«Možna było za 200 dalaraŭ źniać viłu z basiejnam la akijana i žyć, jak miljanier». Biełarus raskazaŭ pra plusy i minusy žyćcia na vostravie Bali
Apošnija paŭtara hoda mahiloviec Siarhiej Mielnikaŭ žyvie sa svajoj dziaŭčynaj na vostravie Bali. «Bali — daloka nie rajskaje miesca, jakim sfarmiravany jaho vobraz u maśmiedyja, ale ŭ cełym mnie tut pakul padabajecca», — raskazvaje jon pra svajo žyćcio na indaniezijskim vostravie ŭ intervju Magilev.by.
Jak pryznajecca Siarhiej, miesca dla žyćcia vybirali pa pryncypie ekałahičnaści. Abaviazkovymi ŭmovami byli: miakki klimat ź vialikaj vadoj, šmat zielaniny vakoł, śviežyja pradukty i čystaja ekałohija. Na Bali syšlisia ŭsie hetyja paramietry, choć nie bieź niuansaŭ.
— Bali — daloka nie samy kruty vostraŭ Indaniezii ŭ płanie pryhažościaŭ, — dzielicca ŭražańniami mahiloviec. — Jość, viadoma, cikavyja miescy, ale samyja instahramnyja vidy i pryhožyja plažy ź biełym piasočkam, jak na Maldyvach, jakija lubiać pościć turysty, jak praviła, źniatyja na astravach niepadalok. Tut ža na plažach čaściej sustrakajecca čorny vułkaničny piasok, a turysty «katajucca» pa vadaspadach i chramach.
Bali — vostraŭ vułkanaŭ, džunhlaŭ, rysavych paloŭ, akružany z poŭdnia Indyjskim akijanam (siudy da vialikich chvalach źjazdžajucca sierfinhisty), z poŭnačy — bolš spakojnym Balijskim moram (tut pravodziać čas dajviery i snorklery).
Haradoŭ na Bali ŭ našym zvykłym razumieńni mała. Usie jany, pa słovach Siarhieja, bolš nahadvajuć pasiołki haradskoha typu. Asnoŭny niedachop, na dumku biełarusa, — adsutnaść tratuaraŭ: pieravažnaja častka nasielnictva pieramiaščajecca na skutarach, navat u kramu za rahom.
Sam vostraŭ nievialiki: z adnoj častki ŭ inšuju na bajku možna dabracca za piać-šeść hadzin. A z uźbiarežža da centra — za dźvie-try. Darohi vuzkija, i časta možna zatrymacca ŭ zatory z-za praviadzieńnia relihijnych šeściaŭ (cyrymonij).
— Samaloty ź vialikaj ziamli prylatajuć na Bali ŭ aeraport horada Denpasar z nasielnictvam kala 725 tysiač čałaviek. Heta taki vialiki čałaviejnik. Usie pabudovy tut nizkija: jak praviła, nie bolš za try pavierchi. Praktyčna niama sučasnaj cikavaj haradskoj architektury, ale jość pryhožyja chramy i šykoŭnyja hatelnyja kompleksy.
U miascovych viosačkach tradycyjnyja balijskija damy, na moj pohlad, cikaviejšyja, — kaža Siarhiej. — Pieršyja piać miesiacaŭ my žyli ŭ duchoŭnym centry vostrava — horadzie Ubud. Tam žyvie bolš za ŭsio ekspataŭ. Klimat krychu chaładniejšy, čym na ŭźbiarežžy, čaściej iduć daždžy, a sam horad patanaje ŭ džunhlach i rysavych palach. Tamu jość svaje asablivaści: va Ubudzie poŭna ŭsiakaj žyŭnaści, jakaja moža zapaŭźci ŭ dom — heta murašy, vialikija pavuki, hiekony, skałapiendry, źmiei. Tym ludziam, chto ich baicca, na Bali budzie nie asabliva kamfortna. Ja praź niejki čas prosta pryvyk. Adnojčy razumieješ, što vakoł ciabie pryroda, a ty — jaje častka. Adbyvajecca pryniaćcie.
