«Nacisnuć na čałavieka tam možna roznymi sposabami». Były viazień «Amierykanki» — pra ŭmovy ŭ SIZA KDB
Praź śledčy izalatar KDB — viadomy jak «Amierykanka» — z 2020 hoda prajšli dziasiatki źniavolenych pa hučnych palityčnych spravach. Tam utrymlivalisia fihuranty i fihurantki «spravy Biełhazprambanka», «spravy padpału lecišča Hajdukieviča», «spravy Rabočaha ruchu», «spravy zmoŭščykaŭ» inšyja. Ciapier tam utrymlivajucca fihuranty «spravy za dyviersiju ŭ Mačuliščach». Były palitviazień raspavioŭ «Viaśnie» pra ŭmovy ŭtrymańnia ŭ SIZA KDB 2021 hoda.
«Zaŭsiody byli pierapoŭnienyja kamiery»
Pavodle byłoha palitviaźnia, u SIZA KDB ahułam 18 kamier, u jakich utrymlivajucca viaźni.
«Zvyčajna tuda sadziać ludziej, jakija prachodziać pa hučnych palityčnych spravach, top-mieniedžaraŭ, čynoŭnikaŭ. Z razmoŭ sa svaim śledčym ja zrazumieŭ, što jany [supracoŭniki KDB] siabie ličać samymi prasunutymi va ŭmovach utrymańnia ŭ paraŭnańni ź inšymi SIZA. Heta abumoŭlena ŭ tym liku bahatym techničnym abstalavańniem. Naohuł KDB ličycca «elitaj» — pad ich viedamstvam znachodziacca samyja składanyja spravy, i jany taksama prasunutyja ŭ śledčych dziejańniach».
Były palitviazień uzhadvaje, što jamu było nie strašna patrapić u SIZA KDB, a chutčej cikava. Jon heta źviazvaje z tym, što jaho zatrymańnie prachodziła spakojna:
«Dźviarej nichto nie łamaŭ, prosta pazvanili — my adčynili. Ja nie adčuvaŭ nijakich pahroz. Tamu mnie heta ŭsio było bolš cikava — ja ŭsprymaŭ heta jak novy dośvied. Mianie raniej nieadnarazova zatrymlivali, i ja pabyvaŭ u roznych izalatarach. Tamu cikava było pahladzieć miesca znutry, dzie šmat chto ŭžo pabyvaŭ da mianie».
Za čas znachodžańnia ŭ SIZA KDB były palitviazień źmianiŭ niekalki kamier.
«U pieršaj kamiery było try miescy, ale tam ja byŭ čaćviortym. U SIZA KDB časta navički pavinny byli kłaścisia na padłohu z tapčanom — źbitym draŭlanym paddonam, — pakul nie vyzvalicca miesca. Heta byŭ užo nibyta rytuał. U SIZA KDB zaŭsiody byli pierapoŭnienyja kamiery. Było i piać čałaviek u trochmiesnaj kamiery».
«Kali da našaha špacyru pačniecca doždž, to nas usio roŭna pahoniać tudy»
Były palitviazień kaža, što ŭmovy ŭtrymańnia ŭ SIZA KDB našmat lepšyja, čym, naprykład, u SIZA-1.
«Ježa tam sapraŭdy dobraja. Heta savieckaja zvyčka zastałasia — ježa pa DASTu. Bieź pieradač tam možna vyžyć, choć usio i pryjadajecca. Pry hetym tam niedachop małočki, śviežaj sadaviny i harodniny, tamu vielmi patrebnaja vitaminnaja pieradača. Ale z rybaj prablem tam niama! Štoviečar nam davali rybu — salonaha sieladca z varanymi burakami ci bulbaj.
Ale ŭ adroźnieńnie ad «Vaładarki», u SIZA KDB možna pieradavać pryhatavanuju ježu, a taksama vadu. Vialikim popytam i papularnaściu karystalisia syrniki, bo vielmi nie chapała kalcyju. Svajakam ja pisaŭ, kab pieradavali jakija-niebudź dranički, a jany rabili mnie hetkija dranički ź miasam — kałduny. Prablem ź ježaj u mianie tam nie było».
Pry zakrytaj fortcy ŭ kamiery na ściency źbiraŭsia kandensat, jaki pravakavaŭ źjaŭleńnie pleśni i hrybka, uzhadvaje były palitviazień. Pry adčynienaj fortcy ŭ kamiery było choładna nastolki, što zimoj treba było apranać vopratku.
«Heta adbyvałasia ŭ chałodnuju paru hoda. Zaŭsiody była dylema: abo mocna mierznuć z adčynienaj fortkaj, abo začynić fortku i zarablać sabie suchoty. Batarei pry hetym nie ratavali. U ciopłuju paru hoda tam nievynosna horača i dušna. Navat u +25 u kamiery było dušna. Ja ŭžo nie kažu pra tempieraturu +30. Navat doŭhačakanaja noč nie prynosiła prachałody, bo vokny znachodzilisia vysoka nad ziamloju, a toŭstyja ścieny doŭha astyvali. Maja paściel u takija dni zaŭsiody była mokraj ad potu.
