Мова33

«Хай хто-небудзь ужо нарэшце скажа: трэба вывучаць беларускую як замежную мову»

Юрыст Народнага антыкрызіснага ўпраўлення Міхаіл Кірылюк лічыць, што не варта спадзявацца на раптоўнае абуджэнне «беларускай» крыві, а трэба рабіць з сябе беларуса штодзённымі намаганнямі. Як гэта атрымліваецца канкрэтна ў яго, ён расказаў выданню BG.Media.

Міхаіл Кірылюк

Дзеці за мяжой вучаць мову дзяржавы знаходжання значна хутчэй за дарослых. Кагосьці гэта пужае: маўляў, дзеці эмігрантаў асімілююцца і ўжо ніколі не будуць беларусамі. Сітуацыю ўскладняе тое, што і бацькі часцей за ўсё не былі беларускамоўнымі, а сталі пераходзіць на родную мову ў апошнія бурныя гады, часам ужо ў эміграцыі.

Прыблізна з такімі праблемамі сутыкнуўся Міхаіл Кірылюк, юрыст НАУ, які таксама працуе ў міжнароднай IT-кампаніі. Міхаіл жыве ў Польшчы з 2020 года. У яго двое дзяцей: 10-гадовы сын і 6-гадовая дачка. Юрыст расказаў, што дапамагае яму падтрымліваць беларускамоўнае асяроддзе для сябе і дзяцей, і чаму ён лічыць, што ў справах беларускасці трэба пакладацца не на цуды, а на штодзённыя намаганні. 

Міхаіл Кірылюк. Фота са старонкі ў фэйсбуку

Сістэмнасць вывучэння мовы

— Цяпер ёсць вялікае кам’юніці, якое лічыць, што можна гэта зрабіць (перайсці на беларускую. — Рэд.) лёгка і імгненна, і ўвогуле чаму гэта не робяць 9 мільёнаў людзей, яны дурныя ці што? Але ж 200 гадоў русіфікацыі — не простая рэч. Гэта як узяць і сказаць усім мышкам ператварыцца ў вожыкаў. Я ўсведамляю для сябе, што для гэтага трэба рабіць ментальнае намаганне. 

На працы я выкарыстоўваю ангельскую і польскую мовы, і мне кожнае пераключэнне — з ангельскай на польскую, на рускую ў прыватнай размове з кімсьці, потым на беларускую — патрабуе высілкаў. 

Не трэба чакаць, што нейкая там кроў прачнецца, і ў цябе з’явіцца слоўнікавы запас і разуменне граматыкі цудам, як у кіно, — падключыўся да беларускамоўнай матрыцы і ведаеш кунг-фу — трэба вывучаць беларускую як замежную мову. Хай гэта хто-небудзь ужо нарэшце скажа.

Я думаю, для большасці беларусаў вывучаць беларускую мову — гэта высілкі як пры вывучэнні замежнай мовы. Трэба да гэтага так і падыходзіць. Калі ты ў гэта інвестуеш час, сілы, то ў цябе няма расчаравання, што ты не атрымаў імгненнага выніку. Калі ты вывучаеш мову ў эміграцыі, то адносішся спакойна: год пажыў — А1, гады два пажыў — А2, гады тры — В1, а можа, ужо і В2. Нельга чакаць В2 праз паўгода.

Супрацоўніцтва з «Белсатам» 

З беларускай мовай асабіста мне дапамог «Белсат», таму што яны сваімі інтэрв’ю заганялі мяне ў беларускамоўнае асяроддзе. Прымусам беларусізавалі. Перакладалі мае артыкулы, інтэрв’ю, звярталіся да мяне па-беларуску. Я як чалавек з кансалтынгу, кліентаарыентаваны, заўсёды стараюся размаўляць на мове суразмоўцы. І я патроху, патроху падцягваўся.

 

Супольнасць

Яшчэ адзін мой сябар, таксама праўнік, сыграў добрую ролю. Ну і, вядома, паўплывала тое, што пачалася вайна, — шмат хто з майго асяроддзя стаў пераходзіць на беларускую мову, і гэта дадало суполкі.

