«Čałaviek vyklučnaj vychavanaści». Sukamiernik raskazaŭ pra źniavolenaha eks-dyrektara BiełaPANa Dźmitryja Navažyłava
Byłoha dyrektara BiełaPAN Dźmitryja Navažyłava letaś asudzili na 6 hadoŭ źniavoleńnia pavodle abvinavačańnia, źviazanaha z pratestami 2020 hoda. Sukamiernik Vital Kazłoŭski raskazaŭ «Radyjo Svaboda» pra miesiacy, praviedzienyja z žurnalistam.
«Čałaviek vyklučnaj erudycyi i vychavanaści»
Sukamiernik Navažyłava Vital Kazłoŭski raskazvaje:
«Sprava była — kala 80 tamoŭ. Dźmitry, jak viartaŭsia ŭ kamieru paśla čarhovaha aznajamleńnia, dzivu davaŭsia: paprydumlali łuchty, nijakich dokazaŭ niama, usio vysmaktali z palca».
Vital Kazłoŭski sam z Brasłava, ale ŭ 2020 hodzie žyŭ u Miensku. Letaś u kancy krasavika Kazłoŭskaha asudzili na 2 hady «chimii» pavodle 342-ha artykuła, za ŭdzieł u pratestach. Try miesiacy da suda mužčyna pravioŭ u kamiery №66 SIZA na Vaładarskaha. Pavodle Vitala, tych, z kim daviałosia siadzieć padčas śledstva, a heta pryblizna 20 čałaviek, jamu bolš za inšych zapomniŭsia jakraz žurnalist Dźmitry Navažyłaŭ. Hetym znajomstvam Vital hanarycca.
«Dźmitry — čałaviek vyklučnaj erudycyi i vychavanaści. Jon šmat čytaŭ, dzialiŭsia z nami dumkami i viedami. Jašče jon vydatna ładzić ź ludźmi: z navičkami i staražyłami, z palityčnymi i kryminalnikami — z usimi znachodziŭ ahulnuju movu, staviŭsia da ŭsich pavažliva, roŭna, i jaho ŭsie pavažali. U kamiery byvali kanflikty, ale ź im — nikoli i ni ŭ koha. Jon pryŭnios intelihientnaść u žyćcio sukamiernikaŭ», — uspaminaje Vital Kazłoŭski.
Ź Dźmitryjem Navažyłavym Vital byŭ susiedam pa «škoncy» — dvuchpaviarchovym žaleznym łožku. U kamiery było šeść takich dvuchpaviarchovych łožkaŭ, volnaha miesca zastavałasia zusim mała. I ŭsio ž viaźni zajmalisia fizičnymi praktykavańniami, kab padtrymać zdaroŭje. Pavodle Vitala, jahony sukamiernik Dźmitry Navažyłaŭ byŭ siarod samych aktyŭnych u hetych zaniatkach, a taksama nikoli nie ŭchilaŭsia ad prahułak u turemnym dvoryku i sam nie kuryŭ cyharet.
«Jon čałaviek vielmi vietlivy, nie toje što maciukoŭ — hrubaha słova ad jaho nichto nie čuŭ. Kali inšyja chłopcy ŭžo vielmi šmat nakurać, jon pačynaŭ razmovu pra škodu zdaroŭju, i na niekatorych heta dziejničała lepš, čym nudnyja natacyi».
«Vy nie ŭ sanatoryj trapili»
Ale hałoŭnaj prablemaj «Vaładarki» ŭ 2022 hodzie, pavodle Vitala, byli ŭsio ž nie drennyja bytavyja ŭmovy i skučanaść, a svavolstva administracyi. Asabliva jaskrava heta vyjaŭlałasia ŭ tym, što viaźniam abmiažoŭvali pierapisku. Palityčnych heta tyčyłasia abaviazkova.
«Navažyłaŭ kazaŭ, što ŭ pieršyja miesiacy ŭ SIZA atrymlivaŭ listy ad 70 adrasataŭ: siabroŭ, znajomych, prosta ludziej, jakija spačuvajuć jamu. Ale potym listavańnie abmiežavali tolki svajakami, dy i to samymi blizkimi. Kali ja «zajechaŭ», u mianie było toje samaje — spačatku šmat, potym amal ničoha, i mianie heta vielmi napružvała.
Ale jakraz dośvied i prykład Dźmitryja dapamoh avałodać saboj, nie razhubicca, zachavać psichałahičnuju ŭstojlivaść. Darečy, my pasprabavali zmahacca: na čarhovym abychodzie paskardzilisia praviaralniku, što listy nie dachodziać, chacia my dakładna pra ich viedajem. Viadoma, heta nie dapamahło. Zatoje atrymali krasamoŭny kamientar, jaki demanstruje staŭleńnie da našych pravoŭ. Aficer adkazaŭ nam litaralna hetak: «A vy što, u sanatoryj trapili? Musicie viedać, dzie znachodziciesia i za što».
Druhim prykładam niadobraha staŭleńnia administracyi «Vaładarki» da svaich abaviazkaŭ Vital nazvaŭ toje, jak tam arhanizavali lačeńnie viaźniaŭ padčas epidemii kavidu. «U Dźmitryja, pavodle simptomaŭ, byŭ kavid, ale abśledavańnia nie praviali, dy ź miedyčnaj dapamohi — tolki tabletka. I hetak z usimi».
