U Prazie adbyvajecca Kanhres pa palitźniavolenych. U čym jaho admietnaść i jakija temy ŭ raskładzie? Repartaž «Našaj Nivy»
U Prazie adbyvajecca kanhres pa pytańniach biełaruskich palitviaźniaŭ, jaki ładzicca demakratyčnymi siłami pry padtrymcy pasolstva ZŠA, Karłavaha ŭniviersiteta i inšych arhanizacyj. Karespandent «Našaj Nivy» naviedaŭ mierapryjemstva.
Z nahody Dnia salidarnaści z palitźniavolenymi Biełarusi (jaki adznačajuć biełarusy pa ŭsim śviecie z 2021 hoda, kali ŭ škłoŭskaj kałonii pamior Vitold Ašurak) Ofis demakratyčnych sił Biełarusi ŭ Prazie pry padtrymcy biełaruskich pravaabaroncaŭ i aktyvistaŭ, pasolstva ZŠA ŭ Prazie i Karłavaha ŭniviersiteta pravodzić Kanhres pa biełaruskich palitviaźniach.
Mierapryjemstva prachodzić u vialikim siaredniaviečnym budynku administratyŭnaha kompleksu Karłavaha ŭniviersiteta («Karalinum») u samym centry Prahi.
Mierapryjemstva zapłanavana na try dni, a siarod haściej i śpikieraŭ jość jeŭrapiejskija dypłamaty, čynoŭniki i deputaty, pradstaŭniki Abjadnanaha pierachodnaha kabinieta Biełarusi (APK), viadomyja biełaruskija aktyvisty, žurnalisty, pravaabaroncy, a taksama byłyja palitviaźni i ich svajaki.
Šerah temaŭ u raskładzie kanhresa vialiki, asabliva pa častcy šlachoŭ vyzvaleńnia i padtrymki represavanych i palitviaźniaŭ, na abmierkavańnie i raspracoŭku jakich budzie vydzieleny asobny dzień.
Karespandent «Našaj Nivy» zrabiŭ ahlad samaha asnoŭnaha z taho, pra što kazali na mierapryjemstvie ŭ pieršy dzień.
«Nas sprabujuć zabivać»
U pieršaj pracoŭnaj paneli pa temie «Trendy represij u Biełarusi i novyja vykliki» vystupili Kaciaryna Dziajkała (Biełaruski Chielsinski kamitet), Maryja Kolesava-Hudzilina (Biełaruskaja Asacyjacyi advakataŭ pravoŭ čałavieka), Leanid Sudalenka (Pravaabarončy centr «Viasna») i Viačasłaŭ Kasinieraŭ (Pravaabarončaja inicyjatyva «Dissident BY»).
U svajoj pramovie jurystka-mižnarodnica Kaciaryna Dziajkała zajaviła, što «zachodnija partniory dahetul nie razumiejuć usiu surjoznaść situacyi ŭ Biełarusi, a represii ŭnutry krainy tolki paharšajucca»:
«U režymu jość vyrazny padzieł na svajo i čužoje z namieram źniščyć apošniaje. Nijakaha płato pa represijach nie adbyvajecca, usio budzie tolki horš.
Naprykład, adzin dypłamat jeŭrapiejskaj krainy niadaŭna padyšoŭ da mianie z takim pytańniem: «A my možam viarnuć Biełaruś u stan 2019 hoda?».
Padobny punkt hledžańnia nakont imknieńniaŭ režymu Łukašenki maje aktyvist anarchičnaha ruchu i arhanizatar Dissident BY Viačasłaŭ Kasinieraŭ, jaki ŭ svajoj pramovie praanalizavaŭ bijałahičnyja nastupstvy znachodžańnia za kratami dla biełaruskich palitviaźniaŭ.
Pa jaho słovach, suprać apanientaŭ ułady ładzicca sapraŭdnaja vajna na źniščeńnie i što palitviaźniaŭ u turmach sprabujuć zabić.
