«Jon byŭ maim kachańniem na ŭsio žyćcio». Vialikaje intervju z udavoj bajca Vasila Parfiankova
Vajar pałka Kalinoŭskaha zahinuŭ pad Lisičanskam u kancy červienia 2022-ha. Jaho cieła, jak i jašče troch bajcoŭ, da hetaha nie znajšli. «Mahiły niama, zamiest hetaha ŭ nas ściana z fotazdymkami», — kaža Alena Hierhiel. U intervju «Našaj Nivie» da hetaj sumnaj hadaviny ŭdava vajara raskazała, jak heta — stracić lubimaha čałavika, što ciapier z bratam Vasila, jakoha zatrymlivali siłaviki, a taksama raskazała pra reč muža, jakuju zaŭsiody nosić z saboj.
«Na front addała svaju formu, aptečku, usiu miedycynu i zaplečnik»
Biełarus Vasil Parfiankoŭ — čałaviek niaprostaha losu. Naradziŭsia ŭ 1983 hodzie ŭ Minsku. Pracavaŭ aŭtaślesaram. Da nacyjanalnaha ruchu dałučyŭsia maładym, byŭ aktyvistam niezarehistravanaj Biełaruskaj partyi svabody.
Parfiankoŭ udzielničaŭ u Płoščy-2010. Za heta jaho asudzili na 4 hady pazbaŭleńnia voli, ale praź niekatory čas Vasil byŭ pamiłavany Łukašenkam. Źjechaŭ va Ukrainu ŭ 2014 hodzie, vajavaŭ na Danbasie.
Ź jaho žonkaj — Alenaj Hierhiel — my sustrelisia na intervju ŭ Vilni. U Litvu jana pryjechała na vystavu ŭ Siejmie, pryśviečanuju pamiaci biełarusaŭ, jakija zmahalisia i zahinuli va Ukrainie. Na joj Śviatłana Cichanoŭskaja ŭručyła ŭznaharody svajakam biełaruskich vajaroŭ.
Na vajnu ŭkrainka Alena Hierhiel trapiła ŭ 2015-m — jak miedyk-instruktar.
«Tady pytańnia nie stajała: treba i treba. Kožny namahaŭsia štości rabić. Ja spačatku rabiła ź dziaŭčatami parakordavyja branzalety, śpiecyjalnaha placieńnia: u ekstremalnaj situacyi ich možna chutka raspleści — i budzie 2-3 mietry mocnaj viaroŭki. Paśla mnie raskazali, što jość kursy, dzie instruktary navučajuć miedycynie. Maja siabroŭka ich prajšła, ja taksama. My stvaryli kijeŭski hurtok, stali jeździć užo navučać inšych — u vajskovyja čaści, palihony, na «nul».
Strašna było pieršy čas. Možna vypadkova nie tudy zajechać, mahčymy abstreł. Aryjencir, kab nie źbicca z darohi, — elektrasietki, jany byli pafarbavanyja, bačyš ich — značyć jedzieš pravilna», — raskazvaje jana.
Paśla pačatku poŭnamaštabnaj vajny ŭ 2022-m na front Alena nie viarnułasia, zastałasia z tryma dziećmi ŭ Kijevie. Ciapier žančyna pracuje va ŭkrainskim centry kantent-analizu i manitorynhu.
«Na front addała svaju formu, aptečku, usiu miedycynu i zaplečnik, — kaža jana. — Nichto z našych svajakoŭ nie byŭ hatovy brać adkaznaść za dziaciej, tym bolš što Kijeŭ na toj momant nie byŭ biaśpiečnym miescam».
«Vajna zrabiła jaho bolš bieskampramisnym i žorstkim da taho, što adbyvajecca vakoł»
Kali ŭ 2016-m Alena z Vasilom viarnulisia z vajny, pryvyknuć da mirnaha žyćcia było składana. U Vasila, jak u zamiežnika, byli pytańni ź lehalizacyjaj.
