Što budzie z HUBAZiKam, biełaruskaj movaj i kali vybary? Demsiły ahučyli płan dziejańniaŭ paśla źmieny ŭłady
Demakratyčnyja siły apublikavali Stratehiju pierachodu da Novaj Biełarusi. U hetym prajekcie prapisana, jak buduć pravodzić vybary, što źbirajucca rabić z čynoŭnikami i siłavikami, što čakaje ekanomiku i biełaruskuju movu.
Hety dakumient rychtavaŭsia kala hoda. Pracavali nad im Ofis Śviatłany Cichanoŭskaj, Abjadnany pierachodny kabiniet, Kaardynacyjnaja rada, niekalki niezaležnych analityčnych centraŭ. Apubličyć prajekt vyrašyli, kab biełarusy mahli abmierkavać stratehiju i vykazać svaje zaŭvahi (ich možna budzie dasyłać praz płatformu «Novaja Biełaruś»).
Asnoŭnaja meta stratehii — tranzit ułady i ŭstanaŭleńnie demakratyčnaj sistemy.
Pryvodzim asnoŭnyja momanty.
Kolki ciahniecca pierachodny pieryjad
Pierachodny pieryjad, miarkujecca, zojmie nie bolš za 6 hadoŭ i achopić dva vybarčyja cykły.
Pieršy etap — tranzit ułady. Jon praciahniecca da 180 dzion. U hety čas dziejničaje ŭrad pierachodnaha pieryjadu. Jaho zadačy — vyrašyć pytańnie z Kanstytucyjaj (jaki jaje varyjant ličyć lehitymnym) i pravieści pazačarhovyja vybary.
Va ŭradzie pierachodnaha pieryjadu pryznačać pieršaha vice-premjera, jaki budzie kuryravać pracu ministerstvaŭ i ŭstanoŭ u ekanamičnaj i sacyjalnaj śfiery.
Da praviadzieńnia vybaraŭ vyzvalać palitviaźniaŭ, adnoviać rehistracyju partyj i niekamiercyjnych arhanizacyj, zdymuć błakiroŭki ź miedyja, znoŭ dazvolać pravodzić akcyi.
Aproč vyzvaleńnia palitviaźniaŭ, buduć adnoŭlenyja na pracy tyja, kaho zvolnili za palityku. Materyjalnaja, fizičnaja i maralnaja škoda, naniesienaja hramadzianam, jakija paciarpieli ad parušeńnia ich pravoŭ, budzie kampiensavanaja.
Dziaržaŭnyja pasłuhi buduć zabiaśpiečvacca bieśpierapynna ŭ pierachodny pieryjad.
Što raniej — vybary ci źmiena Kanstytucyi
Vialikaje pytańnie — pa jakoj Kanstytucyi ŭ hety čas dziejničać i kali jaje mianiać. Jość try varyjanty.
Pieršy — palityčnaja siła, jakaja daminuje ŭ pierachodny pieryjad, pryznaje lehitymnym adzin z varyjantaŭ tekstu Kanstytucyi (demakratyčnyja siły ličać dapuščalnym pieršapačatkovy tekst Kanstytucyi, pryniaty ŭ 1994 hodzie) i pravodzić vybary ŭ adpaviednaści ź joj. Kanstytucyjnaja reforma robicca šlacham uniasieńnia źmien u tekst Kanstytucyi, pryznany lehitymnym.
Druhi varyjant — kanstytucyjnaja reforma raniej za vybary. Spačatku pravodzicca refierendum pa novaj Kanstytucyi, a zatym vybary ŭ orhany ŭłady.
Treci — vybary raniej za kanstytucyjnuju reformu. Adnaŭlajuć dziejańnie kanstytucyjnaha zakona Dekłaracyja «Ab dziaržaŭnym suvierenitecie Respubliki Biełaruś», pravodziać vybary ŭ Viarchoŭnuju Radu Respubliki Biełaruś jak adziny pradstaŭničy orhan biełaruskaha narodu, pry hetym kiraŭnikom dziaržavy stanovicca Staršynia Viarchoŭnaj Rady. Viarchoŭnaja Rada pravodzić kanstytucyjnuju reformu.
Vybary buduć praviedzienyja jak maha raniej, nie čakajučy terminaŭ čarhovych vybaraŭ.
Što da palityčnaha ładu — prapanujecca pierajści ad prezidenckaj da parłamienckaj formy kiravańnia, pry jakoj urad pavinien być padspravazdačny i nieści adkaznaść za svaju dziejnaść pierad parłamientam. Premjer-ministr pavinien pryznačacca parłamienckaj bolšaściu.
Za prezidentam prapanujecca pakinuć pradstaŭničyja funkcyi kiraŭnika dziaržavy.
Taksama prapanujecca viarnucca da adnapałatnaha parłamienta, dzie budzie 200-250 deputataŭ.
Płanujecca reforma dziaržaŭnaha kiravańnia i samakiravańnia, kab hetyja orhany była padspravazdačnyja hramadstvu.
