Biełaruś pieražyvaje tatalnuju rusifikacyju, rodnaja mova źnikaje sa škoł — Euronews
Maskva imkniecca realizavać u Biełarusi toje, što jana rychtavała dla Ukrainy, kali pačynała ŭ 2022 hodzie vajnu, adznačajuć ekśpierty.
Na praces rusifikacyi Biełarusi źviartajecca ŭvaha ŭ artykule, jaki apublikavany na sajcie Euronews. Pryvodzim jaho asnoŭnyja pałažeńni.
Biełarusy pieražyvajuć novuju chvalu rusifikacyi pa miery taho, jak Maskva pašyraje svajo ekanamičnaje, palityčnaje i kulturnaje daminavańnie ŭ krainie. I ŭ hetym niama ničoha novaha. U carskuju epochu i časy SSSR Rasija ŭžo naviazvała Biełarusi svaju movu, simvały i kulturnyja instytuty.
Adnak paśla raspadu SSSR u 1991 hodzie Biełaruś stała adnaŭlać svaju identyčnaść, biełaruskaja mova na karotki čas stała aficyjnaj, a bieł-čyrvona-bieły ściah zamianiŭ čyrvony sierp i mołat savieckaj epochi.
Situacyja źmianiłasia z prychodam u 1994 hodzie da ŭłady Alaksandra Łukašenki, jaki zrabiŭ ruskuju movu aficyjnaj naroŭni ź biełaruskaj i prybraŭ nacyjanalnuju simvoliku.
Ciapier biełaruskuju movu redka možna pačuć na vulicach Minska i inšych vialikich haradoŭ. Aficyjny biznes viadziecca na ruskaj, jana daminuje taksama ŭ ŚMI. Łukašenka razmaŭlaje pa-rusku, a čynoŭniki paźbiahajuć biełaruskaj movy.
Kraina atrymlivaje rasijskija kredyty i tannyja enierhanośbity ŭzamien za palityčny i vajskovy sajuz z Maskvoju. Hety aljans dazvalaje Uładzimiru Pucinu raźmiaščać vojski i rakiety ŭ Biełarusi, vykarystoŭvajučy jaje ŭ jakaści płacdarmu dla vajny va Ukrainie.
«Ja razumieju, što naša Biełaruś akupavanaja… I chto tam prezident? Nie Łukašenka. Prezident — heta Pucin», — pryhadvaje aŭtar artykuła słovy Śviatłany Aleksijevič, zaŭvažajučy, što Nobieleŭski łaŭreat pa litaratury 2015 hoda žyvie ciapier u Hiermanii ŭ vyhnańni.
«Biełaruskija dziejačy kultury sutyknulisia ź pieraśledam, sotni nacyjanalnych arhanizacyj byli začynienyja. Ekśpierty adznačajuć, što Maskva imkniecca realizavać u Biełarusi toje, što jana rychtavała dla Ukrainy, kali pačynała ŭ 2022 hodzie vajnu», — piša aŭtar i zaŭvažaje, što ciapier zusim mała dziaciej vučacca na biełaruskaj movie.
Aŭtar źviartaje ŭvahu, što ŭ 1994 hodzie kala 40% vučniaŭ navučałasia na biełaruskaj movie, ciapier hetaja ličba składaje 9%.
Havaryć pa-biełarusku ličycca prajavaju apazicyjnaści da Łukašenki i vyražeńniem nacyjanalnaj identyčnaści. U toj ža čas, pa słovach aŭtara knihi «Mova 404» Aliny Nahornaj, «usio bolš ludziej choča havaryć na biełaruskaj movie, jakaja stała simvałam svabody. Ale bajacca heta rabić publična».
U artykule pryvodzicca mierkavańnie analityka Valera Karbaleviča ab tym, što biełarusy, jak i ŭkraincy, chacieli bolš ciesnych suviaziej ź Jeŭropaj, što supravadžałasia rostam ich nacyjanalnaj tojesnaści. «Ale Kreml chutka zrazumieŭ niebiaśpieku i pačaŭ praces paŭzučaj rusifikacyi ŭ Biełarusi».
Pa słovach Karbaleviča, heta pryviało da źjaŭleńnia prarasijskich arhanizacyj, sumiesnych adukacyjnych prahram i kulturnych prajektaŭ, jakija «raśli jak hryby paśla daždžu na fonie žorstkich represij suprać usiaho biełaruskaha».
Kreml atrymaŭ kart-błanš paśla taho, jak padtrymaŭ Łukašenku ŭ čas pratestaŭ 2020 hoda.
«Siońnia Łukašenka płacić Pucinu našym suvierenitetam. Biełaruskaja nacyjanalnaja identyčnaść, kultura i mova źjaŭlajucca našaj samaj mocnaj zbrojaj u baraćbie z ruskim śvietam i rusifikacyjaj», — cytuje aŭtar słovy Śviatłany Cichanoŭskaj.
Dla prasoŭvańnia ruskaj kultury i ŭpłyvu ŭ čatyroch haradach Biełarusi dziejničajuć «Ruskija damy». Jany pravodziać sieminary, kinakłuby, vystavy i konkursy.
«Meta zaklučajecca ŭ tym, kab nasadzić rasijskija naratyvy tak, kab jak maha bolš biełarusaŭ usprymali ruskuju movu jak svaju ŭłasnuju. Kreml nie škaduje srodkaŭ i dziejničaje maštabna, što moža być asabliva efiektyŭna i niebiaśpiečna ŭ situacyi, kali Biełaruś apynułasia ŭ infarmacyjnaj izalacyi, a ŭnutry krainy praktyčna nie zastałosia nikoha, chto moh by supraćstajać Ruskamu śvietu», — cytuje aŭtar słovy analityka Alaksandra Frydmana.
Artykuł zaviaršajecca słovami Paŭła Łatuški ab tym, što «Pucin jašče ŭ 2021 hodzie apublikavaŭ artykuł, jaki admaŭlaje isnavańnie niezaležnaj Ukrainy, i ŭžo tady my cudoŭna razumieli, što jon maje anałahičnyja mety i ŭ Biełarusi».
«Rodnaja mova — mova majho rodu i majoj krainy». Ci moža ŭ čałavieka być rodnaj taja mova, na jakoj jon nie razmaŭlaje?
«Biełaruskuju movu nie treba rabić seksi — jana ŭžo takaja». Parady ad tych, chto pačaŭ razmaŭlać pa-biełarusku
«Mova ad Vasila» ź miljonami prahladaŭ i tysiačami kamientaroŭ. Jak biełaruski žurnalist papularyzuje rodnuju movu praz tyktok
«Kali ty nie ŭ hetym śpisie, to budzieš u druhim». Jak u Biełarusi źbirajuć podpisy za Łukašenku22
Kamientary
Cikava ,što adna z rys niedaraźvitaści— ich pryrodnaja niemahčymaść susiednija narody ŭjavić roŭnymi siabie. Bo ŭ tych niama kukuškina.
I jany ŭsio robiać dla taho,kab ich usprymali vorahami. Davoli paśpiachova. Tak što ŭpierad—da razvału niedabitaha saŭka. Hałoŭnaje,nie spyniacca. I čaściej napaminać tataram i jakutam,što jany nietytulnaja nacyja.
I ałtajcam z dahiestancami.