«Pa vynikach apytańniaŭ, siamja mihrantaŭ tracić u siarednim kala 1700 dalaraŭ za miesiac». Što saboj ujaŭlaje sučasnaja Hruzija
Kali raniej Hruzija była čysta turystyčnym kirunkam, to za apošnija hady situacyja źmianiłasia: dla dziasiatkaŭ tysiač biełarusaŭ heta kraina stała vyratavalnym kruham va ŭciokach ad represij i vajny. Što čakaje tych, chto pierajechaŭ u Hruziju? Pra ekanamičnuju situacyju «Naša Niva» pahutaryła ź miascovaj ekanamistkaj i biełarusami, jakija tam žyli.
Uciekačy ź Biełarusi i Rasii pazityŭna paŭpłyvali na ekanomiku
Hruzija ŭvajšła ŭ trojku najbolš papularnych kirunkaŭ emihracyi biełarusaŭ.
Kali za 2020 hod u hetuju krainu ŭjechała amal 13 tysiač biełarusaŭ, to ŭ 2021 — amal 35 tysiač (tut uličvajucca i turysty, i tyja, chto zastaŭsia žyć). Tolki za pieršyja try tydni vajny ŭ Hruziju zajechała biez małoha 16 tysiač našych hramadzian.
Paśla abviaščeńnia ŭ Rasii častkovaj mabilizacyi Hruzija stała adnoj z samych papularnych krain i dla ŭciokaŭ rasijan. Tolki za vierasień tudy pryjechała bolš za 222 tysiačy hramadzian RF. Nasielnictva samoj Hruzii składaje kala 3,7 miljona čałaviek.
Vielizarny prytok mihrantaŭ ź Biełarusi i Rasii nie moh prajści biez znaku. Jon nie tolki vyklikaŭ niebyvały rost stavak na arendu žytła, ale i pazityŭna paŭpłyvaŭ na rost VUP i ŭmacavańnie nacyjanalnaj valuty.
Kiraŭnik Daśledčaha centra makraekanamičnaj palityki ISET (Tbilisi) Jarasłava Babič adznačaje, što pa vynikach 2022 hoda pryrost VUP Hruzii akazaŭsia amal udvaja bolšy, čym prahnazavałasia.
«U 2021 hodzie rost VUP Hruzii taksama byŭ na davoli vysokim uzroŭni, što było abumoŭlena vychadam z pandemii. Na 2022 hod prahnazavaŭsia pryrost u 4—5%, ale pa vynikach hoda my ŭbačyli pakazčyki kala 10%».
Heta ŭ pieršuju čarhu abumoŭlena masavaj mihracyjaj ludziej z Rasii i Biełarusi. Naprykład, za košt hetaha amal u 4 razy pavialičyŭsia abjom hrašovych pieravodaŭ u Hruziju z RF.
Taksama, pa słovach ekanamistki, u 2022 hodzie dobra spracavała turystyčnaja śfiera. Letaś dachody Hruzii ad turyzmu dasiahnuli rekordnych 3,5 miljarda dalaraŭ. Pryjazdžała šmat turystaŭ z Rasii, ZŠA, Izraila i krain Blizkaha Uschodu.
Dobryja pakazčyki pakazaŭ handal i transpart. IT-siektar u Hruzii, pa słovach Jarasłavy Babič, taksama raźvivajecca, ale jaho ŭzrovień daloki ad Estonii ci Biełarusi da 2020 hoda.
(hartajcie nižej, kab pračytać praciah)
«Naša Niva» — bastyjon biełaruščyny
PADTRYMAĆ«IT u Hruzii nie źjaŭlajecca adnym z najvažniejšych drajvieraŭ rostu ekanomiki. U nas hetyja funkcyi vykonvaje sielskaja haspadarka i turyzm. Šmat robicca dla raźvićcia transpartnaha siektara, u jakim my bačym dobryja pierśpiektyvy.
Siaredni kalidor pamiž Kitajem i Jeŭropaj budzie prachodzić praz našu terytoryju. Idzie budaŭnictva daroh, i naohuł u apošnija hady šmat inviestujecca ŭ hetuju śfieru.
Jość spadziavańni, što budzie raźvivacca łahistyka i źviazanyja ź joj haliny. Hruzija takim čynam moža być uklučana ŭ łancužki dabaŭlenaj vartaści».
Nakolki ekanomika zaviazana na Rasii?
Viartajučysia da 2022 hoda, ekśpiert adznačaje, što, niahledziačy na ŭsie aściarohi, situacyja ŭ asnoŭnym pazityŭna adbiłasia na ekanomicy krainy.
