«Łukašenka — krasaŭčyk». Chto tyja ekśpierty, kaho vykarystoŭvaje dziaržprapahanda
Na biełaruskim telebačańni i na praŭładnych sajtach źjaŭlajecca ŭsio bolš adyjoznych ekśpiertaŭ, hatovych baranić biełaruskija ŭłady. U siužetach źjaviŭsia desant zamiežnych kamientataraŭ z vyklučna prarasijskimi pohladami. Šmat hod jany hałoŭnyja śpikiery ŭ prapahandysckich prahramach na rasijskim TB. Ale što cikava: chvalić Łukašenku jany hatovyja roŭna da taho momantu, pakul toj nie supiarečyć Kramlu i nie pahladaje ŭ bok Zachadu. U advarotnym vypadku — pradrakajuć jahony kaniec u Haazie.
«Što było b ź Biełaruśsiu, kali b nie Łukašenka? Jana b prosta zdochła»
Raspačynaje śpis rasijski televiadučy Siarhiej Michiejeŭ, časty hość prahramy Uładzimira Sałaŭjova. Maje vyraznyja praimpierskija pohlady, padkreślivaje, što biez Rasii ŭ Biełarusi niama nijakaj budučyni. Krytykuje palityku zachodnich uładaŭ u dačynieńni da postsavieckich krain, biezumoŭna padtrymaŭ anieksiju Kryma i staŭ kiraŭnikom ekśpiertna-kansultatyŭnaj rady pry samaabvieščanaj uładzie ŭ Krymie. U 2014-m televiadučy abvieščany niepažadanaj piersonaj u Jeŭrasajuzie, pa jahonych słovach, za pazicyju pa ŭkrainskim pytańni.
Kali nad Biełaruśsiu raźviarnuli samalot Rynair, Michiejeŭ sustreŭ hetuju navinu natchniona: «Łukašenka — krasaŭčyk, — zajaviŭ jon. — Alaksandr Ryhoravič «paimieŭ» Jeŭrasajuz, pryčym žorstka i adnaznačna. Ja aceńvaju hety epizod jak vielmi badziory. U śviecie patrebny bałans. U niekatorych ludziej, asabliva maładych i apazicyjna nastrojenych, uźnikła dziŭnaja iluzija, što znachodziačysia ŭ svaich sacyjalnych sietkach, jany nibyta pieraŭtvarylisia ŭ zhustak malekuł, takich niaŭłoŭnych, i pieraciakajuć z adnaho rehijona śvietu ŭ inšy, nibyta im niama čaho bajacca. Ich užo razdźmuła ad hetaha nachabstva.
I my ŭbačyli praŭdu žyćcia, jakaja zaklučajecca ŭ staroj ruskaj prykazcy: suprać łomu niama pryjomu. U praciŭnikaŭ Łukašenki łomu niama. Łukašenka prademanstravaŭ prostuju reč: pakul dziaržava pakidaje za saboj prava lehitymnaha hvałtu, ź joj zładzić vielmi składana. Nijakija kalarovyja technałohii, ličbavyja sietki nie dapamohuć».
Nahadajem, što kiejs z samalotam Rynair staŭ tryhieram dla ŭviadzieńnia siektaralnych sankcyj z boku ES, aproč taho, avijakampanija «Biełavija» spyniła pieraloty ŭ jeŭrapiejskija krainy, a jeŭrapiejskija pieravozčyki stali abminać nieba Biełarusi.
Svaimi pośpiechami, pavodle Michiejeva, Biełaruś abaviazanaja Łukašenku:
«Raskazać vam, što było b u Biełarusi, kali b tam nie było Łukašenki? Kraina, jakaja nie maje ŭłasnych karysnych vykapniaŭ, kraina, u jakoj byli zabityja ŭsie pradpryjemstvy, što siońnia žyvuć tam u značnaj stupieni za košt dziaržaŭnych datacyj. Była b terytoryja, jakaja žyła b tolki na adnym: na atrymańni tranzitu z rasijskaj nafty i hazu, jakija iduć u Polšču. Biełaruś była b adnoj z samych biednych krain na postsavieckaj prastory. Biez sumnievaŭ, jana b prosta zdochła».
