Navukoŭcy navučylisia vyroščvać myšačnuju tkaninu sintetyčnym šlacham, štučna paŭtarajučy praces rehienieracyi kletak, jaki naturalnym čynam adbyvajecca ŭ myšcach žyvioły. Adnak pakul jaho prodaž dazvolili tolki ZŠA i Sinhapur. Čamu tak?
Niadaŭna navukoŭcy stvaryli frykadelku ź miasa daŭno vymierłaha šarścistaha mamanta, jakaja stała praduktam adnaho z samych pierśpiektyŭnych technałahičnych dasiahnieńniaŭ hetaha stahodździa — kletačnaj sielskaj haspadarki.
«Miasa, vyraščanaje ŭ łabaratoryi» nazyvajecca tak, bo praduhledžvaje litaralnaje vyroščvańnie praduktaŭ žyviolnaha pachodžańnia z kletak žyvioł u kantralavanych łabaratornych umovach. Hety praces likviduje mnohija prablemy, źviazanyja z pramysłovymi sistemami žyviołahadoŭli siońnia: zabrudžvańnie navakolnaha asiarodździa, dabrabyt žyvioł i zdaroŭje čałavieka.
Sinhapur i ZŠA pakul što adzinyja krainy, u jakich takija pradukty možna lehalna pradavać spažyŭcam. Jeŭrapiejskaje ŭpraŭleńnie pa biaśpiecy charčovych praduktaŭ usio jašče aceńvaje patencyjnyja ryzyki.
A 28 sakavika ministr sielskaj haspadarki Italii Frančeska Łałabrydžyda abviaściŭ, što jahonaja kraina stanie pieršaj, jakaja zabaronić pradukty, vyraščanyja ŭ łabaratoryi. Pryčyna prapanavanaj zabarony davoli banalnaja — u asnoŭnym abarona italjanskich fiermieraŭ. Pry hetym urad taksama vykazaŭ zaniepakojenaść jakaściu «sintetyčnych» praduktaŭ charčavańnia i ich pahrozaj kulinarnaj spadčynie Italii, jakoj italjancy tak hanaracca.
Tym nie mienš, miasa, vyraščanaje ŭ łabaratoryi, moža stać značna bolš ustojlivaj krynicaj charčavańnia, čym tradycyjnaja žyviołahadoŭla, jakaja taksama moža dapamahčy pamienšyć raspaŭsiudžvańnie chvarob, tłumačyć The Conversation.
Jak vyroščvajuć miasnyja pradukty ŭ prabircy?
Navukoŭcy navučylisia vyroščvać myšačnuju tkaninu sintetyčnym šlacham, štučna paŭtarajučy praces rehienieracyi kletak, jaki naturalnym čynam adbyvajecca ŭ myšcach žyvioły. Hetuju zadaču vykonvajuć stvałavyja kletki, jakija śpiecyjalizujucca na kletkavym dzialeńni. Stvałavyja kletki ž źbirajucca šlacham atrymańnia ŭzoru tkanki žyvoj žyvioły, a paśla izalujucca i kultyvujucca va ŭmovach, jakija nahadvajuć cieła žyvioły.
Vyrab łabaratornaha burhiera, naprykład, zajmaje ciapier kala čatyroch tydniaŭ. U łabaratoryi možna vyroščvać i šerah inšych praduktaŭ žyviolnaha pachodžańnia, u tym liku morapradukty i małako.
Resursy, nieabchodnyja dla zvyčajnaj žyviołahadoŭli, nieparaŭnalnyja: u ciapierašni čas tolki žyviołahadoŭla spažyvaje 70% suśvietnych vornych ziemlaŭ i vykarystoŭvaje vielizarnuju kolkaść vady. Čakajecca, što spažyvańnie miasa padvoicca da 2050 hoda pa miery rostu siaredniaha kłasu ŭ Kitai, Brazilii, Indyi i pa ŭsioj Afrycy.
A dla vytvorčaści 1 kh miasa, vyraščanaha ŭ łabaratoryi, patrabujecca prykładna na 99% mienš ziamli i ad 82% da 96% mienš vady, čym tradycyjnym fiermam dla vytvorčaści takoj ža kolkaści.