Navučyŭ adździalać prapahandu ad navinaŭ
24 lutaha 2022 hoda Rasieja napała na Ukrainu. Viaźni 66-j kamiery «Vaładarki» daviedalisia pra heta ŭ toj ža dzień z navinaŭ pa televizary, u jakich pakazali vystup Uładzimira Pucina. Reakcyja kamiery nie była adnaznačnaj. Niekatoryja ŭsio ž skazali, što Ukraina doŭha nie pratrymajecca, jak uspaminaje Vital. Ale Navažyłaŭ, kaža Vital, acaniŭ padzieju inakš i pastupova navučyŭ sukamiernikaŭ hladzieć naviny «praz kadr».
«Dźmitry adrazu nazvaŭ hetak zvanuju «śpiecapieracyju» złačynnaj vajnoj, jakaja nie pryniasie pieramohi. Uvohule jon navučyŭ kamieru raźbirać «pa kostkach» naviny ŭ televizary. Rasiejcy dakładajuć pra pantonny most? Značyć za pierapravu iduć žorstkija bai, ukraincy supraciŭlajucca, nie zdajucca. I jon nie pamyliŭsia. Kijeva za try dni nie atrymałasia ŭziać. Pastupova ŭ kamiery vučylisia bačyć sutnaść taho, što adbyvajecca na vajnie, i nie paddavacca na prapahandu».
Pavodle byłoha viaźnia «Vaładarki», zachoŭvać dušeŭnuju raŭnavahu Dźmitryju Navažyłavu dapamahaŭ nie tolki žyćciovy dośvied i rozum.
«Navažyłaŭ adekvatna aceńvaŭ toje, što adbyvajecca ŭ krainie, i toje, što jaho čakaje niemały prysud. Jon taki pavodle składu natury — realist, razvažlivy, nie schilny da iluzij. Ale da inšych ludziej vielmi čullivy i spahadlivy».
Vital Kazłoŭski ŭspaminaje, jak žurnalist dzialiŭsia z sukamiernikami charčami i rečami z kožnaj pieradačy, jakija atrymlivaŭ ad siamiejnikaŭ i siabroŭ.
«Štoranicy i štoviečar peŭny čas jon pravodziŭ u malitvie pierad abrazkom. Malitvy nam vielmi dapamahali. Ja katalik, jon pravasłaŭny. My malilisia ŭ adzin čas, i ja viedaju, što jon prasiŭ zastupnictva nie tolki dla siabie. Maliŭsia za svajakoŭ, siabroŭ, znajomych, za nieviadomych palitviaźniaŭ, jakija taksama pakutujuć, jak jon. I ciapier, peŭna, molicca», — miarkuje Vital Kazłoŭski.
«Siadzić u Vićbie-3»
U krasaviku 2022 hoda Vitalu Kazłoŭskamu prysudzili «chimiju» i vyzvalili ŭ zale suda. Dalej jamu treba było čakać ź milicyi pryznačeńnia miesca adbyćcia pakarańnia, ale jon nie staŭ vypraboŭvać los i vyjechaŭ ź Biełarusi. Ciapier były palitviazień žyvie i pracuje ŭ Vilni.
«Tut žyvu dobra, ale vielmi niepakojusia za svajho Dźmitryja Navažyłava. Viedaju pra jaho ciapierašni stan tolki toje, što jon adbyvaje pakarańnie ŭ kałonii «Vićba-3», jakaja pad Viciebskam. Ale bolš ničoha. Na akcyi salidarnaści prychodžu ź jahonym partretam, kab nahadać pra hetaha čałavieka, jaki hetak mnie dapamoh. Adčuvaju, što abaviazany jamu, i vielmi chaču jamu dapamahčy», — kaža były palitviazień Vital Kazłoŭski.
Sprava BiełaPAN
Kiraŭnictva BiełaPAN zatrymali 18 žniŭnia 2021 hoda. Prysud abviaścili ŭ kastryčniku 2022 hoda. Eks-dyrektara ahienctva Dźmitryja Navažyłava pryznali vinavatym u stvareńni i dziejnaści ŭ składzie «ekstremisckaha farmavańnia», a taksama ŭ niaspłacie padatkaŭ, i asudzili na 6 hadoŭ źniavoleńnia. Svajoj viny eks-dyrektar BiełaPAN nie pryznaŭ, jak i druhija fihuranty spravy.
Dyrektarku BiełaPAN Irynu Leŭšynu asudzili na 4 hady źniavoleńnia; byłoha namieśnika dyrektara ahienctva i miedyjamieniedžara Andreja Alaksandrava, jakoha abvinavacili jašče i ŭ zdradzie dziaržavie, na 14 hadoŭ; Irynu Złobinu, ciapier žonku Andreja Alaksandrava, pakarali 9 hadami źniavoleńnia.
Andrej Alaksandraŭ adbyvaje pakarańnie ŭ Navapołackaj kałonii, Iryna Leŭšyna i Iryna Złobina — u Homielskaj žanočaj kałonii.
Kamientary