Patrebna vyraznaja pazicyja samich biełarusaŭ, čas špahatu pamiž ES i Rasijaj prajšoŭ — Jurkonis
Ciapier u biełaruskaj supolnaści ŭ Litvie šmat kažuć pra častyja admovy ŭ vydačy abo praciahvańni dazvołu na žycharstva, ale časta kankretyki ŭ hetych apaviadańniach mała: «kaliści słužyŭ pa kantrakcie ŭ vojsku», «znajomy byŭ milicyjantam, ciapier dalnabojnik» i h. d. Pra maštaby najaŭnaj prablemy i pra toje, što mohuć zrabić dla jaje raźviazvańnia sami biełarusy, «Filin» pahavaryŭ z palitołaham i pravaabaroncam, kiraŭnikom litoŭskaha ofisa arhanizacyi Freedom House Vicisam Jurkonisam.
Pavodle źviestak Departamienta mihracyi Litvy na pačatak žniŭnia, sa studzienia ŭ atrymańni viz i DNŽ admoŭlena 910 hramadzianam Biełarusi. Ich pryznali pahrozaj biaśpiecy krainy. Dazvoł na časovaje pražyvańnie litoŭskija ŭłady nie vydali 337 biełarusam i admovili jašče 121 hramadzianinu Biełarusi ŭ praciahvańni DNŽ. U 205 biełarusaŭ anulavali dazvoły na časovaje pražyvańnie.
«Kali my havorym pra nacbiaśpieku i biaśpieku biełarusaŭ u Litvie, to hałoŭnaje — nie zabyvacca pra dva aśpiekty, — kaža palitołah. —
Pieršy — čałaviek ź biełaruskim pašpartam nie źjaŭlajecca pa zmoŭčańni paciarpiełym ad represij, taksama jak nie źjaŭlajecca źviazanym z režymam.
Statystyka pakul pakazvaje mienavita takuju situacyju: rašeńni prymajucca ŭ indyvidualnym paradku.
Druhi aśpiekt, i jon nie mienš važny, — u abychodzie sankcyj abo roznym biznesie, jaki atrymlivaje prybytak ad vajny va Ukrainie i represij u Biełarusi, dakładna ŭdzielničajuć u tym liku i hramadzianie krain ES.
Heta adkaz usim, chto dumaje, što zakryćcio ad demakratyčnaha nasielnictva Biełarusi što-niebudź vyrašyć — u hetaj baraćbie adsutničajuć prostyja techničnyja rašeńni.
Tut patrebnyja indyvidualnyja rašeńni, a taksama vyraznaja pazicyja samich biełarusaŭ, što čas žanhlavańnia i špahatu pamiž ES i Rasijaj prajšoŭ. I heta tyčycca jak biznes-supolnaści, tak i šarahovaha hramadzianina».
«Dapamoha i padtrymka biełaruskich demakrataŭ nikudy nie dziełasia»
«Kala tysiačy admoŭ u atrymańni viz i DNŽ — ci šmat heta? Pry raskładzie ŭ 60 tysiač biełarusaŭ, jakija zajechali ŭ Litvu z pačatku vajny, mnie zdajecca, heta ŭvohule nievialikaja ličba, — adznačaje Vicis Jurkonis. — I ci ličyć hetuju ličbu vialikaj, viedajučy, jaki adsotak nasielnictva ŭ Biełarusi słužyć u dziaržustanovach, kolki ludziej pracuje na «kašalkoŭ Łukašenki», jakija taksama ŭdzielničajuć u abychodzie sankcyj, kolki ŭdzielničajuć u złačynstvach suprać biełarusaŭ, u parušeńniach pravoŭ čałavieka i hetak dalej?
U Biełarusi prykładna 1500 palitviaźniaŭ, [razumiejem, što kolkaść palityčnych možna pamnožyć u niekalki razoŭ]. I my razumiejem, što za kožnym ź ich jość prakuror, śledčy, sudździa, opierupaŭnavažanyja, šarahovyja achoŭniki, načalnik kałonii i mnohija inšyja. I dumaju, što nivodzin biełarus, jaki vystupaje za demakratyčnyja kaštoŭnaści, nie budzie admaŭlać, što ŭsie hetyja ludzi pavinny być u śpisie nieŭjaznych nie tolki ŭ Litvu, ale ŭvohule ŭ JeC.
Heta značyć, tolki pa hetaj acency ličba admoŭ mahła być u razy bolšaj».
Jość i inšy aśpiekt, nahadvaje Vicis Jurkonis. Z vosieni minułaha hoda biełarusam i rasijanam dla atrymańnia nacyjanalnaj vizy abo DNŽ nieabchodna zapaŭniać ankietu, u jakoj, akramia adkazaŭ na pytańnie, čyj Krym i jak jon stavicca da rasijskaj ahresii, čałaviek raspaviadaje pra svajo minułaje: ci słužyŭ u vojsku, ci supracoŭničaŭ sa śpiecsłužbami, ci pracavaŭ na dziaržsłužbie i h. d.