Бо, напрыклад, калі я жыў у Беларусі да 2020-га, у мяне было толькі два знаёмых чалавекі з тысячы кантактаў у тэлефоне, якія сістэмна размаўлялі па-беларуску. Я размаўляў з імі.

А тут іх колькасць павялічылася, не ведаю, у 20 разоў. Некалькі дзясяткаў чалавек з майго асяроддзя стала беларускамоўнымі. Гэта, мне здаецца, за апошнія дзесяцігоддзі найвялікшы ўсплеск цікавасці да беларускай мовы — на жаль, па такой дрэннай прычыне. 

Калі ў цябе з’яўляецца больш людзей у асяроддзі, якія размаўляюць па-беларуску, гэта вельмі палягчае задачу. Я стараўся выкарыстоўваць мову з усімі, хто з маіх знаёмых папераходзіў на беларускую пасля 2022 года і ў перапісцы, і ў вусных размовах. 

Думанне ад ужывання

Чуў размову ў нашым айцішным опэнспэйсе (офісная прастора без перагародак і занавання. — Рэд.): беларуска дапытвалася ва ўкраінца: «Чаму ты са мной размаўляеш заўсёды ўкраінскай? Ты ж на ёй не думаеш». Яна па-расейску да яго звярталася.

А я думаю: яно працуе наадварот. Калі я, напрыклад, даю 40-хвіліннае інтэрв’ю «Белсату», тлумачу якое-небудзь праўнае пытанне па-беларуску, я потым пачынаю думаць па-беларуску. Ты не пачынаеш ужываць ад думання — наадварот, пачынаеш думаць ад таго, што ўжываеш. Тут няма ніякага «сакрэтнага інгрэдыенту»: чым больш ужываеш, тым больш думаеш, у цябе павялічваецца слоўнікавы запас, таму што ты глядзіш у слоўнік, каб пазбаўляцца русізмаў, паланізмаў, англіцызмаў. Гэта як трава расце. Справа не некалькіх месяцаў, а, я думаю, некалькіх гадоў. 

Размовы з дзецьмі

Калі я выхоўваўся ў змешаным асяроддзі — бабуля на вёсцы, некаторыя сябры, сваякі былі беларускамоўныя, наколькі гэта магчыма — то ў маіх дзяцей зараз ужо такого кам’юніці няма. І першае, што я зрабіў, калі яшчэ быў у Беларусі, у 2020 годзе, — адправіў сына ў беларускамоўную школу. Вядома, тады пра ад’езд ніякі не думалі. 

Міхаіл Кірылюк у Варшаве. Фота са старонкі ў фэйсбуку

Калі давялося з’ехаць, першы час увогуле было не да таго: імкнуліся адаптавацца на новым месцы, вывучыць польскую. Вядома, дзеці хадзілі ў польскую школу і польскі дзіцячы садок. Потым я ўбачыў, што праблем з камунікацыяй на польскай мове ў дзяцей няма, ёсць толькі ў мяне. А дзеці размаўляюць без акцэнту, у іх слоўнікавы запас большы, вопыт камунікацыі ўсмактаны. 

Дзеці часам пыталіся: «Как это по-беларуски?» То бок яны размаўляюць са мной па-расейску, але ведаюць, што мы з Беларусі, і лічаць, што размаўляюць па-беларуску. Таму я пачаў ім казаць, як гэта па-беларуску. Пачаў патроху размаўляць з імі на беларускай мове. Стараюся іх мякка падштурхоўваць, не крытыкаваць, а проста расказваць ім асаблівасці.

Чытанне па-беларуску

Дзецям купіў беларускія кніжкі. Чытаем па-беларуску. Я зразумеў, што дома не патрэбная расейская літаратура. Хай будзе польская, ангельская, беларуская. Усё. 

Яны чытаюць па-беларуску, я ім услых чытаю. Размаўляю з імі па-беларуску не 100% дня, у розныя часы па-рознаму. У адныя — адсоткаў 20, у іншыя — 80. Залежыць ад сітуацыі, нейкага натхнення. 

Каляндар «Мова вольных»

У нас складана з месяцамі. Дзіця ўжо лепш разумее, што сёння styczeń ці январь, чым студзень. Купіў беларускі адрыўны каляндар, 365 новых слоў — і вось мы кожны вечар адрываем лісток, чытаем слова. Дзецям гэта цікава, таму што там пераклад не толькі па-расейску, але і па-польску, і па-ангельску. 