«Nie isnavała nijakaha sproščanaha varyjanta pa atrymańni dakumientaŭ. Chočacie zastavacca va Ukrainie — płacicie štrafy. Zamiežnym dobraachvotnikam nie było elemientarnaj dapamohi. Vasil tak nijakich dakumientaŭ i nie atrymaŭ.
Psichałahičny stan jaho pieršy čas byŭ ciažki. Ale navat nie praz vajnu — praz toje, što jon pieražyŭ u Biełarusi. Vajna zrabiła jaho bolš bieskampramisnym i žorstkim da taho, što adbyvajecca vakoł. Z majoj dapamohaj, dziaciej praź niekalki hadoŭ stała lepš», — kaža jana.
Paśla viartańnia z frontu Vasil pracavaŭ hruzčykam u kampanii, jakaja zajmałasia pieravozkaj mebli, abstalavańnia. Tam u jaho pačalisia prablemy sa śpinaj.
«Tak atrymałasia, što Vasilu treba było rabić apieracyju, i nijakich źnižak my navat nie atrymali.
Uvohule šmat paśla było sfabrykavanych spraŭ suprać niekatorych dobraachvotnikaŭ. Byŭ biełarus Ihar Klaŭko (pazyŭny «Leŭ»), jaho abvinavacili ŭ tym, što jon nibyta zabivaŭ mirnaje nasielnictva. Sudździ, viadoma, byli nie praŭkrainskija, hety biełarus doŭhi čas znachodziŭsia ŭ Maryupalskim SIZA. Jamu tak i nie atrymałasia dapamahčy, da hetaha času nie viedajem, što ź im», — raskazvaje Alena.
Na hadavinu Majdana — u 2017-m — Vasil sa znajomym zładziŭ akcyju ŭ Kijevie suprać taho, kab va Ukrainie pracavali rasijskija banki.
«Na toj momant niekalki takich bankaŭ było, prarasijskija palityki naohuł dobra adčuvali siabie ŭ krainie. Atrymaŭ u vyniku Vasil chatni aryšt, artykuł byŭ za chulihanstva. Jon ličyŭ, što kali va Ukrainie buduć talerantnymi da rasijan, to z časam pačniecca vialikaja vajna. Voś tolki ŭ minułym hodzie źniali abvinavačvańni», — raskazvaje jana.
Sprava była adkrytaja, tamu vajavać Vasila nie brali.
«Byŭ doma, uładkoŭvaŭsia na pracu, paśla dzieci źjavilisia i było ŭžo nie da vajny, — kaža Alena. —
Jon pieryjadyčna pieražyvaŭ, što nie moža pajechać vajavać, nakryvała jaho, asabliva kali sustrakaŭsia ź inšymi vajarami. Potym niejak adychodziŭ. Paśla naradžeńnia małodšaj dački ŭžo jon narmalna adaptavaŭsia. Šmat času zajmała jaje vychavańnie».
«Vieryŭ, što jaho dzieci zmohuć naviedać volnuju Biełaruś i tudy jon paviazie ich sam»
Alena ŭspaminaje, što ŭ 2020-m Vasil vielmi chacieŭ jechać u Biełaruś. Jon prydumlaŭ płany, jak trapić u krainu, kab nichto nie zaŭvažyŭ.
«Paśla zrazumieŭ, što kali tudy pajedzie, to tam i zastaniecca, tamu što sprava na jaho była adkrytaja. Ale pieražyvaŭ, nie pahadžaŭsia ź niekatorymi dziejańniami apazicyi.
Pra źniavoleńnie ŭspaminaŭ, ale namahaŭsia niešta viasiołaje raskazvać. Pračytaŭ tam «Hulniu tronaŭ». Va Ukrainie tak i nie kupili jamu hetyja knihi, vyrašyli, što raz čytaŭ, to chopić. U asnoŭnym pra źniavoleńnie žartavaŭ. Dzianis Urbanovič raskazvaŭ, što kali bačyŭsia ź im na Mikałajeŭščynie, to Vasil ničoha lepšaha nie prydumaŭ, jak zrabić čyfir», — raskazvaje Alena.
Kali pačałasia vajna, Vasil spaŭ.
