Łaza daŭhalećcia. Vinahrad pierastaje być ekzatyčnaj kulturaj dla Biełarusi

Dzie smačniejšyja jahady?

Kultura hetaja pierastaje być dla našych šyrot ekzotykaj, i pasprabavać vyraścić ułasny vinahrad na svaich sotkach žadajuć mnohija. Asabliva — natchniŭšysia prykładam metraŭ.

Pavialičyć

Tych, chto, jak jany sami kažuć, ulubiŭsia ŭ hetuju kulturu jašče tady, kali ličyłasia, što atrymlivać hodnyja ŭradžai ź vinahradnikaŭ u našaj krainie amal niemahčyma. Hadoŭ 30 tamu Biełaruś nazyvali samaj paŭnočnaj krainaj, dzie raście vinahradnaja łaza.

Tady «miaža» pralahała dakładna praz Mahiloŭ, Minsk, Hrodna. Na poŭdzień ad hetaj umoŭnaj rysy vinahrad jašče ros, choć i patrabavaŭ niejmaviernych namahańniaŭ dla atrymańnia jakoha-nijakoha ŭradžaju. Na poŭnač — nie, jak ni starajsia.

U našy dni vinahrad vyroščvajuć amal da 60-j paraleli, to-bok pad Sankt-Pieciarburham, u Prybałtycy i Šviecyi. Što da Biełarusi, važkija hronki ŭžo vyśpiavajuć va ŭsich rehijonach. Nie tolki dziakujučy paciapleńniu klimatu: siońnia stvorany sarty vinahradu z ultrarańnim terminam paśpiavańnia, za košt čaho źmianiłasia miaža raspaŭsiudžvańnia kultury.

I ŭsio ž vinahrad u našych šyrotach zastajecca vielmi patrabavalnaj i navat «intelektualnaj» kulturaj, adznačajuć i navukoŭcy Instytuta pładavodstva, i vinahradary-praktyki: kab atrymlivać vysokija ŭradžai, treba niastomna pracavać i ŭvieś čas vučycca. A niekali la vytokaŭ biełaruskaha vinahradarstva stajali ŭsiaho čatyry čałavieki.

Heta doktar sielskahaspadarčych navuk Ramuald Eduardavič Łojka, u minułym hałoŭny redaktar časopisa «Uradžajnyja sotki» Zinaida Iosifaŭna Małaševič, najstarejšy vinahradar krainy Viktar Paŭłavič Kucharevič i sadoŭnik-amatar Viktar Andrejevič Piačko. Jany zasnavali pry Instytucie pładavodstva kłub «Paŭnočny vinahrad», jaki za dziesiacihodździ svajoj raboty stvaryŭ filijały va ŭsich abłaściach našaj krainy, i mienavita na ich dośviedzie i navukovych pracach vučylisia tyja, kaho siońnia pa pravie zavuć maścitymi vinahradarami Biełarusi.

— Biełaruski vinahrad smačniejšy za toj paŭdniovy, jaki pradajecca ŭ hipiermarkietach i na rynkach. Pierakanajciesia sami! — kaža Uładzimir Uścinaŭ, navukovy supracoŭnik adździeła sielekcyi pładovych kultur RUP «Instytut pładavodstva» i kiraŭnik kłuba «Paŭnočny vinahrad». — Reč u tym, što impartny vinahrad zdymajuć u stadyi niedaśpiełaści, jon daśpiavaje ŭ darozie. Da taho ž jaho apracoŭvajuć, kab nie dapuścić hnijeńnia.

Vinahrad na vystavie — tolki što ź vinahradniku, abo, jak tut kažuć, žyvy. Źniali z raśliny i, samaje poźniaje, praź niekalki hadzin prapanoŭvajuć naviedvalnikam: častujciesia, sprabujcie! Tut ža možna kupić kiłahram ci dva biełaruskaha vinahradu dadomu. Pakul što takaja mahčymaść — redkaść.

— Pramysłovyja vinahradniki ŭ Biełarusi jašče nie raźvityja, a pryvatniki ŭ asnoŭnym vyroščvajuć dla siabie, svajoj siamji. Liški realizoŭvajuć čaściej na rehijanalnych rynkach. Ci na vystavach, — tłumačyć Uładzimir Mikałajevič. — Viedaju, što biełaruski vinahrad možna kupić na rynku ŭ Oršy, jość mahiloŭcy, jakija ŭ siezon pradajuć svoj uradžaj. Raściać vinahrad pad Pinskam, Homielem, Lidaj, na Brestčynie, vakoł Minska (Salihorsk, Słuck, Kapyl).