Z-za padvyšanaj vilhotnaści i vialikaha prytoku turystaŭ u Ubud za apošni hod Siarhiej i Iryna vyrašyli pierabracca da ŭźbiarežža va ŭschodniuju rybackuju viosačku Amied. Heta cichaje i spakojnaje miesca asabliva papularnaje siarod turystaŭ-dajvieraŭ.
Rybackaja viosačka Amied na ŭschodnim uźbiarežžy vostrava Bali
— Siarhiej, ci patrebna biełarusam viza dla znachodžańnia na Bali?
— Viza ŭ Indanieziju dla hramadzian Biełarusi nie patrebnaja pry ŭmovie znachodžańnia ŭ krainie nie bolš za 30 dzion — heta značyć, dla turystaŭ.
Kali my tolki razvažali, u jakuju krainu pierajechać, razhladali roznyja varyjanty: Hruzija, Turcyja, Kipr. Ale tak jak u majoj kachanaj užo byŭ vopyt žyćcia na Bali i jana viedała, jak tut usio ŭładkavana, to ŭrešcie vyrašyli pierabracca siudy.
Vyznačalnym faktaram stała mahčymaść zrabić doŭhaterminovuju vizu. Jana afarmlajecca na dva miesiacy z dvuma mahčymymi padaŭžeńniami. Usiaho ŭ vas jość paŭhoda bieśpierapynnaha znachodžańnia. Dalej možna znoŭ padavać dakumienty na adkryćcio vizy ŭ imihracyjny ofis. Kali jaje adkryjuć, dastatkova vylecieć choć by na dzień u inšuju krainu i možna znoŭ viartacca na Bali. Tak možna rabić kolki zaŭhodna razoŭ, što zručna dla doŭhaterminovaha znachodžańnia za miažoj.
— Jak doŭha dabiracca da vostrava ź Biełarusi?
— Pramoha pieralotu ź Biełarusi na Bali niama. Rychtujciesia da adnoj abo dźviuch pierasadak. Maja dziaŭčyna niadaŭna viartałasia ŭ Minsk ź dźviuma pierasadkami sutki. Ale ŭ kavidnyja časy dabracca było jašče składaniej.
Ciapier usio ŭpirajecca tolki ŭ hrošy. Jak tolki kavid admianili, ceny na kvitki adrazu ž vyraśli. Kali paśpieješ złavić kvitki pa akcyi, možna ŭ adzin bok źlatać za 600 dalaraŭ, ale ŭ siarednim kvitki na ŭsie siehmienty pieralotu abychodziacca kala 1000 dalaraŭ.
Zrešty, z patokam turystaŭ padskočyli ceny i na samim vostravie: na arendu žylla i pradukty. Ale pry ŭsim hetym na Bali žyć biudžetniej, čym u toj ža Jeŭropie.
— Jakaja praca dazvalaje zamiežniku spakojna žyć la akijana?
— Lubaja addalenaja praca. Tut žyvuć ajcišniki, trejdary, dyzajniery, koŭč, psichołahi, nastaŭniki, błohiery — usie, chto zarablaje anłajn.
U tych, chto pracuje na biełaruskija i rasijskija firmy, časovaja roźnica z ofisam +5 hadzin, tak što faktyčna praca pačynajecca paśla abiedu. Pracuješ da poźniaha viečara, ale zatoje ŭ ciabie jość pieršaja pałova dnia, kab nie śpiašajučysia pračnucca, zrabić svaje asabistyja spravy, papłavać u mory. Niama adčuvańnia, što pracuješ kožny dzień z ranicy da viečara. U hetym dla mianie vialiki plus žyćcia tut.
— Ci moža inšaziemiec uładkavacca na pracu na Bali?
