«Usie artysty mohuć być aryštavanyja». Što adbyvajecca ź niezaležnym teatram u Biełarusi
Niezaležnyja teatralnyja prajekty, jakija isnavali paralelna ź dziaržaŭnymi teatrami, zaŭsiody byli ŭ niaprostych umovach. Ale mienavita jany ŭnosili ŭ tvorčy kantekst sučasnyja ekśpierymientalnyja pastanoŭki, aktyŭna pracavali ź biełaruskaj dramaturhijaj.
Spačatku karanavirus, a paśla i postvybarčaja situacyja z uzmacniełaj cenzuraj uskładnili isnavańnie tvorcaŭ. Pahutaryli z pradstaŭnikami «ART Karparejšn», HomoCosmos, «Kryłaŭ chałopa» i Svabodnaha teatra pra siońniašni stan niezaležnaha teatra ŭ Biełarusi.
«My ryzykujem zastacca ŭ izalacyi»
Centr vizualnych i vykanalnickich mastactvaŭ «ART Karparejšn» pravodziŭ mižnarodny forum teatralnaha mastactva TEART i kinafiestyval «Listapad». Dniami stała viadoma, što ciapier «Listapadam» budzie zajmacca «Biełaruśfilm», ekśpierty prahnazujuć adkat u 1990-ja. A TEART naŭrad ci adbudziecca sioleta.
«Fiestyvali robiacca nie za paru miesiacaŭ, i, chutčej za ŭsio, ich nie budzie navat ź inšym padradnikam. Bo z tym ža TEART samym važnym była najaŭnaść zacikaŭlenaha fundatara. Jaho rolu raniej vykonvaŭ Biełhazprambank, ciapier partniorstva skasavanaje. Akramia taho, składana ŭjavić, kab zamiežnyja akciory, jeŭrapiejcy zachacieli pryjechać u Biełaruś ź siońniašnimi umovami — karanavirusam, zakrytymi miežami, palityčnaj situacyjaj», — kamientuje Anžalika Krašeŭskaja.
«ART Karparejšn» taksama rabiŭ ułasnyja pastanoŭki. Dziakujučy im, hledačy ŭ Minsku ŭbačyli takija sučasnyja śpiektakli, jak «Pieśnia pieśniaŭ», «Ryčard III». Praŭda, apošnija afłajn-pakazy prajšli jašče viasnoj. Da hetaha zakryli prastoru OK-16, a novuju placoŭku dla pakazaŭ, jakaja b adpaviadała tym ža techničnym charaktarystykam, kamanda tak i nie zmahła znajści.
«Pad OK-16 taksama rabiłasia scenahrafija našaha śpiektakla «Krynicy śviatła». A jašče adzin — «13 pieršych praviłaŭ baskietboła» Sašy Marčanki pa pjesie Dzimy Bahasłaŭskaha my ŭvohule nie paśpieli pakazać. My sprabavali pracavać na inšych placoŭkach, ale tam źjaŭlałasia aficyjnaja admova praz prablemu z kavidam: nam nie dali dazvoł pakazać śpiektakl u tym ža HIDE, tamu što my nibyta nie mahli zabiaśpiečyć epidemijałahična biaśpiečnuju rassadku. Pošuk novych placovak na siońniašni momant staŭ vialikaj prablemaj. Usio, što my možam rabić, — heta niejkija zapisy, repietycyi. Ale dla apošniaha taksama treba šukać mahčymaści».
Nie tak daŭno centr pazbavili ich ofisa: vysielili paśla pazapłanavaj pravierki MNS. Pryjšłosia šukać novy ofis, štat — skaračajecca. Pry hetym kamanda «ART Karparejšn» praciahvaje supracoŭnictva z kinateatralnaj sietkaj Minska i rehijonaŭ: ładzić kinapakazy i pakazy śpiektaklaŭ u zapisach, a taksama kulturnyja lekcyi.
«My budziem praciahvać šukać mahčymaści dla afłajn-pakazaŭ. Razburyć teatr možna vielmi chutka, bo heta kalektyŭnaja tvorčaść. I, kali niama mahčymaści zajmacca svajoj spravaj, režysiory, akciory, techničnyja śpiecyjalisty mianiajuć prafiesiju ci źjazdžajuć. Chočacca, kab rozum pieramoh, narešcie.