Ale da stalicy, raskazali na vystavie, biełaruski vinahrad «dajazdžaje» redka. Što da cany na ajčynnuju «soniečnuju jahadu», nižejšaj, čym na impartny vinahrad, jana być nie moža: fiermierski pradukt zaŭsiody daražejšy za vyrableny ŭ pramysłovych maštabach. Zatoje pryvatnik, vybirajučy sarty, aryjentujecca ŭ pieršuju čarhu nie na ložkaść, ustojlivaść da chvarob i pradukcyjnaść, a vyklučna na smak. A, jak viadoma, adzin choča sioje, druhi — toje. Voś čamu na vystavie piarestaja mazaika z socień sartoŭ i hibrydaŭ vinahradu: ad bujnoha (jahady pamieram ci ledź nie sa ślivu) da drobnaha vinnaha, ad biełaha, zialonaha, dalikatnaha jarka-ružovaha da višniovaha, bardovaha, fijaletavaha i sinia-čornaha.

— Bujnyja jahady — heta ciaplica, zakryty hrunt, — pravodzić «ekskursiju» pa stałach, dzie prapanoŭvajecca ŭradžaj vinahradniku RUP «Instytut pładavodstva», Uładzimir Uścinaŭ. — A voś tut — sarty, vyraščanyja ŭ adkrytym hruncie. U nas vyśpiavajuć i stałovyja, i ŭniviersalnyja, i techničnyja sarty (dla pierapracoŭki na vino). Techničnyja patrabujuć adkrytaha hruntu. Kłasika vinarobstva — staryja sarty, ź jakich robiać kłasičnyja viny (kabierne, šardane, ryślinhi) — u našych šyrotach kapryznyja, ale my pracujem ź mižvidavymi hibrydami kłasičnych sartoŭ z bolš zimaŭstojlivymi — i jość addača.

U našaj krainie rajaniravana 17 sartoŭ vinahradu, u tym liku 6 techničnych, raskazaŭ vučony. Sartoŭ vinahradu biełaruskaj sielekcyi pakul nie stvorana.

— Sielekcyja vinahradu — praces doŭhaterminovy i finansava zatratny, — tłumačyć Uładzimir Mikałajevič. — Ekanamična bolš metazhodna prosta adabrać sarty, jakija padychodziać dla našych umoŭ, i pracavać ź imi.

Darečy, hetym letam, kali ahraryi skardzilisia na zasuchu, jakraz dla vinahradu skłalisia vielmi spryjalnyja ŭmovy, zaznačaje surazmoŭnik.

— Darosłaj łazie zasucha ŭ našych umovach nie strašnaja, pry vyroščvańni ŭ adkrytym hruncie vady joj dastatkova. U ciaplicy, naturalna, treba palivać. Spryjalnyja ŭmovy dla vinahradu składvajucca i ciapier. Vierasień raduje jaki ŭžo hod. Kali tydzień ci dva prastaić ciopłaje soniečnaje nadvorje, vinahrad nabiare cukru i stanie jašče bolš smačnym.

— Moža być, u suviazi sa źmianieńniem klimatu jość sens vyroščvać biełaruski vinahrad nie tolki siłami pryvatnikaŭ, ale i haspadarkam?

— Kali buduć achvotnyja, kali haspadarki źviernuć uvahu na hetuju kulturu, u Biełarusi jość i rajaniravanyja sarty, i ahratechnika, — kaža navukoviec. — Tak što ŭsio zaležyć vyklučna ad žadańnia ludziej, jakija pracujuć na ziamli.

Surazmoŭnik raspavioŭ, što vinahrad — kultura, jakaja zaciahvaje: atrymaŭšy ŭradžaj adzin raz, spynicca ŭžo niemahčyma.

