9 vieraśnia sacyjołahi apublikavali rejtynh simpatyj ukraincaŭ da zamiežnych palitykaŭ. Akazałasia, što Alaksandr Łukašenka i Uładzimir Pucin uznačalili antyrejtynh. Da Alaksandra Łukašenki ciapier niehatyŭna staviacca 59% apytanych, pazityŭna — 34%. Za apošnija dva hady kolkaść tych, chto stavicca pazityŭna, źmienšyłasia ŭdvaja (z 67% da 34%). Raźbirajemsia, u čym ža pryčyna takoha rezkaha padzieńnia papularnaści Łukašenki, ci praŭda, što jon doŭhi čas byŭ samym papularnym zamiežnym palitykam va Ukrainie, i adkul uvohule była takaja luboŭ da aŭtarytarnaha palityka ŭ demakratyčnaj i volnalubivaj krainie?
Łukašenka praŭda byŭ samym papularnym zamiežnym palitykam va Ukrainie?
«Sacyjołahi pakazvajuć, što na siońnia 36% ukraincaŭ chacieli b bačyć vas, Alaksandr Ryhoravič, svaim prezidentam va Ukrainie. Heta ž nie prosta tak. Heta sacyjałohija, heta navuka», — zajaviŭ 20 krasavika na sustrečy z Alaksandram Łukašenkam u Minsku deputat Viarchoŭnaj Rady Jaŭhien Šaŭčenka.
Sam Łukašenka pajšoŭ jašče dalej. «Vy dažartujeciesia da taho, što ja ryzyknu i pierastuplu miažu [z Ukrainaj] biez zbroi. I ŭ mianie budzie nie 40% ukraincaŭ, a minimum 90%. I my Ukrainu vierniem… Nie dla taho, kab zachapić, a kab zrabić Ukrainu ŭkrainskaj», — zajaviŭ Łukašenka 9 žniŭnia padčas svajoj «Vialikaj razmovy».
Biełaruskaja dziaržaŭnaja prapahanda rehularna nazyvała Łukašenku samym papularnym zamiežnym palitykam va Ukrainie, spasyłajučysia na apytańni ŭkrainskich sacyjałahičnych hrup.
«Va Ukrainie najlepšym suśvietnym lidaram ličać Łukašenku», — pisała 19 lutaha 2019 hoda łukašenkaŭskaja «Sovietskaja Biełoruśsija», spasyłajučysia na danyja sacyjałahičnaha apytańnia analityčnaha centra «Nova Jevropa». U čym tut kavierza?
Reč u tym, što takoje sacyjałahičnaje apytańnie i praŭda było, ale pytańnie tam hučała tak: «U kaho budučy prezident Ukrainy pavinien brać prykład, naśledavać styl pryniaćcia rašeńniaŭ i palityčnych pavodzin?» Heta mocna adroźnivałasia ad pytańnia «Kaho vy ličycie najlepšym suśvietnym lidaram?».
Ukraincam mahli padabacca niekatoryja rysy Łukašenki jak dziaržaŭnaha dziejača, jakich brakavała ŭkrainskim palitykam, ale heta zusim nie aznačaje, što ŭkraincy ličać Łukašenku «najlepšym suśvietnym lidaram». Biełaruskija dziaržaŭnyja ŚMI zanadta volna interpretavali vyniki takich apytańniaŭ i ŭ inšych situacyjach.
«Ukraincy nazvali Łukašenku ŭzornym prezidentam», «Łukašenka pieramoh jeŭrapiejskich palitykaŭ va ŭkrainskim sacapytańni», «Łukašenka z usich zamiežnych lidaraŭ siońnia najbolš aŭtarytetny palityk dla ŭkraincaŭ»… ŚMI vydavali ščodryja zahałoŭki, chacia ŭ sacyjałahičnych daśledavańniach pytańni tyčylisia kankretnych i vielmi vuzkich tem i atrybutaŭ palityka.
Padobnaja manipulacyja była i z apytańniem, jakoje mieŭ na ŭvazie deputat Šaŭčenka. Havorka była pra praviedzienaje apytańnie z 27 studzienia pa 1 lutaha 2021 hoda Kijeŭskim mižnarodnym instytutam sacyjałohii. Sumarny rejtynh davieru Łukašenki tam byŭ dasiahnuŭ 36,0%.