«Pajšła jaho pabudziła, papili kavu, jon pajechaŭ da svaich na štab. Usie hetaha čakali, byli sabranyja. My viedali, što vajna adbudziecca: płanavali, kudy dziaciej advieźci, kali što jakoje. Jon viarnuŭsia sa štaba za rečami. A ŭ połk pajšoŭ paśla deakupacyi Kijeŭskaj vobłaści»,
— kaža jana.
Pa słovach žančyny, Vasil byŭ rady, što moža pajści vajavać. Jon chutka ŭklučyŭsia ŭ padziei.
«Chacia ŭvieś čas žartavaŭ, što ŭžo nikudy nie pojdzie, bo stareńki. Jon chacieŭ ź dziećmi kudyści emihravać. A ja kažu «aha, aha».
U cełym pa žyćci byŭ aptymistam. Vieryŭ, što jaho dzieci zmohuć naviedać volnuju Biełaruś i tudy jon paviazie ich sam», — kaža jana.
Alena ź dziećmi zastałasia ŭ Kijevie. Vasil nie nastojvaŭ na adjeździe siamji.
Žančyna chacieła być pobač z mužam, kab u jaho zaŭsiody była mahčymaść zajechać pabačycca ź dziećmi.
«Niejak pryjazdžaŭ u Kijeŭ pa spravach, to zajšoŭ i da nas na paŭhadziny, — uspaminaje Alena. — U dziaciej takija ŭražańni byli: tata, broniekamizelka, aŭtamat. Potym pieravioŭsia ŭ połk. Zrazumieła, što tam tak sa zbrojaj chadzić užo było nielha.
Kali była mahčymaść, zvyčajna ź im stelefanoŭvalisia. U Mikałajeŭščynie i Sievieradaniecku, naprykład, u jaho nie było suviazi, a ŭ Lisičansku — tak».
Alena kaža, što Vasil spačatku pieražyvaŭ, kali va Ukrainie «stali praklinać biełarusaŭ».
«Navat videa zapisaŭ, što my, biełarusy, tut, abaraniajem Kijeŭ. Kali znajomyja niešta kazali na hety kont, to jaho heta mocna čaplała. Potym źjaviŭsia połk, bolš infarmacyi pra Biełaruś, staŭleńnie ŭkraincaŭ stała mianiacca.
Mnie škada, što biełarusy, jakija byli va Ukrainie, musili źjechać, bo zakanadaŭstva tak zroblenaje, praź biurakratyju nie atrymałasia zastacca. I historyja z hetymi bankaŭskimi rachunkami…»
«U dumkach razmaŭlaju ź im, prašu parad, raskazvaju jamu, jaki jon paskudny, złujusia»
Sioleta — 26 červienia — hadavina śmierci Vasila Parfiankova. Tady ŭ bai pad Lisičanskam zahinuła čaćviora bajcoŭ: «Siabro» (pazyŭny Parfiankova), Ivan «Brest» Marčuk, Vasil «Atam» Hrudovik, Vadzim «Papik» Šatroŭ.
«Ja ŭ poŭnym nieadekvacie za hety hod, — dzielicca žančyna. — Pieršyja paŭhoda piła antydepresanty, jany niejak padtrymlivali. Narmalnaja takaja zamarozka: nie adčuvaješ ni admoŭnych emocyj, ni stanoŭčych.
Paśla, pierad Novym hodam, u mianie zahinuŭ siabar, jaki mianie navučyŭ miedycynie. Jon taksama byŭ z 2014-ha na froncie, vielmi šmat ludziej vyratavaŭ. Tady zrazumieła, što kali nie vypłaču, nie vypušču emocyi, to mianie prosta źjeść znutry — rezka kinuła antydepresanty i vyrašyła, što hatova adčuvać usio. Tady pastajanna płakała. Dzieści dva tydni tak. Idu kudyści, a ślozy prosta kociacca.