— Ja ź Viciebskaj vobłaści, pałačanin. Budučy studentam pieršaha kursa Viciebskaha ŭniviersiteta, paznajomiŭsia ź Viktaram Paŭłavičam Kucharevičam, jon byŭ maim pieršym nastaŭnikam u vinahradarstvie. Spačatku vyroščvańnie vinahradu było maim chobi, ale ŭ 2002 hodzie zaprasili ŭ Instytut pładavodstva pracavać z hetaj kulturaj. Tak što vinahradam zajmajusia praktyčna ŭsio žyćcio.

«Heta nie my abrali vinahrad, a vinahrad abraŭ nas…»

Cikavy fakt: u Instytucie pładavodstva ŭ Samachvałavičach, dzie idzie sielekcyja i sortavyvučeńnie pa ŭsich pładovych kulturach, sabrana kalekcyja z 500 sartoŭ vinahradu, jakija vyroščvajucca ŭ Biełarusi. A na prysiadzibnych i dačnych učastkach vinahradaraŭ-praktykaŭ pa ŭsioj krainie raście ŭžo 800 sartoŭ. Vinahradarstva ŭ našaj krainie pakul aktyŭna ruchajuć napierad pryvatniki, pracavityja i nieabyjakavyja ludzi, jakim padabajecca dobrasumlenna pracavać i radavacca vynikam svajoj pracy.

— Jak ja abraŭ hetuju kulturu? Napeŭna, vypadkova, — kaža adzin z najstarejšych vinahradaraŭ Biełarusi Dźmitryj Laškievič. — Kupiŭ sadžaniec staroha sortu, «Supahu» — vyrasła łaza i dała ŭradžaj. Byŭ u Hielendžyku, pryvioz «Kadranku». I jana taksama dała ŭradžaj. Było heta niedzie hadoŭ 25 tamu. Siońnia ŭ mianie na ŭčastku ŭ Smalavičach Minskaj vobłaści — bolš za 100 sartoŭ vinahradu i ŭ ciaplicach, i ŭ adkrytym hruncie.

— Usio pačałosia navat jašče raniej, — papraŭlaje muža žonka Łarysa. — Spačatku my prosta kupili halinku vinahradu, dzie byŭ kavałačak łazy. Hety kavałačak uvatknuli ŭ ziamlu i zabylisia pra jaho — a vinahrad pačaŭ raści. Ja jaho pałoła, jon to źnikaŭ, to źjaŭlaŭsia niekalki siezonaŭ. Tak što heta doŭhaja historyja. Potym ja pierastała pałoć łazu — padumała, chaj raście. I ŭžo paśla, zaŭvažyŭšy, što ja zacikaviłasia vinahradam, muž kupiŭ mnie ŭ padarunak toj samy sadžaniec sortu «Supaha», ab jakim jon raskazvaŭ. Tak što heta nie my vybrali vinahrad, a vinahrad abraŭ nas.

Dla Dźmitryja vinahradnik — chobi, pracuje jon kiroŭcam na ptuškafabrycy.

— Davodzicca ŭsio paśpiavać: ustaju rana, zajmajusia vinahradam pierad pracaj, viartajusia z raboty i praciahvaju pracavać na vinahradniku.

Surazmoŭnik kaža, što žonka Łarysa — jaho pieršaja pamočnica.

— Pracuje naroŭni sa mnoj, prymušaje, kali zalanujusia, — uśmichajecca surazmoŭca. Jon dadaje, što, niahledziačy na paciapleńnie klimatu, va ŭłasny vinahradnik davodzicca ŭkładvać vielmi šmat pracy.

— Nie skažu, što ciapier raścić vinahrad u Biełarusi praściej, čym hadoŭ 20 tamu. Sioleta ŭ krasaviku byli marazy, i naš vinahradnik panios vialikija straty. Navat u zakrytym hruncie.

Dźmitryj adznačaje, što vinahrad — kultura, jakaja lubić u pieršuju čarhu kłopat i pradumanuju ahratechniku. Uradžaj vinahradu ŭ našych šyrotach — uznaharoda za pracu nie tolki ruk, ale i rozumu: treba niastomnaje pahłybleńnie viedaŭ. Ale ŭradžaj taho varty.

— Mnie padabajecca vialić vinahrad, — dzielicca Łarysa. — Uzimku jon idzie i ŭ vypiečku, i prosta jamo zamiest cukierak. Smačna i karysna.

Alaksandr Duboŭski raścić vinahrad užo kala 15 hadoŭ.