«Piermanientny stres pryvodzić da sardečna-sasudzistych zachvorvańniaŭ, mocnaha źnižeńnia imunitetu, straty kantrolu nad emocyjami, pazbaŭleńnia snu, depresii i stareńnia. Arhanizm u stresie stavić na paŭzu ŭsie inšyja bijałahičnyja pracesy i paharšaje pracesy, źviazanyja z rakam. Taksama cierpić repraduktyŭnaja sistema.
Toje, što adčuvajuć represavanyja i palitviaźni, nie mietafaryčnyja pakuty, heta vajna na źniščeńnie apanientaŭ dyktatury. Nas sprabujuć zabivać.
Palitviaźni traŭmavanyja, i pry hetym jany vałodajuć vialikim vopytam, viedami i patencyjałam, jakija mohuć udychnuć novaje žyćcio ŭ našu ahulnuju spravu», — padkreśliŭ Kasinieraŭ.
Były palitviazień i pravaabaronca «Viasny» Leanid Sudalenka vyraziŭ zaniepakojenaść losam svaich kaleh-pravaabaroncaŭ, jakija ciapier znachodziacca ŭ turmach.
Sudalenka adznačyŭ, što paśla vyzvaleńnia pačućcio adčaju i bieznadziejnaści nikoli jaho nie pakidali, a taksama zhadaŭ list ad nobieleŭskaha łaŭreata i staršyni «Viasny» Alesia Bialackaha ŭ 2021 hodzie.
«Viasnoj 2021 hoda Aleś Bialacki pisaŭ mnie: «Vosieńniu budzieš doma». Ale ŭ vyniku Aleś sam apynuŭsia ŭ turmie. Chvalujusia za jaho, jak jon vyžyvaje, bo mnie ŭ tych umovach nie raz davodziłasia raźvitvacca z žyćciom, miedycyny tam niama. I tolki ŭ hetym hodzie adbyłosia try śmierci palitviaźniaŭ», — padzialiŭsia Leanid Sudalenka.
Maryja Kolesava-Hudzilina z Asacyjacyi advakataŭ pravoŭ čałavieka źviarnuła ŭvahu na raspaŭsiudžany stereatyp pra advakataŭ, jakich u siońniašnich umovach u Biełarusi nazyvajuć tolki paštaljonami, jakija nie zdolny abaranić represavanych.
«Nie nazyvajcie advakataŭ paštaljonami, my kładziom svaju prafiesiju i žyćcio na dapamohu ludziam. Z 2020 hoda nas zatrymlivali i pazbaŭlali licenzij, a ciapier nas zastałosia mała, bo advakataŭ sadžajuć u turmy i taksama katujuć.
Pa našych padlikach, ciapier na adnaho advakata ŭ Biełarusi prychodzicca 5800 biełarusaŭ. Z-za taho, što nas zastałosia mała, u tym liku i adbyvajecca prablema sa strataj usialakaj suviazi z palitviaźniami.
Niaredka advakaty z-za represij sami admaŭlajucca baranić represavanych. Naprykład, maja advakatka pa zaviedzienaj na mianie śpiecvytvorčaści prosta zabłakavała mianie ŭ miesiendžarach», — kanstantavała Maryja Kolesava-Hudzilina.
Pra što kazali jašče?
Na nastupnych troch panelach śpikierami abmiarkoŭvalisia temy, datyčnyja ŭraźlivych hrup palitviaźniaŭ u turmach (niepaŭnahadovyja, pažyłyja, ludzi z abmiežavanymi mahčymaściami i chvarobami, ŁHBTK+, žančyny, vierniki, anarchisty i hetak dalej), prablem svajakoŭ palitźniavolenych i dapamohi z boku zachodnich palitykaŭ.