«Ja ŭpeŭnieny, što byli vypadki, dzie ludzi pisali niapraŭdu z nahody svajho minułaha. Dumaju, niesumlennaść taksama źjaŭlajecca adnym z kryteryjaŭ admovy, — kaža palitołah. — Jak i «Krymnaš», — takich adkazaŭ, nakolki ja viedaju, było niamała.
Adnak mianie bolš biantežyć voś što. Dzie biełaruskija žurnalisty, jakija rasśledavali b i kazali pra kankretnyja vypadki niavydačy DNŽ? Tamu što pry 60 tysiačach vydadzienych dazvołaŭ na pražyvańnie kazać pra tysiaču admoŭ, što ŭsich biełarusaŭ nibyta «zabanili» i źbirajucca vysyłać, — heta jak minimum vyhladaje pierakručvańniem realnaści i skažeńniem faktaŭ.
Pry hetym na ŭsich uzroŭniach u Litvie hučała i praciahvaje hučać, što naša dapamoha i padtrymka biełaruskich demakrataŭ nikudy nie dziełasia.
Ludzi, jakija paciarpieli ad režymu, — pravaabaroncy, aktyvisty, niezaležnyja miedyja — davoli vyrazna vymieranaja hrupa. I na ich, navat kali kažuć pra budučyja i patencyjnyja abmiežavańni dla biełarusaŭ, heta nie paŭpłyvaje naohuł nijak.
Adnak asnoŭnaja častka biełarusaŭ, jakija znachodziacca ŭ Litvie, pryjechała ŭ krainu nie pa palityčnych, a pa ekanamičnych pryčynach — dalnabojniki, budaŭniki, IT-śpiecyjalisty i mnohija inšyja».
I tut, kaža Vicis Jurkonis, chaciełasia b pačuć mierkavańni biełaruskich niezaležnych ekśpiertaŭ, ekanamistaŭ, palitołahaŭ, a taksama palitykaŭ: dzie sami biełarusy pravodziać čyrvonuju liniju? Kali ŭ ciabie baćka ci maci pracujuć u KDB abo ŭ sudzie, kali svajaki zaniatyja dzieści ŭ vajskovaj vytvorčaści — heta OK ci nie? Ci ŭpuskać takoha čałavieka ŭ Litvu, ci admaŭlać? Dzie pravieści miažu?
«Kali čałaviek pracavaŭ na režym da vieraśnia 2020 hoda — heta adna situacyja, da leta 2021-ha, da pasadki samalota RyanAir, — inšaja, da sakavika 2022-ha — treci paroh, a kali pracuje dahetul? Mnie zdajecca, samim biełarusam treba adkazać na hetyja pytańni i publična pra heta zajavić.
Tamu što kali pakinuć vybar inšym — litoŭcam, ci palakam, ci łatyšam, — to, napeŭna, budzie abrany samy strohi varyjant, zychodziačy ź mierkavańniaŭ biaśpieki».
«Kazać, što kalinoŭcy abialajuć usich hramadzian Biełarusi, niapravilna»
Taki ž padychod, adznačaje palitołah, tyčycca słužby ŭ vojsku. U Litvie jašče zadoŭha da poŭnamaštabnaha ŭvarvańnia va Ukrainu vyrašyli, što adzin tolki pryzyŭny ŭzrost prośbitaŭ nie źjaŭlajecca dastatkovym kryteryjem dla supravadžeńnia pa linii pravaabaroncaŭ i vydačy humanitarnych viz/DNŽ. Tyja, chto śćviardžaje inakš: maŭlaŭ, dastatkova być admoŭnikam, kab ciabie pryniali ŭ ES, — uvodziać ludziej u zman.
«Statystyka pakazvaje, što ŭ Biełarusi, na žal, niamała ludziej prytrymlivajucca prakramloŭskich pohladaŭ i padtrymlivajuć vajnu suprać Ukrainy. I jak z hetym być, treba vyrašyć samim biełarusam.
Viadoma, my bačym i tych, chto dapamahaje Ukrainie i procidziejničaje kramloŭskamu ŭpłyvu ŭ krainie, i całkam ich padtrymlivajem, — ale kazać pra toje, što chłopcy-kalinoŭcy, što vajujuć va Ukrainie, abialajuć usich hramadzian, niapravilna. Tamu što kali «ŭsich» — značyć, i režym taksama? Choć, biezumoŭna, połk Kalinoŭskaha, dobraachvotniki i vałanciory, jakija dapamahajuć Ukrainie, dadajuć palityčnaj vahi biełaruskim demsiłam, jakija zajaŭlajuć ab padtrymcy ŭkraincaŭ i źviazvajuć pieramohu Ukrainy sa źmienaj raskładu sił va ŭsim rehijonie, taksama i ŭ Biełarusi.
«Ale ź inšaha boku, jość jak minimum niekalki sotniaŭ biełarusaŭ, jakija prosta napisali ŭ ankiecie, što ličać Krym rasijskim i padtrymlivajuć ahresiju suprać Ukrainy, — i heta taksama pakazčyk, što kožny kiejs treba razhladać indyvidualna.
