Mierkavańni

«Da jaje stavilisia tak, byccam jana ŭsio jašče maje prava na impierskija pačućci». Epłbaum — pra katastrafičnyja pamyłki Zachadu ŭ dačynieńni da Rasii

Historyk, žurnalistka, łaŭreat Pulitceraŭskaj premii En Epłbaum bolš za 30 hadoŭ vyvučaje raźvićcio hramadstva u Centralnaj i Uschodniaj Jeŭropie. Jana raspaviała rasijskamu žurnalistu Michaiłu Zyharu, jakija pamyłki dapuściŭ śviet u 90-ja ŭ dačynieńni da Rasii. U 2022-m hodzie hetyja pamyłki, mahčyma, pryviali da vajny va Ukrainie.

Fota: AP

Čamu Rasija tak i nie stała Zachadam, ź jaho kaštoŭnaściami i pavahaj da pravoŭ čałavieka? Adna z raspaŭsiudžanych dumak składajecca ŭ tym, što Rasija paśla raspadu SSSR nie sustreła razumieńnia i padtrymki na Zachadzie, byłaja impieryja dahetul baluča adčuvaje prynižeńnie paśla parazy ŭ chałodnaj vajnie i raspadu SSSR.

En Epłbaum upeŭnienaja, što prynižeńnie Rasii — heta mif. Jana miarkuje, što Zachad nie tolki nie prynižaŭ Rasiju, ale, naadvarot, daŭ joj taki nieadekvatna asablivy status, jaki i dazvoliŭ Rasii dumać pra revanš.

«Heta praŭda, i heta nie vielmi dobra pamiatajuć u Rasii, ale i ZŠA sa skury leźli, kab praciahvać stavicca da Rasii jak da svajho samaha važnaha partniora i supiernika ŭ śviecie», — kaža Epłbaum.

I da apošniaha času heta nie źmianiałasia.

«Što zrabiŭ Bajden adnoj ź pieršych rečaŭ paśla abrańnia? Jon pravioŭ sustreču z Uładzimiram Pucinym. Havorka išła ab tym, kab pakazać Pucinu viečnuju značnaść Rasii. Z prezidentam Polščy ŭ jaho nie było takoj sustrečy. U jaho nie było takoj sustrečy z prezidentam Brazilii», — kaža žurnalistka.

U amierykanskaj palitycy, pa jaje słovach, isnuje tradycyja, što amierykanskija i rasijskija lidary sustrakajucca asablivym čynam — u ich prahułki ŭ lesie, šmat uvahi nadajecca ich asabistym adnosinam.

«Ja nie viedaju ničoha pra asabistyja adnosiny amierykanskaha prezidenta i kanclera Hiermanii — nikoli nikoha nie cikaviła, padabajucca jany adno adnamu ci nie. Amierykana-rasijskija adnosiny byli adznačanyja jak asabliva važnyja», ‒ kaža jana.

Epłbaum nie maje na ŭvazie, što Rasiju treba było źnievažać. Jana maje na ŭvazie, što treba było źnižać značnaść hetych stasunkaŭ, a dakładniej «pieratvarać ich u narmalnyja», takija, jak u ZŠA z astatnimi krainami.

«Heta mahło mieć bolš sensu z hieapalityčnaj punktu hledžańnia. I heta mahło dapamahčy Rasii prystasavacca da svajoj roli».

«Rasii dazvolili ŭspadkavać usie važnyja hieapalityčnyja roli Savieckaha Sajuza, jaho status, u pieršuju čarhu, u AAN, usie ambasady va ŭsim śviecie, usie roli, jakija Saviecki Sajuz hraŭ u roznych mižnarodnych arhanizacyjach, — usio heta dastałasia Rasii. I tamu da jaje stavilisia tak, byccam jana ŭsio jašče źjaŭlajecca impieryjaj i byccam jana ŭsio jašče maje prava na hetyja impierskija pačućci».

En Eppłbaum kaža, što mnohija zachodnija analityki, i heta možna ŭbačyć u zachodnich ŚMI, «staviacca da Rasii tak, byccam jana maje prava vynošvać impierskija płany ŭ dačynieńni da svaich susiedziaŭ. Jak byccam heta naturalna, tak było zaŭsiody ŭ historyi i tak pavinna być siońnia ŭ Rasii».

Ale my ž nie ličym, što brytancy majuć prava kiravać Irłandyjaj, niahledziačy na toje, što jany kiravali Irłandyjaj stahodździami. My nie kažam, što ŭ anhielcaŭ u Irłandyi jość asablivyja pryvilei, jakija dazvalajuć im tam ździajśniać akty hvałtu. «Tak što ŭ tym, jak my stavimsia da Rasii, jość dziŭnaja niestykoŭka», — kaža jana.

Fota: AR

«Ja dumaju, što kali b spadčyna SSSR była padzielena pamiž roznymi respublikami pa nasielnictvie i ŭpłyvie, u śviecie, biezumoŭna, było b inšaje staŭleńnie da Rasii. I ŭ ruskich mahło b być inšaje staŭleńnie da siabie — ja maju na ŭvazie toje pastajannaje adčuvańnie, što ich padmanuli, tady jak na samoj spravie im dali asablivy status, asablivy ŭpłyŭ. Zaŭsiody jość asablivaje staŭleńnie pamiž ZŠA i Rasijaj, pamiž Niamieččynaj i Rasijaj. Vy razumiejecie, što Niamieččyna naohuł bolš handluje z Polščaj, čym z Rasijaj. Ale palityčna ruska-niamieckim adnosinam čamuści nadajecca bolš uvahi», — kaža jana.