Ale nie ŭsio tak adnaznačna z pazicyjaj ekśpierta. Jak tolki Łukašenka dazvalaje sabie krytyku ŭ bok Rasii, jak heta było napiaredadni apošnich vybaraŭ, kali zachodziła havorka pra rasijskuju ruku i raskačvańni niezadavolenaści, pra rasijskich najmitaŭ, jakija chavajucca ŭ biełaruskich lasach, Michiejeŭ rezka źmianiaje svaju rytoryku:
«Kažuć, Alaksandr Ryhoravič pakryŭdziŭsia na Maskvu za toje, što jamu nie dali stolki hrošaj, kolki jon chacieŭ. Ale, prabačcie, a toje, što amal 30 hadoŭ Biełaruś i jak dziaržava, i jak palityčny režym, i jak ekanamičnaja madel isnavała za košt dobrych adnosin z Rasijaj ciapier amal ničoha nie značyć? Voś siońnia Alaksandru Ryhoraviču trapiła lajčyna pad chvost — i treba ŭsio zrujnavać? Heta vyhladaje, miakka kažučy, nieprystojna i niesalidna».
Ale paśla vybaraŭ, jak my pamiatajem, Łukašenka adumaŭsia i starajecca rasijski bok nie krytykavać. Tamu i Michiejeŭ ščodry na kamplimienty, voś jak jon prakamientavaŭ jahony vystup 22 červienia, u dzień pačatku vajny:
«Jon havaryŭ ad dušy i pramaŭlaŭ «my» ŭ dačynieńni da važnych histaryčnych paralelaŭ. Jon kazaŭ ad asoby ahulnaj krainy, ahulnaj historyi. Heta byŭ nie tolki vystup prezidenta Biełarusi, heta byŭ vystup čałavieka, jaki asacyjuje siabie z ahulnaj historyjaj vialikaj krainy, jakaja 22 červienia padvierhłasia vierałomnamu napadu. Pad usim, što skazaŭ jon, moža padpisacca i luby hramadzianin Rasii, jaki lubić svaju Radzimu i pamiataje historyju».
«Jeŭrapiejskaja intehracyja jaho da dabra nie daviadzie, a voś da Haahi — moža»
Takuju ž «łajalnaść» da sistemy Łukašenki demanstruje jašče adzin ekśpiert dziaržaŭnaj prapahandy — rasijski žurnalist Armen Hasparan, jon ža aŭtar davoli papularnych knih pa historyi z vyrazna prarasijskim pohladam na raźvićcio padziej. Za svaje vykazvańni pra vajskovy kanflikt va Ukrainie byŭ uklučany ŭ śpis niepažadanych asob u Małdovie. Hasparan achvotna padtrymlivaje dziejańni Łukašenki. Jahony vizit u SIZA KDB žurnalist nazvaŭ «šyrokim žestam», «dyjałoham z apazicyjaj».
«Jon kaža: dobra, kali vam usim patrebnyja pieramieny, davajcie, kanstytucyjnaja reforma — davajcie, hałasujem za papraŭki ŭ Kanstytucyju i paśla hetaha pravodzim pieravybary. Apazicyja na heta nie adkazvaje nijak. Choć kali ŭdumacca, mienavita niezadavolenaść vybarnaj sistemaj nazyvałasia jak panujučaja, ruchajučaja siła ŭsiaho hetaha apazicyjnaha pratestu. Łukašenka sustreŭsia ŭ SIZA KDB z pradstaŭnikami apazicyi. Zdavałasia b, voś heta toje, pra što vy kažacie. Kali łaska, pačatak kanstruktyŭnaha dyjałohu, abmierkavańnia voś hetych kanstytucyjnych papravak. Iznoŭ razdajucca hałasy z Polščy i Litvy: nie treba ničoha ź im abmiarkoŭvać, praciahvajem vychodzić na vulicy».
Sami ŭdzielniki sustrečy z Łukašenkam adznačali, što da apošniaha nie viedali, kudy ich viaduć, usie jany byli viaźniami, zatrymanymi pa palityčnych spravach. Admovicca ad udziełu, jak śćviardžali adrazu niekalki palitykaŭ, było prosta niemahčyma. Pry hetym padrychtavacca da sustrečy im nie dali. Kanstruktyŭnaha dyjałohu nie vyjšła, kazali palitviaźni, pakolki Łukašenka paŭtaraŭ jak mantru tezisy pra toje, što jon pieramoh na vybarach, kolkaść udzielnikaŭ pratestaŭ małaznačnaja, ni na jakija sastupki jon nie pajšoŭ. Bolšaść udzielnikaŭ toj sustrečy pa siońnia znachodzicca za kratami. Viktar Babaryka, naprykład, užo ŭ kałonii — jon atrymaŭ 14 hadoŭ źniavoleńnia.