Miasa, vyraščanaje ŭ prabircy: ci jość ryzyka dla zdaroŭja?
Vyroščvańnie miasa z kletak taksama moža źnizić ryzyku raźvićcia zachvorvańniaŭ i praduchilić niepatrebnyja pakuty žyvioł. Naviny pra ŭspyški takich chvarob, jak ptušyny hryp, karovina šalenstva, virus afrykanskaj čumy śviniej i padobnych pastajanna prychodziać z roznych kutkoŭ płaniety. Tak, u 2018—2019 hadach kala 225 miljonaŭ śviniej u Kitai zahinuli abo byli zabityja z-za ŭspyški afrykanskaj čumy śviniej. Heta ekvivalentna prykładna čverci suśvietnaha pahałoŭja śviniej.
Žyviołavody vykarystoŭvajuć antybijotyki, kab praduchilić raspaŭsiudžvańnie chvarob. Ale ich praźmiernaje vykarystańnie spryjaje rostu ŭstojlivaści da antybijotykaŭ. Pavodle acenak Arhanizacyi Abjadnanych Nacyj, da 2050 hoda ŭstojlivaść da antybijotykaŭ pryviadzie da bolšaj kolkaści śmierciaŭ u śviecie, čym rak.
Miasa, vyraščanaje ŭ łabaratoryi, taksama biaśpiečniej užyvać u ježu, kali havorka idzie pra bakteryi, bo kletki staranna praviarajucca na zaražanaść infiekcyjnymi ŭzbudžalnikami. Łabaratornyja miasnyja pradukty taksama nie zaražanyja fiekalnymi bakteryjami, takimi jak kišečnaja pałačka, salmanieła i listeryja, jakija žyvuć u kišečniku žyvioły i mohuć infikavać miasa pry zaboi žyvioły.
Ekałahičny śled miasa z prabirki
Ale nie ŭsio tak dobra. Daŭno viadoma, što pramysłovyja žyviołahadoŭčyja sistemy adkaznyja za vykid vielizarnaj kolkaści parnikovych hazaŭ: CO₂ i mietanu. Ale vyroščvańnie miasa z kletak moža mieć padobny, a časam navat i horšy ekałahičny śled.
Technałohii kletkavaha charčavańnia stvarajuć bolš CO₂ (da 22,1 kh CO₂ na kh miasa), čym zvyčajnyja žyviołahadoŭčyja fiermy ŭ ciapierašni čas (jakija vyrablajuć da 5,4 kh CO₂). Adbyvajecca heta ŭ značnaj stupieni tamu, što padtrymańnie naležnych umoŭ dla rostu kletak u łabaratoryi patrabuje šmat enierhii.
Ale ž pry hetym pry vytvorčaści ŭ łabaratoryi vyrablajecca značna mienš mietanu. U siarednim 1 kh miasa, vyraščanaha ŭ łabaratoryi, vyrablaje da 0,082 kh mietanu ŭ paraŭnańni z 1,2 kh ad zvyčajnaj fiermy. A mietan maje ŭ 25 razoŭ bolšy patencyjał dla hłabalnaha paciapleńnia, čym CO₂, chacia i zastajecca ŭ atmaśfiery značna mienšy čas — kala 20 hadoŭ u paraŭnańni sa stahodździami dla CO₂. Pa miery dekarbanizacyi enierhietyčnych sistem hetaja novaja forma charčavańnia moža stać tolki bolš pryvabnaj, ale pašyreńnie technałohii zapatrabuje vialikaj palityčnaj voli.
Čytajcie taksama:
Čamu vyroščvańnie vaśminohaŭ vyklikaje tak šmat pytańniaŭ
Čałaviectva stała jašče na krok bližej da štučnaha miasa. Navukoŭcy dakazali jaho biaśpiečnaść
U Niderłandach stvaryli frykadelku z kletak mamantaŭ
U Biełarusi ŭžo niekalki viečaroŭ prablemy ź internetam. Raskazvajem, što adbyvajecca4
Kamientary