I kali žurnalisty ci palityki kažuć pra «ŭsich biełarusaŭ», to treba kazać kankretna: moža być, sprava nie tolki ŭ tym, što čałaviek kaliści dziesiać hadoŭ tamu słužyŭ u vojsku, ale jość i jašče niešta?
Naprykład, kali jon pryjechaŭ na humanitarnych padstavach, ale katajecca tudy-siudy praź miažu — jość pytańni. Pa ankiecie ja čuŭ paru vypadkaŭ, kali ludzi kazali ab techničnaj pamyłcy. Ale hučyć dziŭna. Jašče bolš dziŭna, kali dalnabojniki kažuć: maŭlaŭ, my aścierahajemsia «ŭciečki» hetych ankiet u Biełaruś, tamu tak adkazali. A nie aścierahajeciesia pracavać u łahistyčnych kampanijach, jakija dapamahajuć režymu abychodzić sankcyi, tut jak by ŭsio ŭ paradku?
Mahčyma, nie ŭsie ludzi pryvykli refleksavać i dumać pra nastupstvy svaich dziejańniaŭ. Choć nie sakret:
kali ty kuplaješ mašynu va ŭmoŭnaj Niamieččynie i viazieš jaje na prodaž u Maskvu, ty dapamahaješ abychodzić sankcyi, dapamahaješ bahatym rasijskim tavaryšam i Kramlu vieści vajnu. I chaj heta kropla ŭ mory, ale takich vypadkaŭ niamała».
«Važna, kab baraćba praciahvałasia»
Dla taho, kab minimizavać ich, miarkuje Vicis Jurkonis, biełaruskamu hramadstvu treba ŭklučyć miechanizmy samarehulavańnia:
«Nieskładana stać na miažy i pahladzieć, mašyny ź jakimi numarami jeduć, intervjuiravać ludziej — kali vidavočnyja palityčnyja matyvy, nie aśviatlać hetych kiejsaŭ, kab nie naškodzić, a voś
kali čałaviek jedzie piać razoŭ na tydzień tudy i nazad, zrazumieła, što ŭ płanie represij ničoha jon nie baicca, i tady varta raspytać: čym jon zajmajecca, jak atrymaŭ vizu i h. d. Na hetuju temu možna sabrać materyjału na dziasiatki, kali nie na sotni rasśledavańniaŭ.
Nahadaju, što takija ž pytańni jość i da hramadzian jeŭrapiejskich krain. My viedajem, što jość litoŭskija kampanii, jakija najmajuć biełarusaŭ i ŭdzielničajuć u abychodzie sankcyj — iduć raźbiralnictvy na hety kont. Ci jość u nas mer Koŭna, jaki dahetul maje dziejny biznes u Rasii — jamu zadajuć vielmi šmat niepryjemnych pytańniaŭ, akazvajuć publičny cisk. Adkrytaje hramadstva tak dziejničaje.
I mnie zdajecca, tym biełarusam, chto ciapier znachodzicca ŭ biaśpiecy i karystajecca vyhodami hetaha adkrytaha hramadstva, taksama važna kazać pra kankretnyja kiejsy, nie abahulniać i nie siejać paniki.
Nichto nie źbirajecca vyhaniać biełarusaŭ ź Litvy, i taja salidarnaść, jakaja była ŭ 2020 hodzie, nikudy nie źnikła. Ale toje, kab jana nie mienšała, na moj pohlad, zaležyć i ad samich biełarusaŭ.
Kali amal paŭhoda praktyčna lubyja temy ŭ biełaruskich miedyja adnosna Litvy abo reakcyi ŭ litoŭskich miedyja tyčacca tolki viz i abmiežavańniaŭ, a nie taho, jak biełarusy praciahvajuć svaju baraćbu, — u niekatorych składvajecca ŭražańnie, što havorka tolki pra patrabavańni da Litvy. A vielmi važna raspaviadać pra toje, što baraćba praciahvajecca, chaj i ŭ padpolnym vyhladzie, što ŭzajemapadtrymka zachoŭvajecca.
Chaciełasia b adkrytaha dyjałohu na hety kont. I nie tolki ad palitykaŭ. Jość śledčyja centry, jość niezaležnyja žurnalisty, pravaabaroncy, byłyja palitviaźni, jakija dapamahajuć u dakumientacyi represij, — usie supolna mohuć «sankcyjanavać» saŭdzielnikaŭ režymu, nazyvać pajmienna i sudździaŭ, i biznesoŭcaŭ, kab nie było hetaha pačućcia biespakaranaści.
U vypadku zakryćcia miežaŭ ujezd u Litvu zabaroniać nie ŭsim
Na litoŭska-biełaruskaj miažy ŭ Łavaryškach tych, chto jedzie ź Biełarusi, abniuchvaje i abšukvaje sabaka. I atrymlivaje za heta pačastunak
Naŭsieda naviedaŭ litoŭska-biełaruskuju miažu: «situacyja ź niepradkazalnym susiedam zastajecca napružanaj»
U Litvie paprasili prezidenta nie vyhaniać z krainy biełaruskich dalnabojnikaŭ
Kamientary