«Kala 80% piesimistyčnych prahnozaŭ nie apraŭdałasia. My mierkavali, što, naadvarot, budzie spad VUP, što sankcyi, nakładzienyja na Rasiju, adabjucca na ekanomicy Hruzii. Čakałasia, što kurs rubla mocna prasiadzie, što paŭpłyvaje na abjomy hrašovych pieravodaŭ.
Taksama my nie čakali, što budzie taki patok turystaŭ z postsavieckich krain. Prahnazavali pasłableńnie łary, ale ŭsio vyjšła naadvarot», — adznačaje ekanamistka.
Adnak, niahledziačy na dosyć ciesnyja ekanamičnyja suviazi z RF, hruzinskaja ekanomika nie tak mocna zaležyć ad Rasii, jak biełaruskaja. Pa słovach ekśpiertki, u ahulnym abjomie handlu na Rasiju apošnija hady prypadaje kala 11—13% (u Biełarusi hety pakazčyk dasiahnuŭ 60%). Pa ahulnych pakazčykach RF uvachodzić u trojku asnoŭnych ekanamičnych partnioraŭ Hruzii i kankuryruje z Turcyjaj i Azierbajdžanam. Na krainy ES prypadaje 44% tavaraabarotu.
Tym nie mienš, u Hruzii zastajucca asobnyja haliny, zaležnyja ad Rasii.
«Kali kazać pra ekspart praduktaŭ z Hruzii, to vosiem z top-10 pazicyj buduć źviazanyja z Rasijaj i Ukrainaj. Naprykład, 48% ekspartu minieralnaj vady prypadaje na Rasiju. Kala 60% hruzinskaha vina taksama išło na RF. I heta zaležnaść ciapier tolki pavialičyłasia. Taksama na RF prypadaje značny pracent ekspartu ŭhnajeńniaŭ i mocnaha ałkaholu».
Što datyčyć impartu, Hruzija mocna zaležyć ad pastavak pšaničnaj muki z RF: kala 96% hetaha praduktu zavozicca adtul.
Da padziej 2008 hoda ekanomika Hruzii mieła značna bolšuju zaležnaść ad Rasii, čym ciapier. Jarasłava Babič adznačaje, što paślavajenny razryŭ ekanamičnych suviaziaŭ z RF staŭ šokam dla ekanomiki. Asabliva balučym byŭ udar pa vinarobstvie, kali RF uviała zabaronu na ŭvoz hruzinskaha vina.
«Tady hetaja halina, praktyčna całkam zaležnaja ad Rasii, začyniłasia amal na ŭsie 100%. Heta byŭ surjozny ŭdar, ale dziakujučy jamu vinarobstva ŭ Hruzii stała macniejšym, bo pačałasia pieraaryjentacyja na jeŭrapiejskija rynki.
Adnaŭleńnie ekanamičnych suviaziaŭ z Rasijaj pačałosia ŭ 2013—2014 hadach. Z taho času abjom tavaraabarotu pamiž krainami pačaŭ raści, ale da pakazčykaŭ 2007 hoda ŭsio roŭna nie dajšoŭ», — adznačaje ekśpiertka.
Dla miascovych pradstaŭnikoŭ vinarobnaha biznesu RF — heta bujny i ŭ toj ža čas nie vielmi patrabavalny pakupnik. Pakolki vialikaja dola hruzinskich vinarobaŭ — mały biznes, šlach na rynak ES dla ich zanadta składany i darahi.
Jarasłava Babič adznačaje, što abjom handlu z RF pa vynikach hoda praktyčna nie źmianiŭsia, ale paralelna z hetym prykmietna vyrasła dola handlu z krainami, jakija ŭvachodziać u JEAES.
«Idzie rost prodažu ŭ takija krainy, jak Armienija, Kazachstan, Kyrhyzstan. Heta daje nam padstavu mierkavać, što častka padsankcyjnaha impartu ŭ RF idzie praz hetyja krainy», — kaža Babič.
Ekśpiertka zaŭvažaje, što ŭ Hruzii nizkaja padatkovaja nahruzka, isnuje šerah ilhot dla małoha biznesu. Usio heta robić sychod u cienievuju ekanomiku nie vielmi papularnym.
Bujnyja inviestary nie śpiašajucca ŭ Hruziju
U Hruzii lohka pačać svaju spravu. Zhodna z rejtynham Doing Business 2020, Hruzija zaniała siomaje miesca pa lohkaści viadzieńnia biznesu siarod 190 krain.
Taksama ŭ Hruzii davoli nizki ŭzrovień karupcyi. Pa hetym pakazčyku jana maje najlepšyja pazicyi ŭ rehijonie. Pavodle indeksa ŭsprymańnia karupcyi, jana zajmaje 45 radok u śpisie sa 180 krain. Dla paraŭnańnia — Biełaruś u hetym rejtynhu raźmiaściłasia na 81 pazicyi.