— Na samaj spravie hetaja kultura daŭno apracoŭvajecca ŭ Biełarusi. Jašče ŭ savieckija hady pad Pinskam viałasia jaho ajčynnaja sielekcyja. Tak što nielha skazać, što jon dla nas čužy. Prosta raniej jon nie byŭ raspaŭsiudžany. A ciapier raście šyroka pa ŭsioj krainie. Ludziam heta cikava, jany žadajuć navučycca pravilna vyroščvać vinahrad.

Surazmoŭnik raspaviadaje, što vyroščvaje ŭ ahulnaj kolkaści 150 sartoŭ i hibrydnych formaŭ vinahradu, jak z kostačkami, tak i biez. I dadaje, što jakraz kostačka — samaje karysnaje ŭ vinahradzie.

— Mienavita ŭ vinahradnych kostačkach utrymlivajucca ŭsie karysnyja rečyvy, a sama miakać — heta ŭ pieršuju čarhu hlukoza, — padkreślivaje jon.

Darečy, ź vinahradu možna rabić nie tolki razynki (abo vino). Z «soniečnaj jahady» atrymlivajecca vielmi smačnaja paściła. Jašče adzin cikavy vid narychtovak — močany vinahrad. U roznych padliŭkach smak vinahradu raskryvajecca pa-roznamu, zapeŭnivajuć vinahradary.

Alaksandr kaža, što siońnia cikavaść da vinahradu — nie tolki ŭ pryvatnikaŭ.

— Užo sprabujuć vyroščvać hetuju kulturu ŭ pramysłovych pasadkach. Kambinat «Uschod» pad Homielem zakłaŭ kala 7 ha vinahradu 5 hadoŭ tamu, Pinski vinarobny zavod taksama vyroščvaje vinahrad. I tut, u Samachvałavičach, jość vinahradnik ź vializnaj kalekcyjaj sartoŭ.

Vinahradarstva ŭ našaj krainie budzie raźvivacca, pierakanany jon.

I žanočaja sprava

Uradžaj vinahradu zabiaśpiečvajecca štodzionnaj ciažkaj pracaj navat u krainach z aptymalnym dla hetaj kultury klimatam. I pryniata ličyć, što nie žanočaja heta sprava — vinahrad raścić. Ale mužčyn i žančyn na vystavie — praktyčna paroŭnu. Ludmiła Juzafatava — adzin z najstarejšych vinahradaraŭ Biełarusi. Vinahradam zajmajecca z 1995 hoda, na jaje ziamielnym učastku (jon raźmieščany niedaloka ad MKAD) kolkaść sartoŭ ličycca nie dziasiatkami, a… sotniami.

— Spraŭlajusia, — uśmichajecca Ludmiła Vasiljeŭna. — Ale chaču skaračać sartavuju raznastajnaść: narešcie vybrała tyja sarty, jakija mianie całkam zadavalniajuć.

Alena Łeketuš pryviezła na vystavu svoj uradžaj vinahradnych hronak z Oršy. Vinahrad jana raścić krychu mienšy termin, čym Ludmiła Juzafatava, ale ŭsio roŭna dośvied vialiki — 23 hady. Alena pracuje fielčaram i, jak i naležyć miedyku, da luboj spravy padychodzić hruntoŭna, u tym liku da vybaru chobi. Spačatku doŭha pryhladałasia, čytała navukovyja artykuły, jeździła na profilnyja vystavy, dzie źbirajucca vinahradary. A kali na jaje ŭčastku źjavilisia pieršyja kusty vinahradu, pavodle jaje słoŭ, litaralna «zachvareła» na hety zaniatak.

— Da kožnaha kusta patrebny indyvidualny padychod, navat kali havorka idzie ab dziesiaci raślinach adnaho i taho ž sortu, — tłumačyć surazmoŭnica.

Jana raskazvaje, što heta nievierahodna patrabavalnaja kultura, jakoj patrebny pastajanny dohlad i ŭvaha: «Uvieś siezon ad vinahradniku litaralna nie adychodziš».

— Zatoje ŭradžaj doryć zdaroŭje i daŭhalećcie. I tak pryjemna častavać sakavitymi hronkami i siamiejnikaŭ, i siabroŭ, i prosta dobrych ludziej!

• 11
• 0
• 1
• 1
• 0
• 0
• 1
• 0