— U Indaniezii inšaziemcam u pryncypie zabaroniena pracavać biez pracoŭnaj vizy, kab nie adbirać pracoŭnyja miescy ŭ miascovych. Tamu addalenaja praca dla pierasialeńnia siudy na doŭhi termin — aptymalny varyjant. Kali sprabuješ na vostravie pracavać nieaficyjna, da prykładu, madellu abo fatohrafam, ciabie departujuć. Viadoma, možna aformić pracoŭnuju vizu KITAS. Ale jana bolš raźličanaja na inviestaraŭ.
Bolšuju častku pracoŭnych viz zamiežniki adkryvajuć dla budaŭnictva i handlu nieruchomaściu. Dla hetaha arandujuć ziamlu na vostravie terminam na 25-100 hadoŭ. Kupić ziamlu i stać jaje ŭłaśnikam hramadzianin inšaj krainy tut u pryncypie nie moža. Tamu inviestary zarablajuć na nieruchomaści prykładna takim čynam: arandujuć ziamlu, najmajuć miascovych, budujuć viłu, jakuju potym zdajuć u arendu. Akuplajecca jana tut za paru hadoŭ i potym prynosić pasiŭny dachod.
— Jakija ceny na vostravie?
— Kali jedzieš na Bali, treba razumieć, chto ty tut: turyst abo pryjechaŭ siudy žyć? Heta dva roznyja režymy pražyvańnia i šlachi pošuku žylla. Toj, chto žyvie tut doŭha, viedaje realnyja ceny i na čym možna aščadžać.
Balijcy lubiać tarhavacca. Kali pytaješ canu, tabie časta kažuć košt rečy ci pasłuhi ŭ dva-try razy vyšejšy, čym jość na samaj spravie. Možna istotna źnizić canu, kali prajaŭlać pryjaznaść. Ale heta bolš pracuje z prostymi viaskovymi žycharami. Haradskija ŭžo spaznali kapitalizm i bolš upiortyja, navat kali košt nieadekvatny. U turystyčnych rajonach tarhavacca składaniej, čym na ŭskrainach i ŭ vioskach.
— Na Bali jość ludzi, jakija vydajuć tut 4-5 tysiač dalaraŭ na miesiac, ale jość i tyja, chto žyvie na 500 dalaraŭ. I, viadoma, jakaść žyćcia ŭ ich roznaja.
Na ježu ŭ siarednim sychodzić kala 300-500 dalaraŭ. Zaležyć, dzie charčavacca. My časta chodzim pa kaviarniach i restaranach, ale časam hatujem sami. Tut šmat pradajecca sadaviny i harodniny, jość ryba i kuracina. Samaja raspaŭsiudžanaja strava miascovaj kuchni — nasi harenh (smažany rys) i mi harenh (smažanaja łokšyna).
Dla pieramiaščeńnia pa vostravie patrebny skutar, arenda ŭ siarednim 100-150 dalaraŭ u miesiac, mašyna abydziecca ŭ 2-3 razy daražej.
— Žyllo na Bali možna źniać roznaj jakaści i ŭ roznych rajonach. Adpaviedna, košt budzie varjiravacca. Možna znajści nievialiki domik u tradycyjnym styli za paru sotniaŭ dalaraŭ u miesiac, a možna — šykoŭnuju viłu z basiejnam za tysiaču. Žyllo siaredniaha ŭzroŭniu na dva pakoi z kuchniaj abychodzicca prykładna ŭ 300-400 dalaraŭ u miesiac.
My žyviom u tak zvanym hiestchaŭsie. Zvyčajna heta dom abo niekalki damoŭ sa svajoj terytoryjaj, na jakoj žyvuć haspadary i zdajuć pakoi turystam. Kamunalnych płaciažoŭ niama, elektryčnaść i internet, jak praviła, uklučanyja ŭ košt, a haz pradajecca ŭ bałonach. Kali vy nie prychilnik ručnoha myćcia, to vopratku možna pamyć u pralniach — ich tut šmat.