Ale heta nie pytańnie ab tym, za kaho b hałasavali ŭkraincy na vybarach prezidenta. Pytańnie hučała tak: «Ja budu pa čarzie začytvać imiony palitykaŭ u ałfavitnym paradku. A vy kažycie, nakolki vy daviarajecie hetamu palityku: całkam daviarajecie, chutčej daviarajecie, chutčej nie daviarajecie, zusim nie daviarajecie. Kali imia hetaha palityka vam nieviadoma, skažycie pra heta».
Toje, što ŭ padobnych rejtynhach Łukašenka byŭ siarod lidaraŭ — nie dziŭna. Da 2014 hoda lidaram padobnych apytańniaŭ byŭ Uładzimir Pucin, ale heta nijak nie śviedčyć pra žadańnie ŭkraincaŭ bačyć ich prezidentami Ukrainy.
Niahledziačy na toje, što ŭkraincy časam dobra staviacca da dyktataraŭ z susiednich krain, u svajoj krainie jany chočuć inšaha lidara — jaki hnutki i prysłuchoŭvajecca da mierkavańnia ludziej. Hety paradoks tłumačycca tym, što zamiežnych palitykaŭ aceńvajuć nie tak, jak ajčynnych.
Hety fienomien tłumačyć palityčny ekśpiert Alaksiej Rahavik, kiraŭnik analityčnaha centra Free Voice:
«Apytańnie pra papularnaść zamiežnych palitykaŭ va Ukrainie samo pa sabie vielmi adnosnaje. Tamu što painfarmavanaść ukrainskaha hramadstva jak i kožnaha hramadstva ŭ mižnarodnaj palitycy mienšaja, čym va ŭnutranaj palitycy. Tamu peŭnaja častka ŭkraincaŭ, pierš za ŭsio emacyjna, simpatyzuje tym, pra kaho jany mahli bolš pačuć na telebačańni ci ŭ inšych ŚMI. Zrazumieła, što kiraŭnikoŭ susiednich dziaržaŭ, jak Biełarusi, u našych miedyja ŭspaminajuć hetak ža časta, jak i lidaraŭ ZŠA i najbujniejšych krain Jeŭropy. Jany časta i źjaŭlajucca papularnymi.
U asnoŭnym adnosiny da zamiežnych palitykaŭ budujucca na hrubych abahulnieńniach, stereatypach, asobnych skandalnych ci pijarnych historyjach, staŭleńni da tych ci inšych dziaržaŭ. U takich apytańniach staŭleńnie da vyznačanaha lidara ludzi mohuć sumiaščać sa staŭleńniem da krainy i jaje žycharoŭ. Tamu hetyja ličby trochi skažonyja. Łukašenka časta moh mieć vysoki rejtynh nia dziakujučy sabie, a dziakujučy dobrym adnosinam ukraincaŭ da biełaruskaha narodu», — kaža ekśpiert.
I praŭda, uzrovień padtrymki Łukašenki byŭ vysoki, bo i była vysokaja, amal 100%-aja paznavalnaść biełaruskaha palityka. Palitykaŭ z bolš dalokich krain mnohija ŭkraincy prosta nie viedajuć, ale heta nie značyć, što ich jany lubili b mienš za Łukašenku.
Naprykład, u 2019 hodzie 30% ukraincaŭ uvohule nie viedali, chto taki Džaścin Trudo (na toj momant kiraŭnik Kanady, adnaho z hałoŭnych chaŭruśnikaŭ Ukrainy), chacia jahony antyrejtynh byŭ mienšy, čym u Łukašenki.
Alaksiej Rahavik kaža: «Hadami rasijskaja i prarasijskaja prapahanda pryvodzić niejkija vyrvanyja z kantekstu fakty z žyćcia Biełarusi dla manipulacyi z nahody tych ci inšych pytańniaŭ unutranaj palityki. Tamu ŭ niekatorych ukraincaŭ moh skłaścisia łžyvy vobraz Łukašenki i jahonaj palityki, pry hetym ihnaravaŭsia niehatyŭny bok.