Nie chočacca adnojčy atrymać vypalenaje kulturnaje pole, na jakoje nichto nie pojdzie pracavać. Niezaležnyja tvorcy šmat čaho prynosili ŭ naš teatralny łandšaft, bralisia za sučasnyja aktualnyja pjesy biełaruskich dramaturhaŭ, jakimi mała zajmajucca ŭ dziaržaŭnym teatry. Heta pryciahvała siudy mižnarodnuju supolnaść, biełarusaŭ zaprašali na fiestyvali, a ciapier my ryzykujem zastacca ŭ izalacyi. Zhubić suviazi i napracoŭki».
«Pakaz śpiektakla «Bieły trusik, Čyrvony trusik» nam zryvali razoŭ šeść»
Niezaležnaja teatralnaja kampanija HomoCosmos była zasnavanaja ŭ 2016 hodzie. Prajektny teatr pastaviŭ metaj daśledavać temu čałavieka i cialesnaści. Na ich rachunku — mocnyja teatralnyja śpiektakli «Kamiera, jakuju dała mnie maci», drama staleńnia «Škura», «Boh kozytu», «Dora, ci seksualnyja nieŭrozy našych baćkoŭ».
U 2020 hodzie, jak i dla mnohich va ŭsim śviecie, vyprabavańniem dla tvorcaŭ staŭ karanavirus.
«Tady my niejak prystasavalisia da ličbavaha ładu žyćcia. Jak pakazała žyćcio, nam heta spatrebiłasia i paśla. Kali ž zdarylisia padziei žniŭnia-2020, dla nas stała vidavočnym, što nielha hrać našy śpiektakli, byccam ničoha nie adbyłosia. My zamarozili svaju dziejnaść ažno da śniežnia. I tolki tady adyhrali try śpiektakli, jakija my pieranosili jašče praz karanavirus. Viarnuli pazyku našamu hledaču, tak skazać. Hledačam my vielmi ŭdziačnyja za padtrymku i razumieńnie», — raskazvaje pradziusarka Kaciaryna Saładucha.
U repiertuary teatra źjavilisia śpiektakli, što adhukalisia na novuju rečaisnaść. Naprykład, ceły novy nakirunak Homo et Populi: čałaviek i hramadstva (narod), čałaviek u socyumie. Tak źjaviłasia pastanoŭka Dźmitryja Bahasłaŭskaha pa pjesie pra mihracyju «Zastacca nielha źjechać» (roli ŭ im dali vykonvać zvolnienym artystam Novaha dramatyčnaha teatra), płanavalisia pakazy ciapier užo našumiełaha śpiektakla «Bieły trusik, Čyrvony trusik». U červieni była sarvanaja navat jaho pryvatnaja, premjernaja anłajn-tranślacyja: na ŭsich hledačoŭ skłali pratakoły, piać ź ich adbyli 15 sutak.
«Pakaz hetaha śpiektakla nam zryvali razoŭ šeść. I heta była niejkaja hulnia z nami. Amal kožny raz nam davali hastrolku, a potym zabirali. Ci niešta zdarałasia ź placoŭkaj, ci ŭvohule davodzili novyja abmiažavańni pa COVID, kali zabaranili pracavać na placoŭkach, dzie niama fiksavanaj rassadki. Heta, ličy, usie niezaležnyja. U vyniku my źniali śpiektakl na videa i vyrašyli pakazvać anłajn, inšych varyjantaŭ nie zastałosia. Uvohule hety biaskoncy marafon ź pieranosami i pieraraźmierkavańniami hledačoŭ vielmi vymataŭ nas. Biełaruś jak 50-ja kraina, u jakoj pastavili «Trusikaŭ», u jakich raniej udzielničała bieźlič suśvietnych zorak, kaniečnie, vyłučyłasia», — kaža Kaciaryna.
Niahladziečy na toje, što pracavać u afłajnie stała kudy składaniej, a časam i zusim niemahčyma, navat kali nie zakranać temu palityki, kamanda HomoCosmos taksama nie źbirajecca apuskać ruki.
«U nas jość napracoŭki novych pastanovak. Adna ź ich — mižnarodnaja kopradukcyja «OPUS MAGNUM». Heta płastyčny śpiektakl, novy dla nas pa formie, ale blizki pa tematycy (cieła i cialesnaść, uzajemasuviaź duchoŭnaha i fizičnaha, detabuizacyja). Jaho aŭtarka i režysiorka — Tekła Hiełbachijani (Hruzija), chareohraf — Siarhiej Mikiel. Natchniony śpiektakl žyvipasam vydatnaha biełaruskaha mastaka Uładzimira Kandrusieviča. My płanujem jaho na piacihodździe teatra ŭ śniežni. Ja vieru ŭ lepšaje: my vystaim!» — dzielicca surazmoŭca.
«Navošta dziaržava sama ŭ siabie zabiraje padatki?»
