«Sdochni, Putler. Niet vojnie». Skarynaznaŭca abviaściŭ vajnu Rasii i biespakarana pravioŭ pieršuju dyviersiju
Niazvykły sposab vykazvańnia dumak, jakim karystaŭsia Francysk Skaryna, dapamoh daśledčyku jaho tvorčaści Illi Lamieškinu ašukać časopis MHIMO. Nie zaŭvažyŭšy padvochu, vydańnie nadrukavała artykuł z antypucinskim pasłańniem. Navukoviec vyčakaŭ, pakul nakład vydańnia razydziecca, a zatym raskazaŭ kaleham pra zroblenaje.
«Skaryna ŭdzielničaje ŭ vajnie suprać Kramla»
Illa Lamieškin — słavist, doktar fiłasofii, dacent Karłavaha ŭniviersiteta — z 2017 hodu źbiraje źviestki pra tvorčaść Francyska Skaryny. U 2020 hodzie pabačyła śviet jaho manahrafija «Partret Franciška Skaryny», jakuju zabaranili ŭ Biełarusi.
U śniežni 2022 hoda Illa Lamieškin napisaŭ u rasijski časopis «Kancept: fiłasofija, relihija, kultura» biaskryŭdny na pieršy pohlad artykuł «Kolki knih F. Skaryna vydaŭ u Prazie?».
Časopis vydaje MHIMO — Maskoŭski dziaržaŭny instytut mižnarodnych adnosin. Jaho vypuskniki stanoviacca pravadnikami rasijskaha impieryjalizmu.
U artykule Illa Lamieškin zakadavaŭ palityčnaje pasłańnie vydaŭcam. Dla antypucinskaha i antyvajennaha zvarotu navukoviec vykarystaŭ niazvykły srodak pieradačy infarmacyi — akravierš. Jaho upieršyniu ŭ svaich tekstach užyŭ 500 hadoŭ tamu sam Skaryna.
U akravieršy pačatkovyja litary vieršavanych radkoŭ, pračytanyja źvierchu ŭniz, utvarajuć słova ci frazu.
U 22-ch abzacach aŭtar artykuła z dapamohaju kambinatornaj paetyki Fracyska Skaryny schavaŭ dva skazy: «SDOCHNI, PUTLER. NIET VOJNIE.I.Ł».
Illa Lamieškin svoj artykuł nazyvaje dyviersijaj i sabatažam. Usio ŭ im simvalična. Kolkaść abzacaŭ nahadvaje pra hod pačatku poŭnamaštabnaj ahresii Rasii suprać Ukrainy. A sam artykuł byŭ dasłany ŭ MHIMO 24 lutaha 2023 hoda — u pieršuju hadavinu pačatku vajny.
«Dla mianie heta maja maleńkaja asabistaja vajna, jakuju ja pačaŭ 24 lutaha», — davodzić skarynaznaŭca.
Uražańnie biaskryŭdnaści artykuła stvaraje jaho navukovaja častka. U joj aŭtar raskazvaje pra tvorčaść biełaruskaha aśvietnika, pieršadrukara, intelektuała epochi Adradžeńnia na movie Skaryny — u kultyvavanaj maniery XVI stahodździa.
«Mnie pryjemna, što hetak Skaryna ŭdzielničaje ŭ vajnie suprać Kramla, bo jaho srodak pieradačy infarmacyi ŭ roŭnaj miery biełaruski i ŭkrainski, — davodzić navukoviec. — Skaryna žyŭ u toj čas, kali hetyja narody jašče nie padzialilisia. My byli adzinym narod — Rutenija. Francysk nazyvaŭ siabie rutenus, a heta ahulny prodak sučasnych biełarusa i ŭkrainca».
Illa Lamieškin adznačaje, što jamu važna było nadrukavać artykuł u časopisie, jaki nie tolki supracoŭničaje z režymam Pucina, ale ŭvasablaje saboju režym.
Artykułam sa schavanym pasłańniem navukoviec namahajecca dyskredytavać Ministerstva zamiežnych spravaŭ Rasii, pakarać kiraŭnictva ŭniviersiteta i sam časopis za padtrymku vajny.
«Treba razumieć, što ŭniviersitet MHIMO niepasredna adnosicca da Ministerstva zamiežnych spraŭ. A heta i Łaŭroŭ (Siarhiej Łaŭroŭ, ministr zamiežnych spraŭ Rasii. — NN), i Zacharava (Maryja Zacharava, aficyjnaja pradstaŭnica MZS Rasii. — NN), i ŭsia ich chieŭra», — tłumačyć navukoviec.
Illa Lamieškin zaŭvažaje, što hałoŭny redaktar časopisa Juryj Simanaŭ-Viaziemski 30 hadoŭ viadzie pieradaču «Umniki i umnicy», jakaja pieratvaryłasia ŭ škołu pa adboru kadraŭ dla režymu Pucina. Z usioj Rasii źbirajuć talenavituju moładź i pieramožcaŭ biez konkursu biaruć u MHIMO, «dzie ź ich robiać Łaŭrovych i Zacharavych».
Słavist kaža, što aktualizavaŭ kambinatornuju paetyku Francyska Skaryny, kab u biełarusaŭ i rasijan źjaviŭsia srodak dla vykazvańnia antyvajennaj pazicyi va ŭmovach dyktatury i tatalitaryzmu. Joju možna karystacca taksama ŭ turmie, bo takaja stychija tvorčaści nie paddajecca kantrolu i, kab vyjavić zabaronienaje, supracoŭniki pavinny raźbiracca ŭ tonkaściach takoha mastactva.