Časta možna było zaŭvažyć raspaŭsiudžvańnie ŭ sacsietkach mnohimi ludźmi infarmacyi ab ekanomicy abo inšych śfierach žyćcia Biełarusi z sumniŭnych krynic.
Łukašenka peŭny pieryjad byŭ papularny va Ukrainie siarod antyvakcynataraŭ i prychilnikaŭ teoryj zmoŭ adnosna kavidu. Heta značyć była prychilnaść vielmi sumniŭnych pa pohladach hramadskich hrup. Pry hetym prarasiejskija ŚMI nie tolki ŭschvalali Łukašenku, ale i ačarniali ŭsich lidaraŭ cyvilizavanaha Zachadu».
Ale jak ža tak vyjšła, što ŭkrainskaje hramadstva, jakoje nie ciarpić dyktatury ŭ svajoj krainie, padtrymlivała dyktataraŭ u inšych?
«Nakont dyktatury, ukrainskaje hramadstva vielmi raznastajnaje i supiarečlivaje. U im jość jak adkrytyja prychilniki «mocnaj ruki», tak i ludzi-ambivalenty, što adnačasova patrabujuć i viaršenstva prava, i ŭkaranieńnia niekatorych rašeńniaŭ niedemakratyčnym sposabam.
Tut niekatoryja ŭkraincy nie vałodali ŭsioj infarmacyjaj ab aŭtarytaryźmie Łukašenki, błytali dyktaturu i svaje ŭjaŭleńni ab paradku. Ale miljonnyja pratesty ŭ Biełarusi ŭsio źmianili», — śćviardžaje ekśpiert.
Jak mianiałasia staŭleńnie da Łukašenki apošnija hady?
Sacyjałahičnaja hrupa «Rejtynh» z 2014 hoda ŭklučała Łukašenku ŭ padobnyja apytanki ŭ farmuloŭcy: «Jak vy staviciesia da hetych suśvietnych lidaraŭ?» Voś jakija byli vyniki.
- Z 9 da 19 žniŭnia 2014 hoda: sumarny rejtynh davieru (całkam pazityŭna i chutčej pazityŭna) — 62%.
- Z 14 da 22 studzienia 2016 hoda: sumarny rejtynh davieru — 63%.
- Červień 2018 hoda: sumarny rejtynh davieru — 68%.
- Z 29 kastryčnika da 4 listapada 2019 hoda: sumarny rejtynh davieru — 66%.
Jak bačym, staŭleńnie da Łukašenki zastavałasia adnosna stabilnym apošnija hady. Pierałomnym tut staŭ 2020 hod.
Užo ŭ žniŭni 2020 hoda pazityŭna da Łukašenki stavilisia tolki 45% apytanych, a ŭ vieraśni 2020 — tolki 34% (i ažno 59% — niehatyŭna).
U roznych apytańniach nieistotna mahli adroźnivacca farmuloŭki, ale istotnaje padzieńnie papularnaści Łukašenki va Ukrainie zastajecca faktam. Adbyłosia heta siarod roznych hrup: i na ŭschodzie, i na zachadzie Ukrainy, i siarod moładzi, i siarod starych ludziej, siarod bahatych i biednych.
U 2014 hodzie Łukašenka karystaŭsia pavahaj ukraincaŭ za niepryznańnie Kryma rasijskim, nieŭmiašańnie ŭ rasijska-ŭkrainski kanflikt i svaje pasłuhi pasiarednika. Palityk dabiŭsia taho, što padtrymlivali jaho ahułam jak prarasijski elektarat, a taksama žychary Uschodniaj Ukrainy (za toje, što nie rassvaryŭsia z Rasijaj), tak i prazachodni elektarat i žychary Zachodniaj Ukrainy (za niezaležnickuju rytoryku i śćviardžeńnie, što jon abaraniaŭ by Krym na miescy Ukrainy).
Uzrovień padtrymki ŭ Łukašenki byŭ trochi bolšy siarod małazabiaśpiečanych, žycharoŭ uschodu, starych, małaadukavanych ukraincaŭ. Ale siarod bahatych, žycharoŭ zachadu, maładych i adukavanych jon taksama mieŭ vysokuju padtrymku.