U pačatku lutaha ŭ Breście zakryli niezaležnuju kulturnuju placoŭku «Kryły chałopa», jakaja pracavała z 2014 hoda. Spačatku tudy pryjšli z DFR, paśla — z MNS.
«My prajšli pravierku DFR. Nam viarnuli dakumienty i kampjutar. Taksama my vykanali patrabavańni MNS, zapłacili štraf. Padatkovaja praviarała našu ustanovu, ničoha nie znajšła. Ale prakuratura ŭ vyniku prapanavała Administracyi začynić nas, i tyja heta zrabili. Ciapier idzie praces likvidacyi. Paralelna praviarajuć majo IP, šukajuć padstavy pryčapicca. Usio heta niezrazumieła dla mianie: navošta dziaržava sama ŭ siabie zabiraje padatki, jakija ja spraŭna płaciła?» — zadajecca pytańniem režysiorka Aksana Hajko.
Pry hetym teatr praciahvaje svaju dziejnaść.
«My pracujem nad aŭtabijahrafičnym śpiektaklem, tekst dla jakoho ja pisała sama pry dapamozie dramaturha Lochi Čykanasa. Ën pra roznyja identyčnaści žančyny: Žonka, Maci, Kachanka, Achviara, Furyja… Premjera adnak u suviazi z novaj realnaściu płanujecca nie ŭ Biełarusi. Taksama idzie praca nad prajektam pa žanočaj historyi Bieraścia: my sfakusavalisia na žančynach u horadzie padčas Druhoj Suśvietnaj vajny. Heta budzie prajekt padobny da Brest Stories Guide: śviet pabačyć aŭdyjaśpiektakl pa vulicach Bresta».
«Usie členy kalektyvu mohuć być znoŭ aryštavanyja»
Udzielniki «Svabodnaha teatra» zaŭsiody adčuvali cisk i represii: na ich pakazy lubili naviedacca amapaŭcy, pracavać prychodziłasia paŭpadpolna. Pry hetym jany, badaj, samy paśpiachovy niezaležny teatralny prajekt na mižnarodnaj arenie z aktualnymi i sučasnymi śpiektaklami. Adnoj z apošnich prac trupy stała pastanoŭka pa ramanie Alhierda Bachareviča «Sabaki Jeŭropy».
Mastacki kiraŭnik Mikałaj Chalezin adznačaje, što hety teatralny siezon daŭsia teatru maksimalna składana: paralelna sa śpiektaklami na scenie, akciory vystupali ŭ dvarach, vyjazdžali ŭ rehijony. Niekatoryja členy kalektyvu byli aryštavanyja na sutki, niechta byŭ aštrafavany, a niechta pad ciskam uvohule byŭ vymušany pierabracca ŭ inšyja krainy.
Aficyjna z 1-ha lipienia trupa znachodzicca ŭ adpačynku. Na žal, u Biełarusi pakazaŭ pakul što nie płanujecca.
«My ŭ režymie 24/7 adsočvajem situacyju i hatovyja ŭ luby momant, jak tolki dazvolić situacyja, pačać prakat śpiektaklaŭ u Biełarusi. Zaraz heta niemahčyma, bo my viedajem, što ŭ hetym vypadku ŭsie členy kalektyvu mohuć być znoŭ aryštavanyja», — tłumačyć Mikałaj Chalezin.
Akramia taho, była vymušanaja prypynić svaju dziejnaść teatralnaja łabaratoryja Fortinbras pry teatry.
«Ja vieru, što takaja situacyja nie praciahniecca šmat hadoŭ. Ale ŭžo zaraz my b nie chacieli zamarožvać svaju dziejnaść, tamu viadziom pieramovy z roznymi krainami nakont taho, kab pačać dziejnaść Svabodnaha teatra za miažoj. Spadziajomsia, my vyrašym usie niaprostyja arhanizacyjnyja momanty i zmožam sabrać akcioraŭ u adnoj krainie, kab pačać pracu nad novymi prajektami, heta kala piaci śpiektaklaŭ na pieršy čas», — reziumuje Chalezin.
-
U Homielskim dramatyčnym teatry — kadravyja čystki. Znoŭ praz «palityku»
-
«Budzie śmiešna i baluča»: «Kupałaŭcy» prezientujuć zaŭtra novy śpiektakl. U hałoŭnych rolach — Manajeŭ, Biełachvościk, Harcujeva
-
«Rašeńnie pryjšło zvonku». Što adbyvajecca ŭ viciebskim teatry, dzie ŭ śpiektakli prahučała «Žyvie Fłandryja!» i pačałasia čarada zvalnieńniaŭ?
Kamientary