Dačka represavanaha paeta Maja Klaštornaja sustreła 80-hodździe ŭ byłym lahiery «Ałžyr». Razam z prezidentam Kazachstana

31 traŭnia spoŭniłasia 80 hadoŭ Mai Klaštornaj, dačce represavanaha paeta Todara Klaštornaha, byłoj źniavolenaj HUŁAHu.

Hety dzień jana praviała ŭ Kazachstanie, u memaryjalnym kompleksie na miescy byłoha Akmolinskaha lahieru žonak zdradnikaŭ radzimy (Ałžyr). 31 traŭnia ŭ Kazachstanie adznačajecca Dzień ahulnanacyjanalnaj pamiaci i smutku pa achviarach palityčnych represij. U hety dzień z byłymi viaźniami i ich naščadkami sustreŭsia prezydent Kazachstanu Nursułtan Nazarbajeŭ.

Pavialičyć

Amal 80 hadoŭ tamu 30 kastryčnika 1937 hodu ŭ Miensku byŭ rasstralany baćka Mai Klaštornaj, paet Todar Klaštorny. Jahonuju žonku Janinu Hiermanovič z 4-miesiačnaj Majaj etapavali ŭ Akmalinski lahier žonak zdradnikaŭ radzimy. Piać hadoŭ maleńkaja Maja praviała razam z maci ŭ Akmalinskim lahiery, jašče šeść — u dziciačym specpryjomniku NKVD, i jašče siem hadoŭ — razam z maci ŭ ssyłcy ŭ Sybiry. Tolki ŭ 18 hadoŭ, viarnuŭšysia ŭ Biełaruś, Maja Klaštornaja ŭśviadomiła, što jość inšaje, volnaje žyćcio.

Amal praz 80 hadoŭ Maja Klaštornaja iznoŭ pryjechała ŭ «Ałžyr». Razam z unučkaj Chryścinaj. Kaliści pryjaždžała siudy z dačkoj Tamaraj. Da apošniaha momantu Maja Todaraŭna nia vieryła, što atrymajecca vypravicca ŭ Kazachstan, bo byli prablemy sa zdaroŭjem.

«Ja lažała doŭha ŭ špitali. Mianie pakłali ŭ instytut traŭmatalohii i artapedyi ŭ Miensku. Zrabili dyjahnostyku i intensiŭnaje lačeńnie. Daktary ničym dobrym mianie nie padtrymlivajuć, skazali, što spačatku budzie horš, potym lepiej, ale nie nadoŭha».

Pavialičyć

Maja Klaštornaja maje daŭniuju chvarobu pazvanočnika praz kosnyja suchoty, na jakija zachvareła jašče ŭ dziacinstvie ŭ HUŁAHu. Siem hadoŭ jana pralažała ŭ łožku.

«Razbureńnie dvuch pazvankoŭ było poŭnaje. Mnie zrabiŭ aperacyju chirurh, jaki padčas vajny sałdataŭ ź pierabitym pazvanočnikam staviŭ na nohi, kab tyja mahli dabracca da tyłu. Kavałak kostački z nahi vyrazaŭ i ŭ pazvanočnik ustaviŭ».

U telerepartažach kazachskich telekanałaŭ bačna, što padčas žałobnych uračystaściaŭ u «Ałžry» Maja Todaraŭna ŭvieś čas siadzić, navat kali žančyny, byłyja viaźni razmaŭlajuć z Nursułtanam Nazabrajevym.

Pavialičyć

«Nazarbajeŭ pytajecca ŭ mianie. «Adkul vy?» Ja kažu: «Ź Biełarusi». Ja pryhadała, jak my raniej ź im sustrakalisia sustrakalisia siem hadoŭ tamu na padobnych uračystaściach. Vielmi ciopłaja ŭvaha ŭ jaho da tych ludziej, jakija byli ŭ «Ałžyry». Heta vielmi znakavy muzej, memaryjał, u jaki ŭvieś čas iduć ludzi. I tamu ŭ lubym stanie, jakim by ja nie była, tudy mnie treba było lacieć», — kaža Maja Todaraŭna.

