja archidyjacezija dvojčy praihnaravała listy ź sielsavieta.
Pres-sakratar archidyjacezii Juryj Sańko, ź jakim źviazalisia žurnalisty haziety, tolki vykazaŭ škadavańnie, što šukać haspadara treba było raniej, a siońnia kaściolnyja ŭłady naŭrad ci voźmucca za hety budynak.
«My nie suprać kansiervacyi ruin, zachavańnia spadčyny dla naščadkaŭ. Ale pytańnie ŭpirajecca ŭ hrošy. Tamu što sprava kansiervavańnia taksama niaprostaja: heta i abśledavańnie techničnaha stanu, i prajektnaja dakumientacyja. Siońnia šmat abjektaŭ respublikanskaha maštabu, jakija my pavinny adnaŭlać…» — patłumačyŭ pazicyju Sańko.
Praz Dubravu prachodziać i pilihrymy, jakija iduć na fest u Budsłaŭ. Kala kaścioła jany zaŭsiody spyniajucca, adpačyvajuć. Papularny abjekt i siarod turystaŭ. Akramia taho tut zdymali film pa ramanie Karatkieviča «Čorny zamak Alšanski».
Mahiła ksiandza, kroŭ jakoha praliłasia vosieńniu 1942 hoda. Fota: Naša Niva
Miascovaja viernica Alina Šydłoŭskaja kaža, što ŭsie parafijanie za chram haroj:
«Heta ž śviatynia naša. Čutki, što reštki kaścioła źbirajucca znosić, chodziać užo daŭno. Jak možna ich rujnavać? Pad hetym kaściołam ludzi pachavanyja, pobač — mahiły dvuch ksiandzoŭ. Ja tak skažu: pakul jość hety pomnik architektury, dyk i vioska naša cikavaja».
U Ministerstvie kultury cikaŭnaść miascovaj nastaŭnicy da Dubraŭskaha kaścioła narešcie zrazumieli. Akazałasia, što jašče ŭ listapadzie minułaha hoda supracoŭniki viedamstva padymali hetaje pytańnie ŭ čas narady z čynoŭnikami vobłaści. Jany źviarnuli ŭvahu miascovych uładaŭ, što kaścioł, jaki ŭklučany ŭ turystyčny maršrut Minščyny, nielha znosić, što patrebna rychtavać dakumienty na nadańnie jamu statusu historyka-kulturnaj kaštoŭnaści, bo abjekt sapraŭdy znakavy.
«Ale niejkich kankretnych dziejańniaŭ za dva miesiacy my nie ŭbačyli. Pryjšłosia reahavać bolš nastojliva, brać inicyjatyvu ŭ svaje ruki», — adznačyŭ kansultant upraŭleńnia pa achovie historyka-kulturnaj spadčyny Hienadź Chodar.
U pačatku studzienia 2024 hoda supracoŭniki ministerstva nakiravali na adras Minabłvykankama i Maładziečanskaha rajvykankama list z prośbaj zabiaśpiečyć zachavańnie reštkaŭ kaścioła, a taksama ciaham dvuch miesiacaŭ padrychtavać z pryciahnieńniem śpiecyjalistaŭ muziejaŭ i navukovych arhanizacyj prapanovu ab nadańni im statusu historyka-kulturnaj kaštoŭnaści.
Na pramuju prośbu, a chutčej, zahad ź Minska ŭsio ž adreahavali. Prapanova była chutka padrychtavanaja i ŭžo ŭ krasaviku razhledžanaja Minskim abłasnym savietam pa pytańniach historyka-kulturnaj spadčyny.
A zatym nakiravana ŭ Biełaruskuju respublikanskuju navukova-mietadyčnuju radu pa pytańniach historyka-kulturnaj spadčyny pry Ministerstvie kultury.
Kałony kaścioła jašče vysiacca siarod chmyzu. Fota: Naša Niva
Pytańnie ab nadańni statusu kaštoŭnaści reštkam kaścioła ŭ vioscy Dubrava razhladałasia na pasiadžeńni 15 maja. U Radzie taksama znajšlisia tyja, chto nie bačyŭ pryčyn brać ruiny pad achovu.
«Dapuścim, ruinam kaścioła budzie nadadzieny status. A što dalej?» — prahučała pierad hałasavańniem.
Supracoŭnikam ministerstva daviałosia dakazvać, što dastatkova zakansiervavać ruiny, što dastatkova prahramy supraćavaryjnych rabot, jakija nie patrabujuć značnych raschodaŭ.
«Treba adychodzić ad šabłonnych padychodaŭ. Lubyja staryja zakinutyja budynki z historyjaj možna adaptavać. Jany dajuć nam mahčymaść žyć u bolš raznastajnym asiarodździ», — zastupiŭsia za ruiny restaŭratar Źmicier Savieljeŭ, jaki prapanavaŭ navat kancepcyju prystasavańnia byłoha chrama.
Urešcie siabry Rady adnahałosna prahałasavali za nadańnie reštkam kaścioła Najśviaciejšaj Dzievy Maryi achoŭnaha statusu. Abjekt sa śpisu na znos u adzin momant staŭ kaštoŭnaściu, jakuju treba bierahčy — byccam heta było niezrazumieła tym, chto taki śpis składaŭ.
«Kali b Rada adchiliła prapanovu, skazała «nie», chutčej za ŭsio, ruiny kaścioła rana ci pozna nasamreč źnieśli b, i my b pazbavilisia sapraŭdnaj kulturnaj kaštoŭnaści, jakuju nielha acanić nijakimi hrašyma», — patłumačyŭ paśla pasiadžeńnia Hienadź Chodar.
Uziaćcie pad achovu vyhladaje vielmi składanaj praceduraj, ale, pavodle słovaŭ Hienadzia Chodara, prapanovu ab nadańni statusu historyka-kulturnaj kaštoŭnaści moža padrychtavać luby zacikaŭleny. U hetym moža dapamahčy pamiatka, jakaja znachodzicca na sajcie Ministerstva kultury.
Taksama možna paraić pilniej sačyć za takimi śpisami abjektaŭ na znos u svaich rajonach i haradach i svoječasova paviedamlać u Ministerstva kultury, kali tudy traplaje niejki vidavočna kaštoŭny abjekt.
Kamientary