«Abiacaju, što nie budu zachoplivać uładu niekanstytucyjnym šlacham». Pra što asudžanych za palityku papiaredžvajuć pierad vybarami
Prezidenckija vybary ŭ Biełarusi pryznačyli na 26 studzienia 2025 hodu. Užo ŭ kastryčniku milicyja pačała «prafiłaktyčnuju pracu» z tymi biełarusami, chto raniej z palityčnych pryčynaŭ trapiŭ u pole zroku siłavikoŭ, piša «Svaboda».
«Aficyjnyja papiaredžańni»
Biełaruska Aksana (imiony hierojaŭ źmienienyja dziela biaśpieki, sapraŭdnyja źviestki jość u redakcyi. — RS) u 2021 hodzie adbyła administracyjny aryšt za ŭdzieł u akcyi pratestu. Praviała ŭ izalatary časovaha ŭtrymańnia 15 dzion. Raskazvaje, što z taje pary na praciahu troch hadoŭ milicyjanty stali častymi «haściami» ŭ jaje kvatery. Adziny administracyjny aryšt pryvioŭ da pahłyblenaha kantrolu pry pierasiačeńni miažy, prafilaktyčnych hutarak, pravierak telefona. Aksana kaža, što praktyčna kožnaja takaja hutarka zakančvajecca padpisańniem «papierki», dzie jana abiacaje «nie zajmacca ekstremizmam».
Niahledziačy na cisk, biełaruska ŭ 2021—2023 hadach praciahvała dapamahać palitviaźniam i ich rodnym, nasiła pieradačy ŭ SIZA. U 2023 hodzie atrymała z prakuratury papiaredžańnie (kopija dakumentu jość u redakcyi. — RS). Tam havaryłasia, što «prakuratura ŭstanaviła, što vy pieradavali pieradačy ŭ SIZA ŭ tym liku asobam, jakija ŭtrymlivalisia tam jak abvinavačanyja ŭ ździajśnieńni złačynstvaŭ ekstremisckaj nakiravanaści». U prakuratury pryhrazili, što takija dziejańni mohuć być rascenienyja jak «sadziejničańnie ekstremisckaj dziejnaści» (artykuł 361-4 Kryminalnaha kodeksu). Heta pahražała źniavoleńniem da 4 hadoŭ kalonii.
Aksana kaža, što z taho času nia nosić pieradač. Pavodle jaje, mnohija biełarusy bajacca dapamahać palitviaźniam takim čynam. «Ale znachodziać vyjście — šluć pad čužym imiem, pišuć čužyja adrasy adpraŭnika», — zaznačyła biełaruska.
Jana padkreśliła, što milicyja prychodzić da jaje ŭ luby čas i ź luboj nahody. Naprykład, paśla dyversii ŭ Mačuliščach u lutym 2023 hodu.
«Nalacieli i pieraviarnuli chatu, pytalisia, što ja viedaju pra terakt u Mačuliščach, ci nia maju doma vybuchovych rečaŭ, zbroi», — raskazvaje surazmoŭca.
Prychodziła milicyja da jaje i paśla teraktu ŭ «Krokus Sici» ŭ rasiejskim Krasnahorku ŭ sakaviku 2024 hodu.
«Vidać, milicyjantam z našaha rajonu dali zahad «adpracavać» ekstremistaŭ, ale jak mienavita, nie patłumačyli. Bo jany pryjšli da mianie, praviali vobšuk i pytalisia, ci znajomaja ja ź jakimi-niebudź tadžykami. Jakija tadžyki, jakija znajomstvy?» — dzivicca Aksana. Vinavatymi ŭ terakcie rasiejskija ŭłady pryznali hramadzian Tadžykistanu.
Niadaŭna Aksanu znoŭ vyklikali ŭ milicyju pa miescy žycharstva, dzie prapanavali padpisać čarhovyja «aficyjnyja papiaredžańni».
«U dźviuch papierach tam było šmat čaho napisana, ale sutnaść u tym, kab ja siadzieła cicha napiaredadni vybaraŭ, nie zajmałasia «ekstremizmam» i nie sprabavała «zachapić uładu niekanstytucyjnym šlacham», — kaža surazmoŭca.
Pa słovach Aksany, mnohija jaje znajomyja, jakija traplali pad administracyjny aryšt za «palityku» ci adbyli ŭžo termin u kalonii pavodle kryminalnaha palityčnaha artykułu, taksama padpisali ŭ kastryčniku takija papiaredžańni.
«Prafilaktyčnaja praca» na «chatniaj chimii»
Natalla (imia źmienienaje z pryčyn biaśpieki. — RS) ciapier adbyvaje pakarańnie pavodle palityčnaha artykuła na «chatniaj chimii». Jana sutyknułasia z mnostvam abmiežavańniaŭ: praktyčna ŭvieś čas jana musić znachodzicca doma, vychodzić u horad možna tolki ŭ peŭny čas, nielha chadzić u hości ci ŭ kaviarniu, na zabaŭlalnyja padziei. Da taho ž Natalla musić chadzić adznačacca ŭ milicyju i brać udzieł u «prafilaktyčnych mierapryjemstvach».
«Pakazvajuć filmy pra škodu alkahalizmu, ekstremizmu i teraryzmu, pravodziać «prafilaktyčnyja hutarki», jakija zakančvajucca časam padpisańniem čarhovych abiacańniaŭ «pavodzić siabie dobra». Milicyja moža pryjści z pravierkaj da mianie i ŭdzień, i siarod nočy, i ja abaviazanaja adčynić dźviery», — pieraličyła abmiežavańni Natalla.
Pa jaje słovach, niadaŭna žančynu vyklikali ŭ milicyju i dali na podpis dźvie papiery, dzie havaryłasia ab niedapuščalnaści parušeńnia zakonaŭ.
«Na słovach patłumačyli, što ja «pad kaŭpakom» i kab nia ŭzdumała čytać «ekstremisckija» sajty navinaŭ ci telehram-kanały. Ja, papraŭdzie, daŭno ad usiaho adpisałasia, bo mnie patłumačyli, što heta ŭsio sapraŭdy surjozna i jany mohuć prasačyć, jakija sajty ja naviedvaju. Mnie na sudzie heta ŭžo pradjaŭlali: tam była daviedka ad «Biełtelekamu», što ja zachodziła na takija i takija sajty», — patłumačyła Natalla. I dadała, što padpisańnie «aficyjnych papiaredžańniaŭ» ličyć farmalnaściu.
«Aficyjnyja papiaredžańni» ad milicyi i prakuratury biełaruskija ŭłady praktykujuć nia pieršy hod. Jašče ŭ pačatku vybarčaj kampanii 2020 hodu ŭviesnu takija papiaredžańni ad milicyi atrymlivali žurnalisty i aktyvisty.
U 2021 hodzie ŭ Homli prakuratura rassyłała «aficyjnyja papiaredžańni» ŭsim, chto byŭ zatrymany na akcyjach pratestu. Takija papiery tady atrymali žurnalisty, valantery i aktyvisty.
Uzimku 2024 hodu papiaredžańni ab administracyjnaj adkaznaści za ŭdzieł u niesankcyjanavanych akcyjach pačaŭ vynosić prakuror u Smarhonskim RAUS. Tady chvala «papiaredžańniaŭ» była źviazanaja z Adzinym dniom hałasavańnia, jaki prachodziŭ 25 lutaha.
Kamientary