Maja Klaštornaja vielmi vysoka aceńvaje zachady prezydenta i ŭładaŭ Kazachstanu ŭ spravie ŭšanavańnia achviaraŭ stalinskich represij:

«Nazarbajeŭ zastajecca tym mahutnym prezydentam nad usimi prezydentami postsavieckich krainaŭ, jaki i pamiać achviaraŭ ušanoŭvaje, i dobra viedaje i nazyvaje kolkaść represavanych, i zhadvaje kolki było vyratavana ludziej. 10 hadoŭ tamu jon hety pomnik adkryvaŭ. A praz try hady ja pryjechała tudy razam ź inšymi byłymi viaźniami i ich naščadkami, i Nazarbajeŭ prymaŭ nas u svaich apartamentach».

U Kazachstanie ŭ časy stalinskich represij było aryštavana bolš za 103 tysiač čałaviek, rasstralana kala 25 tysiač čałaviek. «Uvieś koler kazachstanskaj intelihiencyi, usio kiraŭnictva respubliki było źniščana», — kazaŭ Nursułtan Nazarbajeŭ padčas uračystaściaŭ 31 traŭnia.

U 2007 hodzie ź inicyjatyvy i pry padtrymcy ŭładaŭ Kazachstanu ŭ pasiołku Akmoł byŭ pabudavany memaryjalny kompleks, jaki tak i nazyvajecca — Ałžyr. Rabotniki muzeju pa drabnicach źbirali infarmacyju ab viaźniach lahieru ŭ archivach NKVD, a častku ekspanataŭ pieradali svajaki žančyn-źniavolenych.

Pačynajučy z 1937 hodu, na terytoryi Kazachstanu znachodzilisia samyja bujnyja lahiery struktury HUŁAHy — Ałžyr, Stiepłah (Osobłah № 4, lahier dla palityčnych źniavolenych u pasiołku Kienhir Karahandzinskaj vobłaści Kazachstana), Karłah (Karahandzinski papraŭča-pracoŭny lahier). Respublika praktyčna pieratvaryłasia ŭ adnu vialikuju turmu. Za hady represijaŭ u lahiery Kazachstanu tolki aficyjna byli sasłanyja bolš za 5 młn. čałaviek. Ale nieaficyjnyja dadzienyja značna pieravyšajuć hetuju ličbu.

«31 traŭnia adznačajecca Dzień ahulnanacyjanalnaj pamiaci i smutku pa achviarach palityčnych represij, — kaža Maja Klaštornaja. — I heta byŭ moj dzień naradžeńnia. Tak atrymałasia, što jon z žachlivaj dataj źviazany, heta byŭ pačatak departacyi ŭ Kazachastan…».

Pavialičyć

Maja Klaštornaja viarnułasia ŭ Biełaruś 1 červienia. Pytajusia, jak jaje pavinšavali ŭ Biełarusi ź 80-hodździem. «Sajuz architektaraŭ pavinšavaŭ paštoŭkaj, Tavarystva biełaruskaj movy pavinšavała, učora naviedali prychodzili mianie pavinšavać archieolahi…». (Valancina Viarhiej, Mikoła Kryvalcevič dy inšyja — RS).

***

3 červienia spaŭniajecca 29 hadoŭ, jak u 1988 hodzie ŭ hazecie «Litaratura i mastactva» byŭ nadrukavany artykuł Zianona Paźniaka i Jaŭhiena Šmyhalova «Kurapaty — daroha śmierci». U vyniku śviet daviedaŭsia pra masavyja stalinskija represii ŭ Biełarusi.

Za amal za 22 hady kiravańnia Alaksandra Łukašenki nikoli nie naviedvaŭ uročyšča Kurapaty, dzie karniki NKVD rasstralali, pavodle roznych padlikaŭ, ad 40 da 300 tysiačaŭ biaźvinnych ludziej.

• 0
• 0
• 0
• 0
• 0
• 2
• 0
• 0