Siarod inšych plusoŭ ekśpiert nazyvaje nizki ŭzrovień złačynnaści. Hruzija, pavodle źviestak numbeo, u minułym hodzie zaniała 18-je miesca sa 142 krain, Biełaruś u im na 109 miescy.
Takich pośpiechaŭ, pa słovach Jarasłavy Babič, Hruzii ŭdałosia dasiahnuć dziakujučy reformam, jakija zapuściŭ Michaił Saakašvili.
Tym nie mienš, bujnyja inviestary nie śpiašajucca ŭ Hruziju. Na dumku ekśpierta, asnoŭnaja pryčyna kryjecca ŭ tym, što Hruzija — heta vielmi maleńki rynak. «Dla bujnych inviestaraŭ adsutnaść vialikaha popytu — heta prablema», — adznačaje jana.
U Hruzii dobra raźvity mały biznes. Apošnija hady ŭzrasła kolkaść irancaŭ, rasijan i biełarusaŭ, jakija stali adkryvać tam pradpryjemstvy.
Što tyčycca siaredniaj zarpłaty, to jana ŭ Hruzii nievysokaja — krychu bolšaja za 400 dalaraŭ na ruki, tym časam u Biełarusi — kala 600 dalaraŭ.
Pry hetym u Hruzii nazirajecca vialiki ŭzrovień niaroŭnaści.
Ale, niahledziačy na ciažkaści, ekanomika krainy pastajanna raźvivajecca, kaža Babič.
«Paśla kryzisu 2014—2015 hadoŭ, kali mocna prasieli ceny na naftu i ŭpaŭ popyt z boku Rasii i Azierbajdžana, naša ekanomika pakazvaje rost. Da minułaha hoda VUP štohod prybaŭlaŭ pa 3—5%».
Nazirajecca niedachop pracoŭnaj siły
Adnoj z važnych prablem sučasnaj Hruzii Jarasłava Babič nazyvaje vysoki ŭzrovień mihracyi z krainy.
«Praz heta nazirajecca niedachop pracoŭnaj siły. Jość deficyt kiroŭcaŭ, budaŭnikoŭ, mnohija śpiecyjalisty źjazdžajuć na zarobki ŭ Jeŭropu, bo viedajuć, što tam možna zarabić bolš. Kali dla hramadzian Hruzii adčynilisia dźviery ŭ ES, emihracyja z časam stała adčuvalnaj prablemaj».
Ekanamistka adznačaje, što emihranty z Rasii i Biełarusi nie vyrašajuć hetaj prablemy, bo bolšaść ź ich nie maje patreby ŭ pracy, pakolki jany pracujuć dystancyjna i zarablajuć značna lepš za bolšaść miascovych.
«Pa vynikach apytańniaŭ, siamja mihrantaŭ tracić u siarednim kala 1700 dalaraŭ u miesiac, što amal u try razy bolš, čym vydatkoŭvaje siaredniestatystyčnaja hruzinskaja siamja. Heta, darečy, mocna paŭpłyvała na ceny, u pieršuju čarhu na arendu žylla».
Taksama Jarasłava Babič ukazvaje na prablemy ŭ sistemie adukacyi.
«Adukacyja ŭ nas zaŭvažna dehradavała. Zarobki nastaŭnikaŭ samyja nizkija siarod biudžetnikaŭ. Nastaŭniki ŭ siarednim atrymlivajuć kala pałovy siaredniaha zarobku pa krainie. Dziaržava imkniecca vyrašyć prablemu, ale heta patrabuje šmat času i vydatkaŭ».
Što dumajuć pra Hruziju biełarusy, jakija tam žyli?
Biełarus, jaki pierad rełakiejtam u Varšavu paśpieŭ niekalki miesiacaŭ pažyć u Hruzii, kaža, što heta kraina kantrastaŭ. Pa słovach mužčyny, tam vielmi zaŭvažnaja roźnica pamiž tym, jak žyvuć zamožnyja słai nasielnictva i ŭsie inšyja.
«Siaredniestatystyčny biełarus u ekanamičnym płanie adčuvaje siabie usio ž taki krychu lepš za siaredniestatystyčnaha hruzina. Tak, tut jość peŭnaja kolkaść zamožnych, na vulicach časta sustrakajucca darahija mašyny, ale i kolkaść tych, chto žyvie vielmi ścipła, vialikaja. Asabliva heta zaŭvažna ŭ rehijonach», — kaža surazmoŭca.
Razam z tym mužčyna adznačaje, što ludzi tam adčuvajuć sabie ŭ biaśpiecy praź nizki ŭzrovień złačynnaści. Ź plusoŭ — raźvity drobny biznes, asabliva ŭ śfiery handlu.