Apytańnie ŭ 2016 hodzie zafiksavała, što Łukašenka byŭ papularny nie tolki siarod ukraincaŭ, što vystupajuć za Mytny sajuz (88%), ale navat siarod tych, chto za ŭstupleńnie ŭ NATA i ES (pa 58%), to-bok za zachodniuju hieapalityčnuju aryjentacyju Ukrainy.
Pavodle apytańnia 2019 hoda, Łukašenku padtrymlivaŭ nie tolki elektarat prarasijskaj partyi «Opozicijna płatforma» (90%), ale taksama elektarat papulisckich «Baťkivŝina» (68%), «Słuha narodu» (71%), i navat prazachodnich partyj «Hołos» (49%) i «Jevropiejśka solidarnisť» (42%).
Łukašenka mieŭ vialikuju padtrymku jak siarod tych, chto škadavaŭ pra raspad SSSR (82%), tak i siarod tych, chto nie škadavaŭ (57%).
A voś paśla padziej žniŭnia 2020 hoda padtrymka i praŭda istotna prasieła, va ŭsich rehijonach krainy, va ŭsich uzrostavych hrupach, siarod prychilnikaŭ roznych palityčnych sił.
Pavodle apošniaha apytańnia za vierasień 2021 hoda, Łukašenku praciahvajuć padtrymlivać tolki na ŭschodzie Ukrainy (55% padtrymki i 38 — suprać). Dla paraŭnańnia, u 2019 hodzie na ŭschodzie padtrymlivali ažno 79% respandentaŭ.
Na poŭdni prychilnikaŭ Łukašenki zastałosia tolki 44%. A ŭ centry i na zachadzie (dzie tradycyjna mocnyja praŭkrainskija, prazachodnija i demakratyčnyja nastroi) Łukašenku padtrymlivaje tolki 26% respandentaŭ. Dla paraŭnańnia, u 2019 hodzie Łukašenku na zachadzie padtrymlivali 58% respandentaŭ.
Siarod prychilnikaŭ roznych palityčnych sił, Łukašenku praciahvaje padtrymlivać tolki elektarat prarasijskaj partyi «Opozicijna płatforma» — 69%.
Siarod elektaratu papulisckaj partyi «Baťkivŝina» — 34%, «Słuhi narodu» — 25%, prajeŭrapiejskich partyi «Hołos» 20% i «Jevropiejśka solidarnisť» — 10%. Padzieńnie z 2019 hoda va ŭsich častkach palityčnaha śpiektru, asabliva mocnaje siarod prychilnikaŭ prajeŭrapiejskich partyj.
Padtrymka Łukašenki skaciłasia da asobnych marhinalnych elektaralnych nišaŭ.
Biełaruś pierastała być pryvablivaj madellu dla mnohich ukraincaŭ
Mnohija ŭkraincy raniej padtrymlivali nie stolki Łukašenku jak palityka, kolki svajo ŭjaŭleńnie pra Biełaruś, jakoje ŭ mnohich vypadkach hruntavałasia na stereatypach i abryvistych paviarchoŭnych viedach.
Biełaruś usprymałasia mnohimi ŭkraincami jak uzor stabilnaści i paradku na postsavieckaj prastory. U hramadstvie panavali stereatypy pra jakasnyja biełaruskija pradukty, niakiepskija darohi, lepšuju na fonie Ukrainy miedycynu i sistemu sacyjalnaha zabieśpiačeńnia.
Pytańni demakratyi i viaršynstva prava ŭ Biełarusi cikavili tolki maleńkuju prasłojku ŭkraincaŭ. Toje, što šmat hadoŭ nazyvałasia biełaruskaj sacyjalna-ekanamičnaj madellu, było i praŭda pryvablivym dla mnohich hramadzian Ukrainy, jakija pieražyli sacyjalnuju katastrofu 90-ych i stamilisia ad pastajannych palityčnych kryzisaŭ i papulizmu.