Košt žylla zaležyć ad siezonu i rajona: šmat ludziej pryjazdžajuć na zimoŭku, i ceny rastuć. Raskazvajuć, što ŭ kavid na Bali za 200-300 dalaraŭ možna było źniać viłu z basiejnam kala akijana i žyć, jak miljanier. Na vostravie amal nie zastałosia turystaŭ, i miascovyja, kab vyžyć, zdavali apartamienty pa dempinhavych cenach.
Ciapier ceny viarnulisia da raniejšych i miescami navat padraśli, bo paśla źniaćcia kavidnych abmiežavańniaŭ napłyŭ turystaŭ vielmi vialiki.
— Miedycynskimi pasłuhami na Bali karystalisia?
— Dla inšaziemcaŭ miedycyna vielmi darahaja, i lepš tut naohuł nie chvareć. A pajści ŭ balnicu dla miascovych abydziecca značna tańniej dla kašalka, ale nie dla niervaŭ: dla jeŭrapiejskaha čałavieka miascovaja paliklinika — heta treš. Adzinaje žadańnie, kali ty tudy prychodziš, — chutčej syści.
Pryjom lekara ŭ miascovaj balničcy, kab jon z taboj pahavaryŭ, pamieraŭ cisk, kaštuje prykładna 30 dalaraŭ. Ale kali tabie patrebnyja analizy, MRT abo UHD, jakija robiać nie ŭsiudy, možna vykłaści i bolš za tysiaču dalaraŭ.
Za strachoŭku, jakuju ja rabiŭ na hod, płaciŭ kala sta jeŭra. Ale heta ništo ŭ paraŭnańni z patencyjnymi vydatkami ŭ vypadku niejkich prablem. Nie varta aščadžać na zdaroŭi.
Miedycynskaja strachoŭka na Bali vielmi patrebna, prosta zychodziačy sa zdarovaha sensu. Tamu što asnoŭny transpart na vostravie — matacykły i skutary, i nie ŭsie tut vodziać ich akuratna.
— U cełym, nie mahu skazać, što Indaniezija apraŭdała maje čakańni i stała idealnaj krainaj dla žyćcia, — pryznajecca Siarhiej. — Usio indyvidualna. U mianie jość znajomyja, jakija ličać, što Bali — cudoŭnaje miesca, dzie možna zastacca žyć nazaŭždy. Ale jość i tyja, chto davoli chutka rasčaroŭvajucca i źjazdžajuć.
Tut niama zvykłaj dla nas infrastruktury i servisaŭ, jak u Jeŭropie. Šmat kantrastaŭ, kali pobač z pryhožym chramam možna ŭbačyć hory śmiećcia i ścioki. Turysty, jakija pryjazdžajuć dla adpačynku i duchoŭnych pošukaŭ na karotki termin, atrymlivajuć tolki paviarchoŭnaje ŭjaŭleńnie pra toje, jak tut usio ŭładkavana. Praciahłaje žyćcio na vostravie zdolnaje pryvieści da bolš hłybokich asobasnych transfarmacyj za košt poŭnaj źmieny paradyhmy ŭsprymańnia atačeńnia, ale dla hetaha treba vyjści za ramki kamfortu i zachodniaha myśleńnia.
«Na šezłonhu možna pakinuć sumku — nichto nie kranie». Biełaruski raskazali, čamu im padabajecca adpačynak i žyćcio ŭ Ałbanii
«Kitajcy biarucca šlubami sa słaviankami, bo heta tanna». Biełaruska pierajechała ŭ Kitaj, a ciapier u svaim błohu raskazvaje pra žyćcio tam
Bojki «rajon na rajon» i mocnaja kłasavaść. Jak biełarus paŭhoda pracavaŭ u Papua — Novaj Hviniei
Što za čamadan nosić kala Łukašenki jahony achoŭnik? Nie, tam nie jadziernaja knopka18
Kamientary