«Dobra pracuje toj, chto dobra adpačyvaje». Psichołah — pra sakrety praduktyŭnaści
Paśla doŭhaj zimy nie majecie sił pracavać efiektyŭna? Prajekt «1906» pahutaryŭ ź psichołaham i adukataram darosłych Vasilom Proniem pra toje, jak dasiahać lepšych vynikaŭ na pracy i kali varta spynić hetuju honku. «Naša Niva» pieradrukoŭvaje hety tekst.
«Viedaju kankretnyja vypadki, kali dachodziła da psichijatryčnaha lačeńnia»
Pierš za ŭsio, śpiecyjalist raźmiažoŭvaje paniaćci praduktyŭnaści i efiektyŭnaści. Praduktyŭnaść — heta pamier vynikaŭ za peŭny čas, a efiektyŭnaść — tyja ž vyniki za toj ža čas, ale ŭ suadnosinach da vydatkavanych resursaŭ, to-bok heta pakazčyk charaktaryzuje jakaść pracy.
Ci moža praduktyŭnaść być taksičnaj? Heta, adznačaje Vasil, vielmi dobraje pytańnie: «Rost kolkaści vynikaŭ moža być intensiŭnym i ekstensiŭnym. Intensiŭny šlach — situacyja, kali pavialičvajecca efiektyŭnaść pracy i čałaviek za toj ža čas robić bolš vynikaŭ, ekstensiŭny — kali čałaviek vydaje bolš vynikaŭ prosta tamu, što pracuje bolš, nie pa 8, a pa 12 hadzin. Apošni varyjant časta niasie nastupstvy dla psichiki čałavieka. Čałavieku zdajecca, što treba bolš pracavać, i tady budzie bolš vynikaŭ, ale nasamreč taki padychod moža mieć nastupstvy. U stomlenaha čałavieka padaje vynikovaść, jakaść pracy źnižajecca».
Naprykład, čałaviek za miesiac vyrablaje 100 detalaŭ, i rost praduktyŭnaści — heta kali zamiest sta jon budzie vyrablać 200 detalaŭ. Jon moža vyrablać bolš, bo staŭ pracavać u dva razy bolš, ci jon prydumaŭ sposab vyrablać detali chutčej i tamu ich atrymlivajecca bolš, to-bok u druhim vypadku my kažam pra efiektyŭnaść.
Vasil źviartaje ŭvahu, što časam rost praduktyŭnaści moža być škodnym. Heta zdarajecca, kali nie raście efiektyŭnaść pracy, kali čałaviek choča davać bolš za košt taho, kab tracić na heta bolš sił, pracavać u dva, try razy bolej. U nas abmiežavanaja kolkaść unutranaha resursu, i taki padychod nie daje doŭhaterminovaha vyniku, a chutčej moža vieści da źniasileńnia. Kali vy pracavali dźvie hadziny na dzień, vy zmožacie pracavać i čatyry, i vosiem hadzin, ale kali vy i tak pracujecie pa vosiem hadzin, to kudy hety čas pavialičvać?
Kali pracavać paŭhoda-hod pa 12—14 hadzin, pačnucca, chutčej za ŭsio, psichałahičnyja prablemy. «Vyrastaje kolkaść pamyłak, uvaha čałavieka moža časta adciahvacca. Heta źviazanyja rečy: pakolki arhanizm nie paśpiavaje adpačyvać, jon sam budzie patrabavać adpačynak, i tamu čałaviek, nie žadajučy taho, budzie hublać kancentracyju, moc i kantrol. Voś čamu
kiroŭcy hruzavikoŭ i aŭtobusaŭ nie mohuć pracavać bolš za niejki čas: kancentracyja na čymści na praciahu zanadta doŭhaha času vyklikaje rost stomlenaści i kolkaści pamyłak, a košt pamyłki moža być vysoki. Toje ž samaje adbyvajecca ŭ inšych prafiesijach», — zaściarožvaje psichołah.
U ludziej intelektualnaj pracy biez adpačynku źnižajecca zdolnaść znachodzić kreatyŭnyja rašeńni. Proń tłumačyć, što taki čałaviek lahčej razdražniajecca, bolš rezka reahuje na tryhiery. U jaho raźvivajecca tunelny zrok, kali čałaviek kancentrujecca na adnym i nie zaŭvažaje vielmi šmat rečaŭ, što adbyvajucca kala jaho, bo tak psichicy praściej — jana nibyta adrazaje abjekty z fokusu ŭvahi. U tym liku i praz heta moža ŭźnikać zabyŭlivaść, i možna zabyvacca navat na prostyja rečy, kab nie prapuścić pryjarytetnaje. Pa hetaj ža pryčynie čałaviek moža źnižać kolkaść sacyjalnych kantaktaŭ i lubych aktyŭnaściaŭ. U taho, chto kancentrujecca na praduktyŭnaści ŭ pracy, mohuć paciarpieć śfiery asabistaha žyćcia, zdaroŭja, kultury, adnosin i raźvićcia.