U majoj pieršaj kamiery stajaŭ unitaz — heta była raskoša. U dźviuch nastupnych jaho nie było. Naohuł tolki ŭ 1/3 kamier jość unitazy, u astatnich — viodry. Heta robiać dla taho, kab u viaźniaŭ z roznych kamier nie było suviazi pamiž saboj. Viadro, jakoje staić zamiest unitaza, vynosicca dva razy na dzień».
Ahułam šeść dvorykaŭ dla špacyru. Źniavolenych SIZA KDB vyvodziać na špacyr u try źmieny. Špacyry ŭ pieršuju i druhuju źmieny doŭžacca paŭtary hadziny, a ŭ treciuju — kala hadziny. Na ranišnim abychodzie supracoŭnik pytajecca pra prośby i pytańni ŭ viaźniaŭ.
«Ranicaj pytajucca, ci pojdziem my na špacyr. Potym admovicca ŭžo niemahčyma, kali ŭžo z ranicy zajavili, što kamiera pojdzie na špacyr. Tamu doždž dla nas byŭ prablemaj. Kali da našaha špacyru pačniecca doždž, to nas usio roŭna pahoniać tudy, bo ranicaj my ž prasili. U dvoryku dla špacyru jość naviesik, ale pad jaho ŭsio roŭna ŭsie nie źmiaščajucca. Razy dva ja tam vymakaŭ całkam. A ŭ kamiery ž nielha sušyć rečy…»
«Pierad tym, jak supracoŭniki KDB zatrymajuć čałavieka, jany vielmi doŭha źbirajuć pra jaho infarmacyju»
Były palitviazień adznačaje, što cisk padčas źniavoleńnia ŭ SIZA KDB prysutničaje ŭvieś čas.
«Nacisnuć na čałavieka tam možna roznymi sposabami. Heta vyjaŭlajecca ŭ drobiaziach: apošnimi vyvodziać na špacyr ci ŭ łaźniu, nie vydajuć bializny, źmiaščajuć u kamieru z drennymi ŭmovami biez unitaza i ź pleśniaj, dajuć drennuju charaktarystyku dla suda, vyvodziać z kamiery i nie dajuć spać, vyvodziać na noč u prybiralniu ŭ kalidory. Taksama sposaby cisku šukajuć supracoŭniki KDB, naprykład, vyklikajuć na dopyty svajakoŭ i blizkich ludziej, trymajučy ŭ SIZA troje sutak i paviedamlajučy pra heta viaźniu ci «vypadkova» pierasiakajučy ich u kalidorach KDB. Sa mnoj taksama takoje było. I heta samaje balučaje.
Pierad tym, jak supracoŭniki KDB zatrymajuć čałavieka, jany vielmi doŭha źbirajuć pra jaho infarmacyju: kapajucca ŭ jaho žyćci, viedajuć usie važnyja daty dla čałavieka, vyvučajuć, chto z kim u jakich stasunkach.
Zvyčajna šantažujuć tym, što pasadziać rodnych ci ludziej, jakich ty ličyš blizkimi. Napiaredadni zatrymańnia ja vielmi mocna pasvaryŭsia sa svajoj siabroŭkaj — nikoli takoha nie było. Ja źbiraŭsia iści da jaje mirycca, ale mianie zatrymali. Praź niekalki dzion u jaje, a taksama ŭ maich baćkoŭ byli dni narodzinaŭ. Kadebešniki viedajuć usie hetyja daty. Abo kali ty musiš lacieć u padarožža — u hetym vypadku mohuć zatrymać za dzień ci kali ty nabyŭ kvitki ŭžo. Šmat ludziej raspaviadali tam, što ich zatrymlivali napiaredadni važnych mierapryjemstvaŭ, naprykład, pierad hadavinaj viasiella, pierad adpačynkam ź siamjoj ci ŭ dzień narodzinaŭ čałavieka.
Heta ŭsio robicca, kab było maralna ciažej. Ludzi pieražyvajuć u takich vypadkach, mohuć pačać prasić u ich štości, a kadebešniki hetym manipulujuć. Taksama jany mohuć doŭha «marozić» listy napačatku. Heta žachliva, kali ty nie viedaješ, što adbyvajecca na voli z tvaimi blizkimi. Vielmi važna, nakolki chutka pryjdzie pieršy list. Byvała, što ludzi miesiacami nie viedali, što adbyvajecca».
«Budzie zdymać maštabnyja prajekty z saboj u hałoŭnaj roli». Što dumajuć pra novaha ministra kultury Čarnieckaha jaho kalehi?5
Kamientary