Inšy biełarus, jaki niekalki miesiacaŭ žyŭ u Batumi, taksama źviartaje ŭvahu na mocnaje rassłajeńnie hramadstva. Na dumku surazmoŭcy, niahledziačy na prahres, Hruzija mienš jeŭrapieizavanaja kraina, čym Biełaruś.
«Tut horšaja infrastruktura, kidajecca ŭ vočy vialikaja kolkaść budynkaŭ, da jakich dabudavali jašče niejki kavałak. Robiać heta jak dla taho, kab pavialičyć žyłpłošču dla novych členaŭ siamji, tak i dla taho, kab zdavać žytło turystam», — kaža surazmoŭca.
Pa nazirańniach mužčyny, kali nie źviartać uvahi na rynki, to ceny ŭ kramach na ježu vyšejšyja, čym u toj ža Litvie.
Praź nizkija myty na aŭto ŭ Hruzii davoli niebłahi aŭtapark. Aŭtamabilny biznes raźvity ŭ hetaj krainie ŭ tym liku dziakujučy mahčymaści nie razmytnivać aŭto ciaham 45 sutak. Pa takija aŭto tudy pryjazdžajuć kupcy z susiednich krain, u tym liku z Rasii.
Taksama z pazityŭnaha surazmoŭca źviartaje ŭvahu na niebłahi ŭzrovień biaśpieki i staŭleńnie palicyi da hramadstva.
Kamientary
- Vy probovali sdiełať riemont naprimier s miestnymi? Vas kinut v połovinie słučajev, v ostalnych słučajach prosto isportiat matieriał. Znaju brihadu ukrainciev, kotoryje diełajut normalno, iz hruzin ja nie słyšał ni odnoho udačnoho kiejsa. Jeśli čto v Hruzii ja užie 2 hoda. Riemont - vierchuška ajśbierha, tak počti vo vsiem. Miestnyje obižajutsia, čto ekspaty chodiat k ekspatam, pri etom sami chodiat k ekspatam (eto kohda dieńhi jesť).
- Totalnoje nieispołnienije zakonov i pravił. Nafiha śledovať praviłam dorožnoho dvižienija, kohda štraf za pakovku 10 łari (3+ jevro). Nikto nie chočiet zaklučať dohovora, vsie pytajutsia proviesti mimo kassy. A začiem dohovor, možno žie kinuť. Sprositie v mahazinie Adidas, jesť li u nich harantija na krossovki za 300 baksov. Ich niet))) Kakoj harantija, brat) Nu ili naprimier dom v Batumi, kotoryj nazyvajut trahiedijej. Čuvaki prosto riešili sdiełať mahaz i śnieśli niesuŝije stieny. Itoh - kuča śmiertiej, uažsnych i niespraviedlivych. Ili kuča vysotnych domov, kotoryje kak vyjaśniłoś nie mohut potušiť na vierchnich etažach, jeśli čto) Vot vam plus fobija)))
- Znakomyj hruzin rasskazał čto u hruzin niet instituta priznanija. Ja nie poniał čto eto. Okazyvajetsia hruzin nie priznajet ošibki nikohda. Eto naprimier kohda voda v vannoj tiečiet nie v śliv a v komnatu. Na mienia riealno smotrieli spokojnymi hłazami i hovorili čto tut vsie ok. Chotia vylityj litr vody vytiek v komnatu))) Nu i v słučaje kakoho-to tryndieca (priestuplenije, katastrofa) - eto był nie hruzin, standartnyj otviet. Potom pravda okazyvajetsia hruzin, no na eto užie nikto nie otvietit.
- Absolutno prorośsijskaja vłasť. Da, ludi v osnovnom za Ukrainu, no die fakto Hruzija stanovitsia rośsijskim pridatkom. Sankcionka, vyvod babła, posyłanije jevropiejskich politikov v žopu I tak daleje. Byvšij priezidient, kotoryj vytianuł stranu iz žopy, siejčas umirajet v tiuŕmie jeśli čto.
- Riealno mało produktov i vsie doroho. Vłaś mojet babło na prijezžich, eto norm ładno, čto diełajut miestnyje ja nie znaju. Cieny - kosmos. A tiem kto jeŝie śnimajet žilje - voobŝie žiesť. V Tbilisi byli skandały, čto studienty nie mohut prijechať, vsie žilje sdali prijezžim za biešienyje babki.
Tut by pro plusy napisať, oni jesť, no bojuś oni vsie kasajutsia prirody. Siejčas mienia zachiejtiat, no povieŕtie ja lublu etu stranu. Prosto na dannom etapie, ja vižu čto jej žopa.