Kali b Zachad adreahavaŭ jašče ŭ pačatku 90-ch na pieršyja prykmiety rasijskaha impierskaha revanšyzmu, kali na ich pakazvali krainy Bałtyi ci Polšča, heta taksama mahło paŭpłyvać na siońniašniuju situacyju.

«Jość viadomaja pramova Leanarda Mery, prezidenta Estonii, jaki ŭ 1994 hodzie ŭ Hamburhu skazaŭ: «Vy viedajecie, my ščaślivyja być častkaj Zachadu, ale my baimsia revanšu Rasii». Heta było ŭ 1994 hodzie.

Što było b, kali b my tady pryniali hetuju pramovu surjozna, što kali b my byli značna bolš aściarožnymi ŭ dačynieńni da taho, ci dazvalać rasijskim bankam i aliharcham admyvać svaje hrošy na Zachadzie, što kali b my byli bolš aściarožnymi ŭ dačynieńni da rasijskaj karupcyi i abmiežavali b jaje ŭpłyŭ, što kali b my padumali pra hetyja rečy ŭ 90-ch, a nie čakali b taho, što adbyłosia try miesiacy tamu?

Tady, ja dumaju, u nas mahli być značna lepšyja stasunki z Rasijaj. I Rasija mahła b raźvivacca pa-inšamu. Jana mahła b intehravacca ŭ śviet, jak heta było b lepš dla rasijan».

Jašče adna vialikaja pamyłka Zachadu, na dumku En Epłbaum, była źviazanaja z udziełam Zachadu ŭ vybarach u Rasii.

«Pierad pieravybrańniem Jelcyna było takoje adčajnaje pačućcio, što my nie možam dazvolić byłoj kamunistyčnaj partyi pieramahčy, i tamu Jelcynu była akazana vielizarnaja dapamoha ŭ pieramozie na hetych vybarach. Byli pasłanyja raznastajnyja daradcy.

Ja nie viedaju, nakolki heta byli sumlennyja vybary. Ja padazraju, što jany takimi nie byli.

I ŭsie śviatkavali toj fakt, što heta była takaja vialikaja pieramoha, što Jelcyn — refarmatar pieramoh kamunistyčnuju partyju. Ale, azirajučysia nazad, kamunistyčnyja partyi byli pieravybranyja ŭ mnohich byłych kamunistyčnych krainach — Polščy, Čechii, Vienhryi, amal va ŭsich [krainach] na samaj spravie. I vielmi časta, kali jany pieramahali, jany prystasoŭvalisia da biahučaj ekanamičnaj realnaści, tak što akazałasia, što ich pieramoha — nie taki ŭžo žudasny zychod».

En Epłbaum kaža, što ŭ jakoj by stupieni ni dapamahli Jelcynu pieramahčy, heta było pamyłkaj.

«Heta dało ruskim ujaŭleńnie ab tym, što takija falsifikavanyja vybary, słabaja ekanomika i taki ahulny administracyjny chaos — heta i jość demakratyja. A na samaj spravie ŭ Rasii tak i nie skłalisia ni sapraŭdnaja demakratyja, ni sapraŭdny kapitalizm. U Rasii nie raźviŭsia pradprymalnicki kapitalizm, zasnavany na viaršenstvie zakona, jak u Jeŭropie, ZŠA ci dzie b tam ni było jašče ŭ śviecie. Heta dyskredytavała słova «demakratyja» ŭ Rasii, a moža i ŭ inšych krainach taksama. Ja dumaju, što heta vialikaja pamyłka Zachadu, mahčyma, heta była samaja vialikaja pamyłka».

Kisindžer: Ukraina musić stać niejtralnaj dziaržavaj i admovicca ad častki terytoryj

Kamientary

Ci stała praściej zapisacca na polskuju vizu paśla ŭviadzieńnia fotavieryfikacyi? Dośvied čytačoŭ

Ci stała praściej zapisacca na polskuju vizu paśla ŭviadzieńnia fotavieryfikacyi? Dośvied čytačoŭ

Usie naviny →
Usie naviny

Dalar upieršyniu ŭziaŭ płanku 3,5 rubla, siońnia padaražeŭšy na šeść kapiejek12

Sapraŭdny pałac pradajuć pad Minskam. Płošča — pad tysiaču kvadrataŭ, cana — adpaviednaja8

Siem novaŭviadzieńniaŭ pa piensijach z 2025 hoda

Kandydatam u prezidenty Hruzii ad kiroŭnaj partyi staŭ były futbalist 

Bajden pamiłavaŭ dźviuch indyčak pierad Dniom padziaki4

Načalnik Hienštaba Biełarusi nazvaŭ zapusk «Arešnika» pa Dniapry žestam dobraj voli39

Spravu dvarovych čataŭ mahli prydumać sami siłaviki ŭ ramkach «śpiecyjalnaj vybarčaj apieracyi»4

Što rabić, kali ŭ kvatery chałodna?

Papiaredžańnie pra paharšeńnie ŭmovaŭ nadvorja na darohach krainy1

bolš čytanych navin
bolš łajkanych navin

Ci stała praściej zapisacca na polskuju vizu paśla ŭviadzieńnia fotavieryfikacyi? Dośvied čytačoŭ

Ci stała praściej zapisacca na polskuju vizu paśla ŭviadzieńnia fotavieryfikacyi? Dośvied čytačoŭ

Hałoŭnaje
Usie naviny →