Što z HUBAZiKam i sudździami
Takija padraździaleńni MUS, jak HUBAZiK i AMAP, a taksama KDB, rasfarmirujuć. Ich funkcyi, nie źviazanyja z palityčna matyvavanymi represijami, pieradaduć najaŭnym ci znoŭ stvoranym śpiecyjalizavanym strukturam.
Sudździaŭ «pieraatestuje» niezaležny orhan z udziełam mižnarodnych ekśpiertaŭ, jaki stvorać.
Uvieś skład Kanstytucyjnaha suda raspuściać i sfarmujuć nanoŭ u adpaviednaści z novaj redakcyjaj Kanstytucyi.
Stvorać niezaležny dziaržaŭny orhan, jaki budzie aceńvać efiektyŭnaść i niepraduziataść słužbaŭ raźviedki i biaśpieki.
Jak być z čynoŭnikami
Usie dziaržaŭnyja słužboŭcy mohuć praciahvać pracavać u adpaviednaści sa svaimi kantraktami, kali ŭ dačynieńni da ich nie prymuć inšych rašeńniaŭ zhodna z zakonam.
Zabaranić zajmać vysokija pasady ŭ zakanadaŭčych i vykanaŭčych orhanach, a taksama ŭ orhanach miascovaha samakiravańnia mohuć tolki pa rašeńni suda ŭ dačynieńni da tych, chto vinavaty ŭ hrubym parušeńni pravoŭ hramadzian.
Čynoŭniki (jak i siłaviki), jakija nie mieli dačynieńnia da represij, buduć dalej pracavać.
Ciapier pracujuć nad dakumientam pa pierachodnaj spraviadlivaści — ab pryciahnieńni da adkaznaści tych, chto parušaŭ pravy.
Budzie apubličana ŭsia (akramia sakretnaj, vyznačanaj pa dakładnych kryteryjach) statystyka dy infarmacyja pra pracu dziaržaŭnych orhanaŭ i biudžety, uklučna ź infarmacyjaj pra dziaržaŭnyja zakupki.
Źniešniaja palityka: jak budavać adnosiny z Rasijaj i Jeŭropaj
U pierachodny pieryjad płanujuć pryciahnuć mižnarodnuju dapamohu i spynić izalacyju krainy.
Daradca Cichanoŭskaj Valer Kavaleŭski padkreślivaje, što najpierš važna budzie adnavić adnosiny z susiednimi jeŭrapiejskimi krainami — Polščaj, Litvoj, Łatvijaj.
Vielmi važna budzie vykanać rekamiendacyi mižnarodnych arhanizacyj pa pryviadzieńni nacyjanalnaha zakanadaŭstva ŭ adpaviednaść ź mižnarodnymi abaviazkami, jakija nie vykonvalisia dziesiacihodździami (rekamiendacyi Kamiteta pa pravach čałavieka, AAN, Mižnarodnaj arhanizacyi pracy, Orchuskaha kamiteta, GRECO i h.d.). Adzin z krokaŭ — dałučeńnie da Rady Jeŭropy.
U pierachodny pieryjad aceniać mižnarodnyja damovy, padpisanyja pačynajučy z 20 lipienia 1994 hoda — ci jany nie abmiažoŭvajuć dziaržaŭny suvierenitet i ci adpaviadajuć nacyjanalnym intaresam Biełarusi.
Pierahledziać adnosiny z Rasijaj. Inicyjujuć praces vychadu z Sajuznaj dziaržavy Rasii i Biełarusi, pakolki ahresiŭnyja dziejańni Rasii suprać susiednich dziaržaŭ supiarečać nacyjanalnym intaresam i pahražajuć suvierenitetu i niezaležnaści Biełarusi.
Buduć dabivacca poŭnaha vyvadu rasijskich vojskaŭ ź Biełarusi.
Pierahledziać taksama ŭdzieł u ADKB i Šanchajskaj arhanizacyi supracoŭnictva.
Prapanujecca padpisać Pahadnieńnie ab partniorstvie i supracoŭnictvie ź ES i paśla zaklučyć Pahadnieńnie ab asacyjacyi ź ES.
Što budzie z ekanomikaj
Najbolš važna budzie paźbiehnuć źnižeńnia dachodaŭ, uspyšak inflacyi i biespracoŭja. Meta — jak minimum zachavać uzrovień dachodaŭ, jaki jość.
Płanujucca reformy ačyščalnaha charaktaru (kab pazbavicca ad dyspraporcyj u ekanomicy).
Ekanamist Dźmitryj Kruk kaža, što praces reformaŭ praciahły i za pierachodny pieryjad nie budzie skončany. Buduć try asnoŭnyja pryncypy reformaŭ. Heta fokus na pazityvie (znajści toje, što moža stymulavać rost), aryjentacyja na ludziej (hałoŭnaj pamyłkaj reformaŭ 90-ch ekanamist nazyvaje toje, što jany adlustroŭvali nastroi elit) i pošuk aptymalnaha bałansu (pamiž chutkaściu, efiektyŭnaściu i minimizacyjaj niehatyŭnych nastupstvaŭ dla niekatorych hrupaŭ).
