Яе адшукалі ў Латвіі. Беларус, які там жыве, расказаў пра гэтыя пошукі.
Іван Міхайлавіч Фёдараў, так гучыць сапраўднае імя Янкі Маўра, нарадзіўся 28 красавіка (па новым стылі 10 мая) 1883 года ў Лібаве (цяпер Ліепая, Латвія) у сям’і беларускіх сялян, якія апынуліся там у пошуках працы. Сапраўднае прозвішча бацькі было Ільін, але армейскі пісар, які паблытаў імя па бацьку з прозвішчам, запісаў яго Фёдаравым. Пасля адстаўкі бацька працаваў сталяром, але рана памёр, і Іван разам з маці пераехаў да яе на радзіму, у вёску Лебянішкі (цяпер у Біржайскім раёне Літвы). Янка Маўр як пісьменнік вядомы ў першую чаргу кнігамі для дзяцей і прыгодніцкімі творамі «Чалавек ідзе», «У краіне райскай птушкі», «Сын вады», «Амок», «Палескія рабінзоны».
Метрыку хрышчэння пісьменніка адшукаў беларускі эмігрант Алег. У Латвіі ён апынуўся разам з сынам пасля таго, як быў вымушаны пакінуць Беларусь у святле падзей 2020 года. Тут ён цяпер пражывае ў статусе ўцекача, працуючы праграмістам.
«Я не гісторык і не настаўнік, проста бачу, што ніхто наогул нават і не спрабуе змагацца за беларускае ў Латвіі. У Рызе і агулам у Латвіі вельмі мала згадак пра беларусаў, якія тут жылі і дзейнічалі. Дык вось я вырашыў паспрабаваць знайсці тут хоць нейкую інфармацыю пра беларускую спадчыну», — расказвае ён.
Спачатку ён узяўся знайсці месца, дзе ў Рызе размяшчалася Вайскова-дыпламатычная місія БНР (нагадаем, што на будынку місіі ў Таліне нядаўна павесілі памятную шыльду), для чаго напісаў у Латвійскі дзяржаўны архіў. Латвійскія архівісты адгукнуліся на яго запыт і паведамілі ў сваім адказе дакладны адрас будынка, у якім знаходзілася беларуская місія. Але на месцы выявілася праблема: нумарацыя дамоў не адзін раз змянялася, і дакладна вызначыць будынак не атрымалася. Ідэя з памятнай шыльдай пакуль была адкладзеная.
Далейшыя пошукі Алега прадвызначыла знаёмства з унучкай Сяргея Сахарава, беларускага фалькларыста, этнографа і дзеяча беларускай меншасці ў Латвіі на пачатку XX стагоддзя, і людзьмі з Латвійскага таварыства беларускай культуры «Світанак», якія завіталі на заняткі беларускай мовы «Мова Нанова» ў Рызе. Яны паабяцалі Алегу дапамогу ў яго пошуках.
У мясцовым музеі паэта Яна Райніса, вялікага сябра і абаронцы беларусаў, ён адшукаў арыгінальныя беларускія кнігі. Райніс быў добра знаёмы з беларускай літаратурай, падтрымліваў цесныя сувязі з беларускімі пісьменнікамі, неаднаразова наведваў савецкую Беларусь, таму наяўнасць беларускіх кніг у яго музеі зусім не выпадковасць.
Пасля Алег узяўся за вядомых беларусаў, жыццё якіх было звязанае з цяперашняй Латвіяй. У пошуку і перакладзе з латышскай яму дапамагае Ілва з арганізацыі FreeBelarus, што падтрымлівае і дапамагае беларусам у Латвіі.
Першым чынам яны ўзяліся за ўраджэнца Латвіі, пісьменніка Янку Маўра. Спачатку вывучылі інфармацыю ў даступных інтэрнэт-крыніцах, пасля звярнуліся да архіваў. Тут варта адзначыць, што амаль усе метрычныя кнігі і перапісы насельніцтва па Латвіі адсканаваныя і выкладзеныя ў свабодны доступ на сайце архіва, што значна палягчае пошук генеалагічнай інфармацыі.
На канец XIX стагоддзя ў Лібаве, дзе нарадзіўся Маўр, былі тры праваслаўныя цэрквы, дзе маглі хрысціць беларуса. Пачалі пошук з метрычнай кнігі Свята-Троіцкага сабора — і там адшукалі запіс пра нараджэнне і хрышчэнне беларускага пісьменніка:
«Родился 28 апреля [па старым стылі], крещён 1 мая.
Родители: уволенный по билету в запас армии рядовой Михаил Феодоров Феодоров и законная жена его Наталия Ивановна, оба православного вероисповедания.
Восприемники [хросныя бацькі]: Минской губернии Бобруйского уезда крестьянин Иван Николаев Белявский и Ковенской губ. Поневежского уезда крестьянина Ивана Минина Назарова дочь девица Агрипина.
Таинство совершал местный священник Петр Карелин, с и. д. псаломщика Симеоном Смолинским.
Священник Петр Иоаннов Карелин.
Исполняющий должность псаломщика Симеон Петров Смолинский».
Свята-Троіцкі праваслаўны сабор, найстарэйшы праваслаўны храм горада, пабудаваны ў 1866-1867 гг., захаваўся да нашага часу. Ён знаходзіцца ў самым цэнтры Ліепаі, па вуліцы Барыню, 9 (Bāriņu iela, 9). Можна сказаць, што ў беларусаў з’явілася яшчэ адна адметная кропка на мапе беларускай Латвіі.
Цяпер спрабуюць адшукаць дом, у якім нарадзіўся будучы беларускі пісьменнік. Алег спадзяецца, што калі ў іх атрымаецца яго знайсці, то яны змогуць усталяваць на доме мемарыяльную шыльду.
Беларус заклікае іншых людзей, якія цяпер пражываюць у Латвіі, далучацца да пошуку слядоў беларускай прысутнасці. Звязацца з ім вы можаце праз электронную пошту [email protected] ці асабісты тэлеграм @aleh_inf, або пісаць у інстаграм-профіль курсаў «Мова Нанова» ў Рызе.
«Наша Нiва» — бастыён беларушчыны
ПАДТРЫМАЦЬ
Каментары