Uzrovień žyćcia va Ukrainie doŭhi čas zastavaŭsia nižejšy, čym u Biełarusi, ale za apošnija hady ŭsio źmianiłasia. Siaredni zarobak (kala 540 dalaraŭ) amal dasiahnuŭ biełaruski, i heta pry tym, što ceny na mnohija tavary va Ukrainie nižejšyja, bolšy pamier šeraj ekanomiki, bolšaja kolkaść ludziej pracuje nieaficyjna i maje dadatkovyja krynicy dachodaŭ, što nie fiksujucca dziaržaŭnaj statystykaj.
Z padpisańniem pahadnieńnia ab asacyjacyi ź ES Ukraina pačała aktyŭniej handlavać ź jeŭrapiejskimi krainami. Ukrainskija vytvorcy praduktaŭ charčavańnia istotna palepšyli svaju jakaść, kab trapić na jeŭrapiejski rynak, a jeŭrapiejskim vytvorcam stała taksama praściej trapić na ŭkrainski. Tak byŭ padarvany mif pra jakasnyja i naturalnyja biełaruskija pradukty.
Niahledziačy na adsutnaść prahresu ŭ niekatorych reformach, Ukraina dasiahnuła peŭnych pośpiechaŭ u refarmavańni miascovaha samakiravańnia i publičnaha administravańnia na łakalnym uzroŭni.
Va Ukrainie adnosna paśpiachova praviali decentralizacyju i administracyjna-terytaryjalnuju reformu, na fonie jakich istotna palepšyłasia jakaść infrastruktury ŭ mnohich haradach. Ukrainskija darohi ahułam ciapier lepšyja za biełaruskija.
Paśpiachova va Ukrainie iduć spravy i z ahrarnym siektaram. Kraina sabrała rekordny za ŭsiu historyju krainy ŭradžaj pšanicy (32 miljony ton) i jačmieniu (bolš za 10 młn ton).
Siaredniaja ŭradžajnaść pšanicy va Ukrainie skłała 46,2 c/ha, jačmieniu — 41 c/ha. Prahnazujecca, što razam z kukuruzaj Ukraina źbiare sioleta 80—82 młn ton zbožža, što taksama stanie rekordam za ŭsiu historyju krainy.
Dahetul maksimalny byŭ 2019 hod, kali ŭradžaj skłaŭ 75 miljonaŭ ton. Pravioŭšy ziamielnuju reformu i stvaryŭšy paŭnavartasny rynak ziamli, ukrainskaja dziaržava čakaje jašče bolšaha rostu vytvorčaści ahrarnaj pradukcyi.
Na fonie hetaha ŭsiaho Biełaruś, što apošnija 11 hadoŭ pražyła ŭ sacyjalna-ekanamičnaj stahnacyi, pierastała być pryvablivaj madellu dziaržavy dla ŭkraincaŭ.
Kali da 2020 hoda mnohija ŭkraincy hladzieli na Biełaruś praz pryzmu svaich stereatypaŭ, to na fonie pratestaŭ 2020 hoda mnohija ŭkraincy pačali cikavicca aktualnaj ekanamičnaj situacyjaj u Biełarusi, i heta nie mahło nie adbicca na rejtynhach Łukašenki.
Alaksiej Rahavik tłumačyć:«Čamu ŭpali adnosnyja rejtynhi Łukašenki va Ukrainie? Viadoma, z takoj vidavočnaj fasilfikacyjaj prezidenckich vybaraŭ, masavymi pratestami i kryvavym adkazam na ich ad Łukašenki ličby nie mahli nie źmianicca. U mnohich ukraincaŭ banalna raspluščylisia vočy na realii dyktatury, represijaŭ, zabojstvaŭ.
Ludzi pačali bolš aktyŭna vyvučać realnuju situacyju z ekanomikaj, upraŭleńniem. Zrazumieli što pamiž Łukašenkam i narodam prorva».
Bolš nie harant stabilnaści paŭnočnaj miažy
Pačynajučy z 2014 hoda, Łukašenku va Ukrainie ŭsprymali jak niachaj i ideałahična niablizkaha, ale situatyŭnaha hibrydnaha sajuźnika.