Ciapier u mianie jość resurs niešta rabić, ale taksama razumieju, što ja z kožnym dniom usio bolš sumuju, heta nazaŭždy. U dumkach razmaŭlaju ź im, prašu parad, raskazvaju jamu, jaki jon paskudny, złujusia. Raniej šmat śniŭsia, a ciapier redka. Navat nie toje, što sam śniŭsia, a ja jaho šukała ŭvieś čas».
Apošni raz Alena stelefanoŭvałasia z Vasilom napiaredadni taho, jak jon pajechaŭ pad Lisičansk.
Zvyčajna ich zvanki byli pa viečarach. Ale ŭ toj dzień Vasil pateliŭ dniom.
«Kazaŭ, što narmalna dajechali da Kramatorska, kłasnaje nadvorje, — uspaminaje jana. — Viečaram jon taksama pateliŭ, ale havaryć užo nie było pra što. Kažu, idzi spać, a jon adkazaŭ, što «ŭsich buśkaju, abdymaju, da zaŭtra».
Paśla niekalki dzion byli biez suviazi, ale ja viedała, što heta narmalna, mahli kudyści vyjechać. Ale potym mnie patelili sa štaba i skazali, što jon źnik bieź źviestak. Praź dziesiać dzion užo paćvierdziłasia, što nie źnik, a zahinuŭ. Chacia Dzianis Urbanovič jašče raniej pra heta kazaŭ, prosta ja nie chacieła heta prymać, była nadzieja.
Uvohule pra svaju śmierć jon nikoli surjozna nie razvažaŭ. Kazaŭ hłupstvy: spalić i pieradać svajoj maci, kab jana pachavała kala kata pad bałkonam. Jon tolki kazaŭ, što ŭ pałon nie zdasca. Tamu ja była ŭpeŭnienaja, što jon nie tam».
«Nazyvaŭ mianie Ołenka, nijak inakš»
Ramantyki ŭ pary było mała, jak pryznajecca Alena. Ažanilisia, kali siłavyja struktury Biełarusi zrabili tak, što Vasil zastaŭsia biez anivodnaha dakumienta.
«Dumali, što heta niejak dapamoža atrymać dazvoł na časovaje pražyvańnie, ale ŭ mihracyi nam ničym dapamahčy nie zmahli. Skazali, što pakul jaho danyja ŭ Interpale, ničoha zrabić nie mohuć. My ź jurystami sprabavali niečaha dabicca, ale jany taksama razvodzili rukami. A voś vajskovy bilet Vasil u 2022-m atrymaŭ chutka, u hetym prablem nie było», — kaža žančyna.
U mužy Alenie padabałasia jaho pryncypovaść i svojeasablivy hovar.
«Navat kali złavałasia na jaho, kazała, što možna inakš, miakčej, jon zastavaŭsia na svajoj pazicyi, nie išoŭ na niepatrebnyja kampramisy. Nazyvaŭ mianie Ołenka, nijak inakš. Usie jaho pabracimy da mianie taksama tak stali źviartacca.
Jon byŭ maim kachańniem na ŭsio žyćcio. Škodny, brydki, ale duža jaho kachała», — dzielicca jana i nie moža strymać śloz.
«Mahiły niama, zamiest hetaha ŭ nas ściana»
Pra śmierć Vasila Alena skazała dzieciam pa čarzie. Siaredni — Miłan — adrazu zakryŭsia ŭ sabie, u jaho źjaviłasia ahresija.
«Jość u jaho paranoja, za mianie ŭvieś čas chvalujecca, što niešta zdarycca, a taksama jon da hetaha nie abdymajecca, — raskazvaje Alena. —
Sałamiei — samaj małodšaj — ciapier lepš, u pačatku jana bolš za ŭsich pieražyvała, płakała, chadziła z tatavym fotazdymkam. Starejšy ŭ cełym byŭ u kursie situacyi, jon jašče da taho, jak ja skazała, zdahadvaŭsia, jon bolš-mienš narmalna pieranosiŭ usio heta.
