Ваш генетычны «хранатып» можа растлумачыць, чаму так цяжка прачнуцца рана

Аказваецца, тое, «жаўрук» вы ці «сава», залежыць не толькі ад асабістага выбару, але больш ад генетыкі, якая вызначае ваш «хранатып» сну. Менавіта яго вывучае Майкл Скалін, дацэнт псіхалогіі і неўралогіі з Baylor University ў Тэхасе. Ён кажа, што школы і працоўныя месцы ў асноўным створаны для таго, каб людзі прачыналіся рана, у той час, як іх біялогія можа быць зусім не наладжанай для гэтага. Але добрая навіна для «соваў» заключаецца ў тым, што ўпартай працай вы зможаце змяніць свае звычкі засынання і абуджэння. Пра хранатыпы сну і тое, як яны могуць уплываць на наша жыццё, распавядае Popular Mechanics.

Стрыечны брат хранатыпу — цыркадны (ці сутачны) рытм. Большасці людзей ён не толькі дапамагае не спаць, пакуль сонца не села, але і рэгулюе шматлікія ўнутраныя працэсы, такія як тэмпературу цела або ўзровень картызолу цягам дня.

Цыркадны рытм вядомы навукоўцам ужо амаль стагоддзе, пачынаючы з эксперыментаў па сацыяльнай дэпрывацыі ў 1930-х гадах, распавядае Скалін. Хранатыпы, з іншага боку, з'яўляюцца значна навейшым тэрмінам. Зараз у інтэрнэце можна знайсці шмат тэстаў па вызначэнні вашага хранатыпу. 

Некаторыя дактары нават пашыраюць стандартныя рамкі двух хранатыпаў, выдзяляючы замест звыклых «соваў» і «жаўрукоў» іншыя «хранатыпы», кшталту «дэльфінаў», «мядзведзяў», ваўкоў», «львоў». Калі вы вырашыце прайсці адзін з такіх тэстаў, памятайце, што канкрэтныя катэгарызацыі па хранатыпу не з'яўляюцца дыягнастычным інструментам — то-бок навукова гэтыя канцэпцыі яшчэ не падтрыманыя праз клінічныя медычныя даследаванні.

У апошнія гады даследчыкі, якія вывучалі генетычныя даныя розных людзей, выявілі, што 351 варыянт гена — пастаянныя змены ў паслядоўнасці ДНК — могуць вызначаць, з'яўляецца чалавек «савой» ці «жаўруком». І хоць разыходжанне ў графіках сну можа здавацца сучаснай праблемай, іншыя даследчыкі выказвалі здагадку, што развіліся хранатыпы ў нашых продкаў, паляўнічых-збіральнікаў, што дапамагала ім пастаянна сачыць за домам у мэтах абароны і бяспекі. 

Несупадзенне вашага хранатыпу з раскладам жыцця можа мець негатыўны ўплыў на ваша здароўе. У «соваў» часцей за ўсё могуць парушацца харчовыя звычкі, напрыклад, яны больш схільныя прапускаць сняданак і спажываць менш паўнавартасных прадуктаў, а таксама больш кафеіну пазней вечарам. Гэтыя звычкі падвяргаюць соваў вышэйшай рызыцы сардэчных праблем і дыябету 2 тыпу, а таксама праблем з псіхічным здароўем, кшталту дэпрэсіўных разладаў. Людзі з фрагментаваным сном і бессанню (так званыя людзі з «дэльфінавым хранатыпам») маюць падобныя рызыкі.

Дык як жа можна змяніць свой хранатып сну?

У ідэальным свеце мы маглі б выбіраць працу або вучобу, якія лепш адпавядаюць нашым уласным звычкам сну. Але ў той час як гэтая рэальнасць застаецца па-за дасяжнасцю для большасці людзей, Скалін кажа, што ёсць спосабы змяніць свой хранатып з цягам часу.

Адно з рашэнняў — проста пачакаць, бо з узростам хранатыпы натуральным чынам змяняюцца ў бок ранішняга прачынання. Так сабе рашэнне, ці не праўда? Калі ж вам патрэбны хутчэйшы вынік, Скалін раіць іншы нечаканы, але моцны матыватар — каханне.

«Я сустрэў вельмі асаблівага чалавека, які быў вельмі ранішнім «жаўруком», і калі я хацеў правесці з ёй час, гэта павінна было быць у яе раскладзе», — дзеліцца доктар. — «На працягу некалькіх месяцаў я пераключыўся на ўсё ранейшае і ранейшае ўставанне, у выніку чаго ў рэшце рэшт раней клаўся спаць, што ў канчатковым выніку адпавядала яе графіку. Спачатку я быў больш сонным, але з цягам часу мае звычкі і вынікі сапраўды палепшыліся. Мы разам ужо 18 гадоў».

Што ж, вельмі рамантычна. Але вось вам яшчэ некалькі дзейсных парад, каб прывесці ваш сон і агульнае здароўе да ладу:

• адмоўцеся ад кафеіну пасля 14:00;
• займайцеся фізічнымі практываннямі штодня, па меншай меры за 4 гадзіны да сну;
• адмоўцеся ад алкаголю за 3 гадзіны да сну;
• амерыканскі нейрабіёлаг Эндру Д. Хуберман раіць пасля абуджэння без асаблівых прамаруджванняў атрымаць дозу натуральнага святла — гэта значыць выйсці на кароткую прагулку, каб святло патрапіла да вас у вочы і актывавала неабходныя працэсы ў арганізме;
• Хуберман раіць піць ваду як мага хутчэй пасля абуджэння, каб дапамагчы аднавіць арганізм і палепшыць страваванне; не завадзяць таксама расцяжка, медытацыя, зарадка і халодны душ (калі гэта гучыць занадта для вас, успомніце, што гэтыя ж 30-40 хвілін, якія сыдуць у вас на ўсе гэтыя працэдуры, вы хутчэй за ўсё праведзяце ў сацсетках ці за чытаннем навін, адчуваючы сябе ў выніку выснажаным ужо з самага ранку);
• і нарэшце стварыце графік сну — гэта, бадай, самы галоўны пункт, бо толькі засынаючы і ўстаючы ў прыкладна адзін і той жа час, вы зможаце наладзіць звычку, за што вашае цела абавязкова аддзячыць вам добрым настроем і самаадчуваннем.

• 7
• 0
• 0
• 2
• 2
• 0
• 4
• 0