Kiraŭnik Biełarusi na słovach dystancyjavaŭsia ad ahresiŭnaj nieaimpieskaj palityki Rasii, praciahvaŭ aktyŭna handlavać z Ukrainaj u razhar vajny na Danbasie, u tym liku pradukcyjaj vajskovaha pryznačenia.
Jon pierakonvaŭ Ukrainu, što z terytoryi Biełarusi na jaje nichto nie budzie napadać, staŭ pasiarednikam u pieramovach z Rasijaj i prarasijskimi bajevikami. Padabalisia ŭkraincam i pikiroŭki Łukašenki z Kramlom, jahonaja niezaležnickaja rytoryka. Jaho pačali ŭsprymać jak palityka, što prykryvaje paŭnočny fłanh Ukrainy ad rasijskaha nastupleńnia.
Pytańni demakratyi i pravoŭ čałavieka ŭ Biełarusi ŭkrainski palityčny kłas amal nie chvalavali. Ich całkam zadavalniaŭ Łukašenka, i heta ŭmacoŭvałasia suviaziami ŭkrainskich i biełaruskich biznes-elit.
Ale nastaŭ 2020 hod. Kijeŭ nie pryznaŭ vyniki vybaraŭ i zajaviŭ, što prypyniaje kantakty z susiedam i budzie aficyjna nazyvać Łukašenku pa imieni, biez ukazańnia pasady.
Łukašenka na heta adreahavaŭ šeraham antyŭkrainskich vykazvańniaŭ, a taksama adkazaŭ na sakcyjny cisk zbližeńniem z Kramlom. Jahonaja rytoryka istotna źmianiłasia, dajšło da taho, što jon navat zahavaryŭ pra mahčymyja avijarejsy ŭ akupavany Krym, a taksama dapuściŭ «siłavikoŭ» tak zvanaj ŁNR da Ramana Pratasieviča.
«Kali b my chacieli pastavić vas na kaleni, budziem ščyryja, my b heta zrabili na praciahu sutak razam ź nialubym vami prezidentam Pucinym. My b pierastali pastaŭlać vam haruča-zmazačnyja materyjały, i zaŭtra na viłach b pavynosili i Zialenskaha, i ŭsich astatnich», — kuražyŭsia Łukašenka.
Ukraina pierastała ŭsprymać Biełaruś jak niejtralnuju krainu, tamu jana admoviłasia ad Minskaj pieramoŭnaj placoŭki pa pytańni ŭrehulavańnia kanfliktu na Danbasie. Viasnoj pradstaŭniki ŭkrainskaj delehacyi ŭ TKH zajavili pra toje, što admoviacca ad pajezdak na pieramovy ŭ Biełaruś z-za epidemijałahičnaj situacyi, a taksama z-za varožaj rytoryki Minska ŭ dačynieńni da Ukrainy.
Biełaruskich dziaržaŭnych prapahandystaŭ, jakich raniej strymlivali ad pramych napadak na Ukrainu, ciapier spuścili z łancuhoŭ, i jany pačali paŭtarać adnosna susiedniaj krainy ŭsie kramloŭskija prapahandysckija naratyvy. Ukraincy heta zaŭvažyli.
Ryhor Azaronak u efiry STB nazyvaje Ukrainu «krainaj žabrackaha naroda, što vymiraje, i «hardonaŭ» va ŭładzie», «amierykanskim štatam «Postmajdannaja Ukraina»». Zatym pakazvaje videa bajoŭ na Danbasie, ukraincaŭ u pałonie hibrydnych sił Rasii, praklony na adras Piatra Parašenki.
Alaksiej Rahavik kaža:
«Łukašenka pačaŭ źniščać rejtynh davieru da siabie va Ukrainie nie tolki represijami suprać miedyja, palityčnych apanientaŭ, prosta ŭsich niazhodnych. Jon heta zrabiŭ vidavočnymi antyŭkrainskimi vypadami. Jon staŭ instrumientam prapahandy dla Pucina i Kramla suprać Ukrainy. Viadoma, što va ŭmovach vajny z Rasijskaj Fiederacyjaj taki pierachod ad chitraha niejtralitetu da adkrytaj padtrymki Rasii dabiŭ rejtynhi».
Kamientary