Канешне, было б вельмі файна, каб Duolingo падтрымала беларускую мову, таму што гэта вельмі прасунутая аплікацыя. Я там польскую вывучаю, дзеці — ангельскую. Калі б там з’явілася беларуская, гэта б спрашчала значна пераход на яе.

Каляндар «Мова вольных». Фота з сайта mova365.club
Каляндар «Мова вольных»
Каляндар «Мова вольных». Фота з сайта mova365.club

Беларускі пярсцёнак

Як дэманстраваць (што ты беларус. — Рэд.) — я думаю, што насіць кожны дзень вышыванку ці бел-чырвона-белае худзі будзе нудна. Вось купіў сабе бчб-пярсцёнак. 

Наша IT-кампанія міжнародная, тут ёсць іспанцы, італьянцы, французы, мексіканцы, кубінцы. Таму я стараюся пры размовах не пазбягаць тэмы, што адбываецца ў нашай краіне. Я чуў, як адна беларуска ў нас размаўляла з іспанцам. Ён у яе пытаецца, як прыехаць у Беларусь. Яна кажа: ну вось, ёсць бязвіз у памежных зонах на нейкіх там умовах. І ўсё, больш нічога не кажа.

Я ўжо тлумачу гэтаму іспанцу: вось, глядзі, можаш паехаць у Беларусь, але ёсць некаторыя асаблівасці, якія табе трэба ведаць. Вось такая ў нас палітычная сітуацыя. Мы паразумеліся, і пасля размовы са мной ён ужо трохі больш ведае.

Я разумею, чаму гэтая дзяўчына адказвае быццам бы няпоўна. Нікому не хочацца паходзіць з краіны, у якой творыцца дзіч, гвалт, злачынствы. Ускосна быццам бы і на цябе падае цень. Але, мне здаецца, лепш, каб людзі ведалі пра нас трохі больш і добрага, і не вельмі. Хай лепш будуць мець больш поўнае ўражанне. 

Каментары3

  • Valadzimir
    01.02.2024
    [Рэд. выдалена]
  • DZIACIUK
    02.02.2024
    ў хаце 15 год размаўляем, дзякуючы гэтаму шмат сем'яў перайшлі таксама , не цікавімся ардынскім кантэнтам  = усе ведаем некалькі ЭЗ моваў...
  • Усё проста
    05.02.2024
    Як дэманстраваць, што ты беларус? Размаўляць па-беларуску. Ніякія вышымайкі, пярсцёнкі і іншыя атрыбуты не зідэнтыфікуюць цябе як беларуса

Сталі вядомыя першыя пяць прозвішчаў палітвязняў, вызваленых па новым памілаванні

Сталі вядомыя першыя пяць прозвішчаў палітвязняў, вызваленых па новым памілаванні

Усе навіны →
Усе навіны

Сбербанк: Расіяне праз тэлефонных махляроў перавялі УСУ больш за мільярд даляраў10

Каля дома Трампа ў Фларыдзе адбылася страляніна. Мільярдэр не пацярпеў1

Трамп: Я НЕНАВІДЖУ ТЭЙЛАР СВІФТ!42

У Бараўлянах пара занялася сэксам у скверы. Цяпер у каханкаў праблемы з законам9

Названыя пераможцы конкурсу астранамічнай фатаграфіі ФОТА

Шрайбман патлумачыў, навошта катуюць Калеснікаву і Бабарыку24

Лось з'явіўся проста з ніадкуль. Беларус паказаў жудаснае відэа сутыкнення свайго аўто з жывёлай1

Многія адрамантаваныя iPhone з панядзелка ператворацца ў «цагліны»6

Apple ператварыла свае AirPods у слыхавы апарат. І, здаецца, гэта будзе вялікі поспех

больш чытаных навін
больш лайканых навін

Сталі вядомыя першыя пяць прозвішчаў палітвязняў, вызваленых па новым памілаванні

Сталі вядомыя першыя пяць прозвішчаў палітвязняў, вызваленых па новым памілаванні

Галоўнае
Усе навіны →