Možna dapracavacca da niervovaha zryvu, bo pierapracoŭki dakładna robiać arhanizm mienš ustojlivym da prablem ź psichikaj. «Viedaju kankretnyja vypadki, kali dachodziła da psichijatryčnaha lačeńnia, havorka pra historyi biznesmienaŭ, jakija na praciahu niekalkich hadoŭ byli vielmi ŭciahnutyja ŭ svaju pracu.
Pierapracoŭka i sama pa sabie, i praz toje, što ŭ pracaholikaŭ cierpiać inšyja śfiery žyćcia, robić psichiku bolš uraźlivaj, što moža vieści navat da samahubstva. U Japonii doŭhi čas isnuje prablema vysokaha ŭzroŭniu suicydaŭ, i pa vynikach daśledavańniaŭ prasočvajecca suviaź suicydaŭ ź pierapracoŭkami, a ŭ japonskaj kultury vielmi šanujecca addanaść pracy», — pieraścierahaje śpiecyjalist.
Nielha kazać, što kali čałaviek pierapracoŭvaje, u jaho adnaznačna buduć peŭnyja fizičnyja chvaroby, ale taki režym adnaznačna adbivajecca na zdaroŭi. Vasil nie raić usio spraščać da vysnoŭ nakštałt, «kali ŭ ciabie zabaleła pajaśnica, ty biareš na siabie zašmat adkaznaści». Ale jak minimum moža paharšacca imunitet, mahčymyja prablemy z charčovymi pavodzinami — bo pracaholiku moža nie chapać zadavalnieńnia i jon paciahniecca pa škodnuju ježu, bo heta chutki sposab adčuć siabie lepiej. Tak možna dajści i da chvarobaŭ stravavalnaj sistemy.
«Adpačynak — heta nie ŭznaharoda za pracu, a inviestycyja času i sił u toje, kab dalej pracavać efiektyŭna»
Na dumku Vasila, bolš prosty sposab pavialičyć praduktyŭnaść — pracavać bolš, ale niemahčyma pavialičvać kolkaść pracy pastajanna. U sutkach 24 hadziny, i kali čałaviek mocna pierapracoŭvaje na praciahu doŭhaha času, efiektyŭnaść jaho pracy źnizicca.
Zastajecca pavyšać efiektyŭnaść. Jość źniešnija sposaby heta zrabić — heta pra toje, kab aŭtamatyzavać pracu, nakolki mahčyma. A možna pavyšać efiektyŭnaść praz toje, što adbyvajecca ŭnutry samoha čałavieka: «Kali niechta trenirujecca i nabiraje vopyt, dziejańni, jakija jon vykonvaŭ šmat razoŭ, atrymlivajucca ŭ jaho bolš lohka i chutka. Taksama možna šukać bolš prosty padychod da rašeńnia zadač. Naprykład, vam skazali padličyć pradmiety, raskładzienyja ŭ adnolkavyja šerahi, i vy nie ličycie kožny pradmiet, a padličvajecie kolkaść pradmietaŭ u adnym šerahu i pamnažajecie jaje na kolkaść šerahaŭ».
Jość i psichałahičnyja faktary, jakija ŭpłyvajuć na efiektyŭnaść, u tym liku znachodžańnie čałavieka ŭ resursnym stanie. Kali pracaŭnik stomleny fizična ci psichałahična, kali jon tryvožycca ci turbujecca praź niešta, jaho efiektyŭnaść adnaznačna źnižajecca. Padčas kansultacyj Vasil časta kaža ludziam, što
dobra pracuje toj, chto dobra adpačyvaje, i adpačynak — heta nie ŭznaharoda za pracu, a inviestycyja času i sił u toje, kab dalej pracavać efiektyŭna i mieć bolš unutranaha resursu.
Efiektyŭnaść, papiaredžvaje ekśpiert, moža źnižacca praz rucinnaść pracy, i tady važna rabić pierapynki i pieraklučacca pamiž roznymi vidami dziejnaści. U pracoŭnym zakanadaŭstvie daŭno prapisanyja normy, jakija rehłamientujuć pierapynki, ich varta vykonvać. Časam ludzi, jakija pierajšli na chatniuju pracu padčas pandemii, nie źviartajuć na heta ŭvahi, bo adčuvajuć tryvohu za toje, kab paśpieć usio. Ale musiać być jak minimum dva-čatyry pierapynki pa 15—20 chvilin na praciahu pracoŭnaha dnia. Heta nie tolki kłopat pra vočy, pastavu, ale i pra psichiku, bo joj treba mahčymaść adnaŭlacca.