Siarod inšaha, byli pradstaŭleny vyniki miedycynskaha apytańnia 105 byłych palitviaźniaŭ i byłych zvyčajnych viaźniaŭ ab umovach za kratami, jakoje pravodziłasia arhanizacyjaj «Lekary za praŭdu i spraviadlivaść»:
«Usiaho ŭ miedycynskim apytańni było 46 pytańniaŭ. 42% respandentaŭ skazali, što majuć chraničnyja zachvorvańni. Bolšaść adznačyła, što ich miedycynski ahlad za kratami byŭ farmalnym i najaŭnyja dakumienty z voli časta nie prymali. 80% apytanych nichto nie ahladaŭ pry źmiaščeńni ŭ ŠIZA, i vielmi małuju kolkaść z respandentaŭ uvohule tam naviedvali miedyki.
My jašče pytalisia: «Što było dla vas samym składanym padčas adbyćcia pakarańnia?». 75,2% adkazali, što heta było razumieńnie niespraviadlivaści svajho losu. Taksama hučali adkazy: prynižeńnie čałaviečaj hodnaści, adčuvańnie siabie zakładnikami i niemahčymaść admovicca ad toj situacyi, jakaja jość», — raspaviała pradstaŭnica arhanizacyi «Lekary za praŭdu i spraviadlivaść» psichołah Volha Vialička.
Taksama prahučali ličby, kolki patrebna hrošaj na minimalnuju štomiesiačnuju padtrymku siemjaŭ absalutna ŭsich palitviaźniaŭ.
«Kab prafinansavać usie siemji palitźniavolenych na 100-150 jeŭra na miesiac — sumu, jakaja patrebnaja na adnu vialikuju pieradaču ŭ kałoniju — patrebnyja 1 miljon 843 tysiačy jeŭra ŭ hod», — zajaviła kiraŭnica fondu «Kraina dla žyćcia» Volha Zazulinskaja.
Jana akcentavała ŭvahu, što jašče ŭ samym pačatku pratestaŭ asnoŭnaja častka hrošaj na dapamohu represavanym i palitviaźniam prychodziła mienavita ad ludziej unutry Biełarusi, i z ulikam masavaj emihracyi ad represij bolšaja častka hetych ludziej užo sami sutyknulisia ź finansavymi prablemami.
Zazulinskaja taksama zaklikała ŭsich dapamahać palitźniavolenym i ich siemjam nie tolki materyjalna, ale i psichałahična.
Z tym ža pasyłam pa videasuviazi na kanhresie vystupiła i Śviatłana Cichanoŭskaja, adznačyŭšy, što ŭsie palitviaźni — hieroi i što baraćba za ich — heta zmahańnie za ŭsiu Biełaruś.
«My damo rady tolki kali padklučycca kožny. Chtości moža dapamahčy svaim resursam, niechta časam, svaimi ŭmieńniami. Heta zmahańnie za siemji ŭ vuzkim sensie. I ŭ šyrokim — za ŭsich našych rodnych. Za našuju Biełaruś», — skazała Cichanoŭskaja ŭ videazvarocie da ŭdzielnikaŭ kanhresa.
Padahulniajučy ŭsio skazanaje ŭ pieršy dzień kanhresu, asabliva adznačalisia nastupnyja vostryja prablemy ŭ kantekście dapamohi palitviaźniam: niedachop resursaŭ, poŭnaja strata suviazi z palitviaźniami, pierśpiektyva kryminalizacyi samoha fakta pryznańnia čałavieka palitźniavolenym i taksama stan zdaroŭja ludziej, jakija vyzvalilisia, i ich materyjalna-maralnyja pakuty.
Isnujučyja i novyja šlachi vyrašeńnia hetych prablem abmiarkoŭvajucca na kanhresie dahetul.
«Naša Niva» — bastyjon biełaruščyny
PADTRYMAĆ«Padlik hałasoŭ jak sataniscki rytuał». Były člen kamisii raskazaŭ, jak u Biełarusi falsifikujuć vybary11
Kamientary