Ašukanstva Illi Lamieškina nie było vyjaŭlenaje dahetul. 500 asobnikaŭ nakładu časopisa z kramolnym artykułam razyšlisia pa biblijatekach, univiersitetach, dypłamatyčnych pradstaŭnictvach. U lipieni elektronnaja viersija artykuła źjaviłasia na sajcie vydańnia.
Skarynaznaŭcu ŭdałosia razžycca časopisam z dapamohaju «knižnaha padmanu».
Navukoviec źviarnuŭsia ŭ rasijskuju ambasadu ŭ Prazie, kab taja naŭzamien vydańniam pražskaha linhvistyčnaha hurtka dasłała jamu numar časopisa ź jaho artykułam. U Rasiju byli dasłanyja 22 asobniki zabaronienaj u Biełarusi knihi «Partret Franciška Skaryny», a adtul dypłamatyčnaj poštaj navukoviec atrymaŭ 10 asobnikaŭ z antypucinskim akravieršam.
Illa Lamieškin nahadvaje, što jaho knihu «Partret Franciška Skaryny» pa zahadzie źvierchu prybrali ź biełaruskich biblijatek u 2022 hodzie. Heta adbyłosia paśla taho, jak byli adrefleksavanyja padziei 2020 hoda. Pryčyn, kab tak zrabić z manahrafijaj, u łukašenkaŭcaŭ było niamała.
Adzin z raździełaŭ byŭ pryśviečany pratestam. Na pačatku było napisana, što vykazvajecca padtrymka «ludu paspalitamu i akademičnamu śvietu Biełarusi, jaki akazaŭsia ŭ duža niaprostym stanoviščy». Aŭtar u zhadcy pra razdaču ordenaŭ Skaryny nazvaŭ Łukašenku nievukam. Prezident ža pražskaha linhvistyčnaha hurtka ŭ pradmovie napisaŭ: «toje, što było aŭtarytarnym režymam, na našych vačach pieratvarajecca ŭ dyktaturu».
Illa Lamieškin ličyć, što los numara rasijskaha časopisa z akravieršam budzie takim ža, jak i ŭ jaho knihi pra Skarynu. Kali kiraŭnictva daviedajecca pra kramołu, to častku nakładu, jakuju nie paśpieli raspaŭsiudzić, źniščać. Razasłanyja ŭ biblijateki asobniki źbiaruć.
«Časopis z akravieršam stanie biblijahrafičnaj redkaściu. Ja ich razdaju ŭ adździeły redkich knih biblijatek. Adzin asobnik užo znachodzicca ŭ Nacyjanalnaj biblijatecy Čechii, jašče adzin — u biblijatecy Vilenskaha ŭniviersiteta», — havoryć navukoviec.
«Cenzaram daviadziecca vyčytvać teksty haryzantalna i viertykalna»
Pra toje, što schavana ŭ artykule, Illa Lamieškin paviedamiŭ sam 15 vieraśnia ŭ navukovaj sacyjalnaj sietcy Academia.edu. Jon apublikavaŭ heta dla dyskusii, supravadziŭšy kamientarom: «Chto nie moža havaryć pra vajnu — niachaj tut havoryć ab Skarynu».
Pakul reakcyi z Rasii na artykuł niama, ale jana źjavicca bližejšym časam, upeŭnieny navukoviec.
Pierapisku ź im MHIMO ŭžo spyniŭ. Na jaho zajaŭku ab udziele ŭ kanfierencyi «Mahija i inavacyi», jakuju 20 kastryčnika arhanizuje heta navučalnaja ŭstanova, nie adkazvajuć. U anatacyi da vystupu na kanfierencyi skarynaznaŭca taksama vykarystaŭ akravierš z antyvajennym zvarotam, ale ŭ inšaj stylistycy.
Na dumku navukoŭca, kali akravieršy stanuć papularnymi, to cenzaram z redaktarami daviadziecca pilna vyčytvać teksty «nie tolki haryzantalna, ale i viertykalna». Heta budzie ich vymotvać. Patrabavać dadatkovaha času, a značyć i hrošaj.
«I heta nastupstvy, da jakich ja imknusia taksama. Kab MHIMO, časopis i MZS mieli nie tolki reputacyjnyja prablemy, ale i finansavyja», — adznačaje skarynaznaŭca.
Illa Lamieškin kaža, što jamu ŭžo dasłali list z Rasii, u jakim vykarystanaja kambinatornaja paetyka Skaryny i ŭ takoj ža formie aŭtaru byŭ adpraŭleny adkaz. A ŭ dyskusii na Academia.edu adzin z rasijskich udzielnikaŭ prapanavaŭ rabić staŭki, jak chutka artykuł z antypucinskim akravieršam źniknie z časopisa.
«Naša Niva» — bastyjon biełaruščyny
PADTRYMAĆHladzicie taksama:
Češskija daśledčyki: Francysk Skaryna nie mieŭ vusoŭ
Za kulisami Hienasamblei AAN: voś jak Łukašenka prajhraŭ Słavienii 38:153
Bajpoł nazvaŭ imiony mahčymych zabojcaŭ Andreja Zielcera. I zajaviŭ, što siłavika «Nirvanu» zastreliŭ svoj ža6
Kamientary
dzieści na Paleśsi zaraz zadavolena paśmichajecca Prosty)