U pierachodny pieryjad płanujuć dabicca, kab sankcyi źniali maksimalna chutka. Navat va ŭmovach spryjalnaj cenavoj kanjuktury i maštabnaj padtrymki z boku Rasii jany pryviali da straty kala 7% VUP u 2021-2022 hadach.
Stvorać umovy dla raźvićcia pryvatnaha biznesu. A taksama buduć spryjać viartańniu biznesaŭ, jakija źjechali. Dla ich maksimalna sprościać usie biurakratyčnyja pracedury, a taksama stvorać stymuły, u tym liku finansavyja, dla repatryjacyi.
Prapanujecca amnistyja kapitału i padatkovaja amnistyja. Heta tłumačać tym, što maštabnyja represii ŭ dačynieńni da biełaruskaha biznesu, šmatlikija chiby biznes-asiarodździa ŭ krainie pryviali da taho, što značnaja častka aktyvaŭ była vyviedzienaja za miažu, a značnaja častka ekanomiki funkcyjanuje ŭ niefarmalnym i schavanym siehmientach. Heta viadzie da značnych strataŭ dla krainy. Tamu pierachodny ŭrad budzie spryjać tamu, kab usia lehalnaja ekanamičnaja dziejnaść, jakaja dahetul vyvodziłasia z krainy ci sychodziła ŭ cieniavyja siehmienty, viarnułasia ŭ lehalnyja miežy.
Źbirajucca ŭzmacnić sacyjalnuju padtrymku i zrabić jaje adrasnaj. U płanach, naprykład, pavysić minimalnuju dapamohu pa biespracoŭi da biudžetu pražytačnaha minimumu.
Pavyšeńnie dabrabytu piensijanieraŭ budzie praz padrychtoŭku da piensijnaj reformy.
Pa dziaržaŭnych pradpryjemstvach — płanujuć pravieści ich aŭdyt. Ciapierašni skład mieniedžmientu zachavajuć, ale na pasady kiraŭnikoŭ dziaržpradpryjemstvaŭ budzie adkryty konkurs.
Źbirajucca častkova restrukturyzavać bieznadziejnyja daŭhi. A taksama padtrymać banki i niefinansavyja pradpryjemstvy likvidnaściu ŭ vypadku vostraj pahrozy daŭhavoha kryzisu.
Siarod klučavych momantaŭ taksama — zabiaśpiečyć enierhietyčnuju biaśpieku krainy (što maje vialikija ryzyki, bo Biełaruś vielmi zaležnaja ŭ pastaŭkach nafty i hazu ad Rasii).
Buduć aktyŭna naładžvać ekanamičnaje supracoŭnictva z zamiežnymi krainami i mižnarodnymi arhanizacyjami.
Jak być z «ekstremisckimi» kanałami i BT?
Sajty ŚMI razbłakujuć. Usie, chto trapiŭ u «ekstremisckija» śpisy za palityku, buduć vyklučanyja adtul.
Pryznačać novaje kiraŭnictva Biełteleradyjokampanii, ANT, STB. Dziaržaŭnaje teleradyjoviaščańnie abaviazanaje budzie pracavać na karyść hramadstva i pavažać pravy čałavieka, padavać adekvatnuju i niepraduziatuju infarmacyju, asabliva ŭ pieryjad vybaraŭ.
Što ź biełaruskaj movaj
Asnoŭnaja ideja stratehii — pavialičyć śfieru ŭžyvańnia biełaruskaj movy i padtrymać raźvićcio biełaruskaj kultury.
Pry hetym adznačajuć, što ruskamoŭnych hramadzianaŭ nie buduć dyskryminavać, buduć imknucca vyrašać prablemy abačliva, pastupova i pradumana.
«Važna pryzvyčaicca raźvivać i canić stvoranaje biełarusami, stavicca z pavahaj da svajoj historyi i kultury, padtrymlivać intelektualnyja i miedyjnyja prajekty, skiravanyja na raźvićcio nacyjanalnaj śviadomaści, navuki i kultury», — padkreślivajuć u stratehii.
Pradstaŭnica Abjadnaha pierachodnaha kabinieta Alina Koŭšyk tłumačyć: budzie nie dvuchmoŭje, a pastupovy pierachod na biełaruskuju. Ale nie prymusovy. Viedańnie biełaruskaj movy budzie abaviazkovym dla dziaržsłužboŭcaŭ.
Płanujuć stvaryć moŭnyja kursy dla roznych katehoryj.
Prapanujuć pryniać dziaržaŭnuju prahramu pa raźvićci biełaruskaj kultury i pašyreńni śfiery ŭžyvańnia biełaruskaj movy na 25 hadoŭ.
U stratehii apisany taksama čatyry scenary tranzitu ŭłady.
Kamientary
La, hrrrrozno zvučit! 🤣🤣🤣 Vot toka smieniť nie mohut uš skoro čietviortyj diesiatok let... Diembieśsilije zvučit točnieje)