Ale vierniemsia da Hasparana. Praź miesiac jon vydaŭ zusim inšy pa tanalnaści kamientar pra Łukašenku, kali toj navažyŭsia zahavaryć pra adnaŭleńnie adnosin z Zachadam.
«Łukašenka vielmi mocna zahulaŭsia, — kazaŭ Armen Hasparan. — Jon da kanca nie razumieje składanaść situacyi, u jakoj akazaŭsia. I prablema navat nie ŭ sankcyjach Jeŭrasajuza i nie ŭ tym, što ES addaść hrošy nie krainie, a hetym dzieŭbanutym hramadzianskim aktyvistam. Prablema ŭ tym, što Łukašenku pakazali (na Zachadzie — zaŭv. NN), što jon nikoli nie budzie ŭsprymacca «svaim», jon zaŭsiody budzie «zusim čužym».
Jon u heta nie choča pavieryć. Ja nie viedaju, ci to jon ščyra ŭ heta nie vieryć, ci to heta Makiej, jaki adyšoŭ ad stanu anafiłaktyčnaha šoku paśla žniŭnia, iznoŭ zadumaŭ zaskoknuć u šmatviektarnaść, ci to Łukašenka ličyć: nu, dobra, pasvarylisia i razyšlisia. Liču, što heta nadzvyčaj pamyłkovaja pazicyja, jana ničoha nie daje samomu Łukašenku, ničoha nie daje Biełarusi, i heta fijaletava Jeŭrasajuzu, jaki zrabiŭ staŭku na Cichanoŭskuju.
Łukašenka ŭ hetaj kanfihuracyi čužy. Ja b paraiŭ jamu pierastać śmiašyć ludziej takimi zajavami i zaniacca tym, što ŭ jaho atrymlivajecca dobra, — heta budaŭnictva Sajuznaj dziaržavy. Jeŭrapiejskaja intehracyja jaho da dabra nie daviadzie, a voś da Haahi — moža».
Zrazumieła, što biełaruskaja prapahanda vykarystoŭvaje takich ekśpiertaŭ u patrebnym kantekście: kali jany padtrymlivajuć Łukašenku, im dajuć słova, a voś krytykujuć jany jaho na inšych resursach, biełTB takoje ŭ efir nie daje.
«Nazirajučy za Łukašenkam, ja nie mahu zrazumieć stupień jahonaj adekvatnaści»
Jašče adzin ekśpiert, jaki vystupaje advakatam Łukašenki, — stalinist Siarhiej Kurhinian, jaki žyvie ŭ rasijskim televizary, kolki toj isnuje, i ŭžo 30 hadoŭ nie hublaje nadziei viarnuć Saviecki Sajuz. Voś typovaje jahonaje vykazvańnie: «Pra Biełaruś ja šmat hadoŭ kažu adno i toje ž. Łukašenka pabudavaŭ, jak jon kaža, pryhažuniu Biełaruś — heta praŭda. Jon vielmi šmat zrabiŭ dla krainy, jon sapraŭdy zrabiŭ dobruju sacyjalnuju dziaržavu, mocna jaje dobraŭparadkavaŭ. Tyja, chto vystupaje suprać Łukašenki, nie razumiejuć, što jany hublajuć».
A voś što kazaŭ pra Łukašenku Kurhinian adrazu paśla vybaraŭ-2020: «Hałoŭnaje pytańnie — heta pytańnie adekvatnaści lidara. Kali ludzi znachodziacca va ŭładzie, jany hublajuć zdolnaść zmahacca za ŭładu, a čałaviek pavinien zmahacca za ŭładu kožnuju siekundu, pakul jon u joj znachodzicca. Uvieś čas, nazirajučy za Łukašenkam, ja nie mahu zrazumieć stupień jahonaj adekvatnaści ŭ adnosinach da taho, što adbyvajecca».
Kožny raz, kali Łukašenka zajaŭlaje pra kaštoŭnaść suvierenitetu Biełarusi, simpatyi Kurhiniana źnikajuć. Jon ličyć, što kali Łukašenka nie admovicca ad idei suvierenitetu Biełarusi ad Rasii, «jahony raj na chutary źniščyć adna Polšča». Heta, praŭda, pa biełaruskim televizary tranśliravać nie śpiašajucca.