Sałamiei ŭvohule skazała adrazu pra dvuch ludziej — pra tatu i pra jaje chrosnaha — ciažka joj było. Čas ad času kaža, što, moža, tata jašče vierniecca. Jana jaho vinšuje z usimi śviatami, viedaje, što jon i chrosny — anioły, što jany buduć jaje zaŭsiody abaraniać. Moža z fotazdymkam razmaŭlać, ale ciapier jana bolš praź mianie pieradaje infarmacyju. Nakštałt «skažy tatu voś heta i heta». Mahiły niama, zamiest hetaha ŭ nas ściana z fotazdymkami».
«Brat Vasila źjechaŭ u Polšču, bo siłaviki mocna źbili»
Cieły kalinoŭcaŭ, što zahinuli pad Lisičanskam, svajakam dahetul nie addali.
«Pa troch jość ad svajakoŭ DNK, tolki pa «Atamie» niama, bo ŭ jaho nikoha nie było. Bajusia, što moža być tak, što my Vasila nie zmožam pa rečach apaznać.
Voś była niadaŭna ŭ Dniapry, tam vielmi šmat nieviadomych mahił z 2016-ha. Pa pracedury vajar ličycca źnikłym bieź źviestak da troch hadoŭ. Paśla vydajecca paśviedčańnie ab śmierci. Cieła možna budzie zabrać, kali hetyja terytoryi buduć deakupavanyja, raźminavanyja», — tłumačyć Alena.
Paśla śmierci Vasila Parfiankova siłaviki praciahnuli teraryzavać jaho rodnych. Brata Parfiankova zatrymali i prymusili skazać na videa, što jon byŭ padpisany na «ekstremisckija» telehram-kanały, rabiŭ reposty, nie ŭchvalaŭ taho, što jaho brat vajavaŭ va Ukrainie.
Da hetaha siłaviki zatrymlivali maci Vasila.
«Jon ź joj stelefanoŭvaŭsia časta, kazaŭ: kali niešta buduć ad ciabie patrabavać, usio rabi.
Brat Vasila źjechaŭ u Polšču, bo siłaviki mocna jaho źbili. Nočču jon źbieh z balnicy, chavaŭsia pa siabrach, a paśla ja arhanizavała jamu vyjezd praz Rasiju».
«Błaha jamu stała, kali daktary skazali, što treba pieraviazać pupavinu»
Samy mocny ŭspamin pra Vasila ŭ Aleny — kali jon prysutničaŭ na naradžeńni dački.
«Chacieŭ mnie dapamahčy ŭ hetaj važnaj spravie. Trymaŭ za ruku, u darozie kazaŭ, što ŭsio budzie dobra. Błaha jamu stała, kali daktary skazali, što jamu treba pieraviazać pupavinu. I jon pajšoŭ, loh na kušetku. A paśla ja tolki daviedałasia, što nad nami praz škło za rodami naziraŭ ceły studencki kurs», — raskazvaje jana.
Vasil vielmi chacieŭ dačku.
«Dumaju, što jon by chacieŭ i jašče dziaciej. Lubiŭ ź dziećmi dureć. Ledź-ledź vypadzie śnieh, a jon užo biare sanki, budzie katać Sałamieju. Paśla pojduć na horku, viernucca ŭsie mokryja, śniehavych bab lapili, pryčym treba było abaviazkova spaborničać, u kaho lepš atrymajecca. Viečaram treba spać, a ŭ ich tam durdom, biehajuć, skačuć», — raskazvaje Alena.
Niezadoŭha da taho, jak Vasil pajšoŭ na vajnu, u jaho parvaŭsia łancužok z kryžykam, jaki kaliści jamu padaryła Alena. Jon pakinuŭ jaho doma. Hety kryžyk Alena ciapier nosić u siabie na branzalecie.
«Vyhladaje jon jak značok USU, jaki niekali jamu daryła».
«Naša Niva» — bastyjon biełaruščyny
PADTRYMAĆČytajcie taksama:
Pra što kalinoŭcy havaryli sa Śviatłanaj Cichanoŭskaj?
Bajcy Pałka Kalinoŭskaha chitraściu vyklikali ahoń rasijan pa ich ža pazicyjach
Kamientary