«Kab rabić pierapynki efiektyŭna, varta pieraklučać uvahu. Možna iści ŭ pierapynak pa kavu i praciahvać abmiarkoŭvać pracu, ale tady psichałahična ludzi nie nadta adciahvajucca ad jaje, tamu było b dobra pieramiaščać fokus uvahi na niešta inšaje. Možna palivać kvietački, słuchać muzyku, chadzić pa vulicy. Kali na čas pierapynku pieramiaščać uvahu z pracy, heta paspryjaje efiektyŭnaści», — vučyć Vasil.
«Svabodnyja ludzi bolš efiektyŭnyja, bo jany sami vybirajuć, čym i jak zajmacca»
Isnujuć i faktary, jakija adciahvajuć uvahu ad pracy, źniešnija i ŭnutranyja. Kali ŭ mamy chvareje dzicia, a jana ŭ hety čas na pracy, jana moža być jak by i nie na pracy, i nie ź dziciom. Tady treba pryniać rašeńnie. Možna zrabić niešta, kab dapamahčy dziciaci, i dalej kancentravacca na pracy, naprykład, znajści taho, chto pasiadzić ź dziciom, abo ščyra skazać, maŭlaŭ, ja nie mahu efiektyŭna pracavać, adpuścicie mianie da dziciaci, kali łaska.
Jašče efiektyŭnaść moža źnižacca, kali ŭ čałavieka zabłytanyja ŭ adziny kamiak roznyja žyćciovyja źjavy: asabistyja turboty, dumki pra zdaroŭje, siabroŭ, pracu i hetak dalej. Proń raić vydzielić dla kožnaha z hetych kirunkaŭ asobny čas u svaim tajm-mieniedžmiencie: zaraz ja čytaju sacsietki, potym budu pracavać, a paźniej u mianie budzie čas dla siabie. U takim vypadku efiektyŭnaść u kožnaj śfiery budzie vyšejšaj. Ale ž nie varta pieraŭtvarać tajm-mieniedžmient u niejkuju dohmu, bo tak možna trapić u pastku zarehulavanaści.
Pytańnie, papiaredžvaje psichołah, i ŭ matyvacyi: «Isnuje matyvacyja ad čahości, kali my nie chočam, kab niešta zdaryłasia, i matyvacyja dla čahości, kali my chočam niečaha dasiahnuć. Pieršy typ matyvacyi dazvalaje pačać niešta rabić, zrušycca ź miesca: naprykład, niechta baicca zvalnieńnia i tamu pačynaje pracavać jak maje być. U karotkaterminovaj pierśpiektyvie heta dapamahaje, ale ŭ doŭhaterminovym płanie efiektyŭnaść čałavieka źnižajecca, bo za jaho pracaj staić strach, a jon pahłynaje emacyjnyja resursy i nie daje mahčymaści prajaŭlać kreatyŭnaść. Tamu efiektyŭnaść druhoha typu matyvacyi budzie vyšejšaja ŭ doŭhaterminovym płanie, bo nie buduć vydatkoŭvacca resursy na tryvohu i strachi, chacia i takaja matyvacyja moža vieści da vyharańnia».
Taksama važna, nakolki toje, što my robim, adpaviadaje našym kaštoŭnaściam. Naprykład, dla kahości treba, kab u jaho žyćci było bolš pryhažości, a pracuje jon na zvyčajnaj rucinnaj pracy, bo tam maje mahčymaść zarablać. Takaja praca nie nadta adpaviadaje jaho kaštoŭnaściam i matyvam, jon sam siabie prymušaje pracavać i vydatkoŭvaje na heta šmat resursaŭ i enierhii. Tamu, kab być efiektyŭnym, važna nie vybirać pamiž vyžyvańniem i čymści vysokim. Treba znachodzić mahčymaść dziejničać u adpaviednaści za svaimi kaštoŭnaściami tak, kab heta dazvalała dastojna žyć.
Byvaje, što ludzi admaŭlajucca ad samarealizacyi dziela kavałku chleba, maŭlaŭ, što jość, toje i dobra. Heta, ličyć Vasil, samo pa sabie nieefiektyŭna, bo čałaviek prykładaje šmat namahańniaŭ, kab siabie pieraadoleć, i ŭ jaho zastajecca nie nadta šmat resursu na pracy. Tamu svabodnyja ludzi bolš efiektyŭnyja, bo jany sami vybirajuć, čym i jak zajmacca, u ich bolš mahčymaściaŭ samarealizavacca i zrabić niešta efiektyŭnaje i hienialnaje.
«Naša Niva» — bastyjon biełaruščyny
PADTRYMAĆ
Kamientary