«Vystajać možna, tolki stvaryŭšy adziny kułak, — kaža stalinist Kurhinian. — I nie za Jeŭraziju ludzi buduć pamirać, a za matuchnu Ruś, tak? Heta ž zrazumieła. Značyć, pytańnie ŭźnikaje, kali skazana «A», taki napor na maleńkuju Biełaruś, tady čas kazać «B» i kazać, što heta adziny narod, adzinaja dziaržava, padzielenaja pa voli Zachadu, jaki choča jaho źniščyć».
Tak što stupień łajalnaści rasijskich ekśpiertaŭ, jakich vykarystoŭvaje biełaruskaja prapahanda, napramuju zaležyć, ci apraŭdvaje Łukašenka čakańni Rasii, a inakš piernik moža chutka stać puhaj.
«Ekśpiertam ja nikoli nie byŭ»
Asobna iduć tak zvanyja zachodnija ekśpierty, jakija pry najbližejšym razhladzie akazvajucca byłymi savieckimi hramadzianami. Naprykład, analityk ź Izraila Jakaŭ Kiedmi, jaki ŭ 90-ja kiravaŭ słužbaj, jakaja śpiecyjalizavałasia na vyvazie habrejaŭ u Izrail šlacham śpiecapieracyi.
Tut varta adznačyć, što svaju pasadu ekśpiert pakinuŭ sa skandałam: jaho abvinavacili ŭ karupcyi. Na šou Sałaŭjova Kiedmi nazvaŭ Stalina «apošnim dziaržaŭnym dziejačam, jaki dumaŭ pra krainu». A ŭ 1968-m jon dasłaŭ list ŭ Viarchoŭny Saviet SSSR, dzie asudžaŭ palityku antysiemityzmu. Prosta nahadajem, apošniaj hučnaj sprava stalinskaha teroru była «sprava daktaroŭ», bolšaść ź jakich byli habrejami. U savieckaj armii Jakaŭ słužyć nie zachacieŭ, jon zajaviŭ čekistam, što jahonaja radzima — Izrail, tolki tam jon hatovy słužyć, u 1969-m jamu dazvolili pakinuć SSSR.
«Ekśpiertam ja nikoli nie byŭ, — ščyra kaža Jakaŭ Kiedmi. — Prosta moj žyćciovy dośvied dazvalaje mnie razvažać bolš ci mienš prafiesijna ab šmatlikich spravach, u tym liku i vajskoŭcaŭ».
Na biełaruskim TB Kiedmi staŭ ekśpiertam i pa sankcyjach. «Sankcyi ŭ dačynieńni da Biełarusi — ad biaśsilla, jany ničoha nie mohuć zrabić.Nikoli zachodnija sankcyi nie pryvodzili da źmieny ŭłady, režymu ni ŭ adnoj krainie, pačynajučy z sankcyj suprać Savieckaha Sajuza 1922 hoda i skančvajučy apošnimi sankcyjami suprać Irana. Ja nie padtrymlivaju palityku Irana, ale sankcyi, možna skazać, bieznadziejnyja».
Jość i bolš jarkija piersony — były deputat Bundestaha Valdemar Hiert, u minułym sakratar VŁKSM u Kazachstanie, u 90-ja jon, dziakujučy niamieckamu pachodžańniu, pierajechaŭ u Hiermaniju.
Hiert — siabra ultrapravaj papulisckaj partyi «Alternatyva dla Hiermanii», niekatoryja čalcy jakoj majuć rasisckija, antysiemickija i nieanacysckija pohlady. Sustaršynia partyi viadomy svaimi radykalnymi zajavami, što niemcy mohuć hanarycca podźvihami svaich sałdat u Pieršuju i Druhuju suśvietnyja vojny. Partyjcy asudžajuć sankcyi suprać Rasii i padtrymlivajuć dziejańni rasijskich vajskoŭcaŭ u Siryi i Ukrainie. Nu a Hiert sprabuje być advakatam Łukašenki na Zachadzie:
«Kali frau fon der Lajen kaža ŭ adkrytuju, što my vydzielili 60 miljonaŭ dla taho, kab niaŭradavyja kamiercyjnyja arhanizacyi mieli mahčymaść skinuć Łukašenku, i pry hetym kaža, što sprabuje vyjści ź im na kantakt, a jon nie adkazvaje… Heta da jakoj stupieni treba być užo marazmatykam? Ja heta skazaŭ z trybuny Bundestaha. Ja im skazaŭ: ujaŭlajecie, kali chtości nam takoje (zrobić — zaŭv. NN), nie viedaju, jakaja tam kraina, nie budu brać Rasiju. Tryźnieńnie. Ale nasamreč heta tryźnieńnie stała paŭsiadzionnym rytaryčnym elemientam našaha isteblišmientu. Heta śviedčyć pra toje, što idzie dehradacyja nie tolki samoj palityčnaj sistemy, ale jana zakranuła ŭžo i rozum ludziej. Kali sankcyi źjaŭlajucca samaj hałoŭnaj palityčnaj zbrojaj. Pra jakuju vysokuju dypłamatyju moža iści havorka? Jana skončyłasia 20 hadoŭ tamu».
