Paśla adnaŭleńnia kaplica ŭ vioscy Niesutyčy, jakaja doŭhi čas lažała ŭ ruinach, viarnuła byłoje charastvo, a praviedzienyja raboty dazvolili raskryć jaje sapraŭdnuju historyju, jakaja akazałasia daŭžejšaj, čym raniej ličyłasia.
Uletku 2022 hoda ź inicyjatyvy probašča navahrudskaj parafii ksiandza Juryja Žeharyna pačałosia adnaŭleńnie kaplicy, fihura Jezusa była adpraŭlenaja na restaŭracyju. 16 vieraśnia 2023 hoda adrestaŭravanaja kaplica była ŭračysta adčynienaja i aśviečanaja biskupam Juryjem Kasabuckim.
Raniej napaŭzrujnavanaja viaskovaja kaplica zusim nie pryciahvała ŭvahi ni turystaŭ, ni śpiecyjalistaŭ. Niama pra jaje zhadak i ŭ manumientalnym «Zbory pomnikaŭ historyi i kultury», vioska Niesutyčy pradstaŭlena tolki pavajennym pomnikam ziemlakam.
Adzinym, chto niešta pisaŭ pra jaje, byŭ mastactvaznaviec Anatol Kułahin, jaki ŭ svaim encykłapiedyčnym daviedniku «Katalickija chramy Biełarusi» daŭ karotkaje apisańnie kaplicy:
«Kaplica vyrašana 4-hrannym viežapadobnym abjomam, krapavanym pa vuhłach paŭkałonkami i łapatkami, prarezanym pa hraniach łučkovym uvachodnym i pramavuholnymi bakavymi akonnymi prajomami. Na frantalnaj ścianie interjera naviešana draŭlanaja skulptura «Ukryžavańnie».
Pavodle Kułahina, kaplica ŭ Niesutyčach — heta pomnik architektury kłasicyzmu XIX stahodździa. Ale paśla apošniaha ramontu kaplica nabyła zusim nie kłasicystyčny vyhlad, atrymaŭšy ŭ zaviaršeńnie ščyt baročnych abrysaŭ. Pamyłka restaŭrataraŭ ci niedakładnyja źviestki ŭ navukovaj litaratury? Śpiecyjalisty schilajucca da druhoha.
Reč tut zusim nie ŭ baročnym zaviaršeńni, jakoje było adnoŭlena pa matyvach inšych pabudoŭ, bo ad aryhinalnaha ničoha nie zastałosia, a ŭ architektury samoj kaplicy. U stanie ruin jaje asablivaści drenna čytalisia, a pramavuholnaja forma i askietyčny dekor navodzili na dumku pra kłasicyzm.
Ale ciapier, kali ramont zavieršany, śpiecyjalistam stała vidavočna, što heta zusim nie kłasicyzm: paŭkałonki i łapatki, jakija afarmlajuć vuhły, vyvaročvajucca z płoskaści fasada vonki, a zadnija vuhły kaplicy ŭvohule zakruhlenyja — heta ŭsio charakterna dla baroka, dakładniej, adnoj ź jaho raznavidnaściej.
Śpiecyjalisty źviartajuć uvahu na padabienstva viaskovaj kaplicy da kaścioła Śviatoha Andreja ŭ Słonimie i francyskanskaha klaštara ŭ Vilni. Słonimski kaścioł byŭ pabudavany ŭ 1770-ja hady, a vilenski klaštar adnoŭleny paśla pažaru ŭ 1780 hodzie. Ale ich abjadnoŭvaje styl rakako, jaki ichnija fasady zachavali dahetul.
Hety styl źjaŭlajecca praciaham baročnaha stylu, ale byŭ bolš elehantnym i lohkim u paraŭnańni z paradnym i pyšnym baroka. U stvareńni hetaj architektury pramyja linii i płoskija pavierchni amal źnikajuć abo, prynamsi, maskirujucca fihurnymi elemientami.
Z hetaha vynikaje, što kaplica ŭ Niesutyčach, na jakuju raniej uvohule nie zvažali, moža być pomnikam dosyć redkaha ŭ Biełarusi stylu rakako XVIII stahodździa, to-bok časoŭ Rečy Paspalitaj, a zusim nie kłasicyzmu, jaki źjavicca praź niekalki dziesiacihodździaŭ, a piku dasiahnie tolki ŭ časy Rasijskaj Impieryi.
Heta supadaje sa źviestkami Kaścioła pra kaplicu. Tak, u 1850 h. uładalnik Niesutyčaŭ i staršynia navahrudskaha miežavoha suda Piotr Abłamovič zhodna z tastamientam svajho brata Adama «javił žiełanije pieriestroiť kaplicu, čtob było hdie słužiť zaupokoj». Pry hetym adznačajecca, što kaplica ŭžo jak 100 hadoŭ isnuje i što pabudavali jaje nie Abłamovičy, a, mahčyma, Franckievičy, ad jakich majontak u 1770-ja hady pierajšoŭ da Abłamovičaŭ.
Pa zadumcy stvaralnikaŭ (usio ž, vidać, miascovych ziemleŭładalnikaŭ Abłamovičaŭ, pra što śviedčyła miemaryjalnaja čyhunnaja plita na ałtarnym fasadzie, jakaja nie zachavałasia), sama kaplica źjaŭlałasia byccam by ałtarom śviatyni pad adkrytym niebam, sklapieńni jakoj stvarali krony drevaŭ, vysadžanyja jak kałony chrama, a ŭvachod byŭ paznačany prystupkami z butavaha kamieniu.
Tady, adnak, adnavić śviatyniu Abłamovičam nie dazvolili, tamu što, pavodle cytaty pieršakrynicy, «kaplica škodnaja dla pravasłaŭja. Tym nie mienš śviatyniu ŭratavali ad źniščeńnia, i jana dziejničała da Druhoj suśvietnaj vajny.
Bolš dakładny čas stvareńnia mohuć pakazać tolki dalejšyja archiŭnyja vyšuki. Ale ŭžo siońnia zrazumieła, što ź niabytu viarnułasia nievialikaja krupinka našaj architekturnaj spadčyny. Pakul pomnik rakako, niahledziačy na svoj salidny ŭzrost, nie maje nijakaha achoŭnaha statusu, jakoha jon varty.
«Naša Niva» — bastyjon biełaruščyny
PADTRYMAĆSiłaviki ŭzialisia za karystalnikaŭ tvitara — dziasiatki akaŭntaŭ zvyčajnych biełarusaŭ stali «ekstremisckimi»5
Kamientary