«U Bundestahu nazvali cyrkam budaŭnictva ściany na miažy Litvy i Biełarusi» — z takim zahałoŭkam vyjšła rasijskaja hazieta «Iźviestija». Materyjał abapirajecca na vykazvańnie taho samaha Hierta i, jak biełaruskaja prapahanda, sprabuje vydać mierkavańnie adnaho z 709 deputataŭ — vychadca z SSSR — za mierkavańnie ŭsiaho parłamienta. Pry hetym zamoŭčvajecca, što Hiert — pradstaŭnik partyi, jakaja maje ciesnyja suviazi z Kramlom i aktyŭna vystupaje za pryznańnie Kryma rasijskim.
Baraćba z «antybiełym rasizmam»
Ale samym ekstravahantnym ekśpiertam źjaŭlajecca palitołah, jon ža litaratar, Anatol Liŭry, jaki, zrazumieła ž, taksama pachodzić z Savieckaha Sajuza, u 90-ja źjechaŭ u Francyju.
Liŭry vykładaje ŭ Nicy na fakultecie słavistyki, ale viadzie baraćbu z «antybiełym rasizmam». Što heta takoje? Pavodle Liŭry, heta «isteryčny fieminizm, infantylny ekałahizm, ahida da tradycyjnaj viery i narmalnaj siamji i, samaje hałoŭnaje, aźviarełaja złość da psichičnaŭraŭnavažanaha mužčyny». Vy spytajecie, jakoje heta maje dačynieńnie da palityki ŭ Biełarusi?
«U mianie jość mahčymaść pradastavić na padnosie analitykam toje, što jany navat nie bačać, — adkazvaje na biełaruskim telebačańni palitołah-litaraturaznaŭca. — Tyja samyja padvojnyja standarty, u jakich žyvie zachodniaje hramadstva, jakoje kidaje na adras Łukašenki, što b jon ni zrabiŭ. Čamu heta adbyvajecca? Tamu što jon sprabuje padtrymlivać tradycyjnuju identyčnaść».
Zafinalić śpis «jeŭrapiejskich» ekśpiertaŭ možna kiraŭnikom Kamunistyčnaj partyi ŭ Katałonii. 25-hadovy Albiert Sancin adraściŭ vusy, pavieryŭ u idei kamunizmu, pastaviŭ u kabiniecie biust Stalina i partret Łukašenki i zasnavaŭ Asacyjacyju padtrymki Biełarusi. Čym zajmajecca arhanizacyja i jak padtrymała Biełaruś, nieviadoma.
Sancin — časty hość u Minsku, jon paziruje na zdymkach ź miascovymi kamunistami, siłavikami (jon padtrymlivaje ich žorstkaść) i čynoŭnikami, a ŭ kancy hoda zarehistravaŭ šlub ź biełaruskaj. Zadača Albierta na biełaruskim TB pradkazalnaja: chvalić uładu ŭ Biełarusi, krytykavać uładu ŭ Ispanii. Biełarusam jon raskazvaje, što tyja nie ceniać, što majuć, i navat nie viedajuć, što žyvuć lepš za ispancaŭ. Tolki pahladzicie:
«U Ispanii bolš za 50% maładych ludziej nie pracujuć i nie vučacca. 40% nasielnictva Andałuzii biespracoŭnyja, abo, naprykład, u takich haradach, jak Sieuta i Mielilja, 50% nasielnictva žyvie za rysaj biednaści. Kali nadychodzić zima ŭ Ispanii, mnohija siemji nie mohuć padklučyć aciapleńnie, tamu što ŭ ich niama hrošaj».
Što praŭda, pakul nie nazirajecca šmat achvotnych pramianiać žyćcio ŭ Ispanii na žyćcio ŭ Biełarusi. Navat sam Albiert pryjazdžaje ŭ Minsk u hości, ale žyvie z žonkaj-biełaruskaj u Ispanii.
Kamientary