«Ашаламляльна». На «М@RT.Кантакт» упершыню перамог беларускамоўны спектакль
«Ашаламляльная сцэнаграфія, усё склалася», — казалі гледачы пра спектакль «Пачупкi», які стаў пераможцам на міжнародным фестывалі «М@RT.Кантакт». Ён у Магілёве адбыўся 16-ты раз. На яго прыехалі тэатральныя калектывы толькі з чатырох краін. «Тэатральны шырспажыў», — абураюцца некаторыя прывазнымі спектаклямі.
Галоўным прызам фэсту — «Залатой маскай» — узнагародзілі спектакль «Пачупкі» Рэспубліканскага тэатра беларускай драматургіі (РТБД). Ніколі раней беларускамоўныя спектаклі на «М@RT.Кантакце» не перамагалі.
Пастаноўку РТБД у гутарках з «Нашай Нівай» адзначалі і гледачы.
«Ашаламляльная сцэнаграфія, зладжаная праца акцёраў, пластыка, галасы, музычнае афармленне. Усё склалася», — каментуе ўбачанае адзін з гледачоў.
«Пачупкі» стварыў рэжысёр Яўген Карняг. Гэта спектакль-роздум на тэму нараджэння дзіцяці.
«Жыццё чалавека вызначаюць тры ключавыя этапы — народзіны, шлюб і смерць. Спектакль «Пачупкі» з’яўляецца працягам гісторыі «Шлюбу з ветрам», другім крокам пагружэння рэжысёра Карняга, кампазітара Аверкавай і РТБД у беларускую культуру», — адзначаецца ў прэзентацыі спектакля.
Фрагмент спектакля «Пачупкі». Фота: rtbd.by
З 18-ці спектакляў сёлетняга фестывалю чатыры былі на беларускай мове — больш, чым раней. Акрамя «Пачупак», паказалі яшчэ «Локіса» ў пастаноўцы Алега Жугжды з Гродзенскага абласнога тэатра лялек, а таксама «Магілу льва» і «Мікітаў лапаць» Магілёўскага тэатра лялек.
Гледачы цёпла адгукаліся аб дэтэктыве «Локіс». Яго журы адзначыла спецыяльным прызам.
У спектаклі гаворка пра доследы галоўнага героя праўдзівасці літоўскіх легендаў аб людзях, здольных ператварацца ў мядзведзяў. Гродзенскія акцёры зрабілі з сюжэта навелы Праспэра Мэрымэ дэтэктыў.
Сярэбраную маску журы аддало спектаклю «Марыя Сцюарт» Пецярбургскага камернага тэатра «ТОК».
Прыз глядацкіх сімпатый дастаўся спектаклю «Людзі Ламанчы» Арлоўскага дзяржаўнага тэатра для дзяцей і моладзі «Вольная прастора».
Фестываль ад заснавання задумваўся як моладзевы тэатральны форум з наватарскімі спектаклямі тэатраў розных краін. Гэтай ідэі арганізатары стараюцца трымаюцца дагэтуль, хоць апошнія два гады на мерапрыемствае больш сціплы спіс удзельнікаў.
Першы «М@RT.Кантакт» правялі ў 2006 годзе з ініцыятывы Магілёўскага драматычнага тэатра, які падтрымала ўпраўленне культуры Магілёўскага аблвыканкама.
Сёлета геаграфія ўдзельнікаў абмежавалася Беларуссю, Расіяй, Казахстанам і Балгарыяй. 3 20 па 27 сакавіка было паказана 18 спектакляў, 9 з іх — беларускія, 6 расійскіх пастановак, 2 казахскія і 1 балгарская.
На ранейшыя фестывалі з'язджаліся тэатральныя калектывы з дзясятка краін.
Сёлетні «М@RT.Кантакт» другі запар, у якім не ўдзельнічалі тэатры з Украіны. Раней украінцы ўзбагачалі фэст смелымі для беларускай рэчаіснасці пастаноўкамі.
Ад 2014 года тэатральная публіка не хавала сваёй прыхільнасці ды захаплення ігрою ўкраінскіх акцёраў. Іх спектаклі праходзілі з аншлагам, а па заканчэнні гучала «Слава Укране».
Дзевяць гадоў таму цёпла віталі магілёўцы Львоўскі тэатр «Воскресіння», які за два месяцы да прыезду ў Магілёў выступаў у Кіеве на Майдане. Сваю пастаноўку «Баль генія» ўкраінцы паказалі на плошчы перад магілёўскай ратушай. Праз год пад воклічы «Слава Украіне» і працяглыя авацыі прайшоў спектакль «Матухна Кураж і яе дзеці» кіеўскага тэатра «Кураж».
У 2018 годзе на фестывалі Кіеўскі тэатр «Залатыя вароты» паказаў шыкоўную пастаноўку «Тата, ты мяне любіў?» паводле твора беларускага драматурга Дзмітрыя Багаслаўскага. Спектакль быў сустрэты ў Магілёве авацыямі.
У 2019-м рэжысёр Стас Жыркоў з беларускімі акцёрамі паказаў спектакль па кнізе Андруся Горвата «Радзіва «Прудок» — «Гэтамы». Зала доўга не адпускала са сцэны выканаўцаў.
Гледачы адзначаюць, што фестывальныя спектаклі былі з аншлагам. Яны кажуць, што стаміліся ад дэпрэсіўнага жыцця, напоўненага няпэўнасцю і страхам заўтрашняга дня. У пастаноўках жа хацелі ўгледзець надзею на іншае, а ў дыялогах акцёраў пачуць тое, што не наважваюцца сказаць самі.
У тэатральным асяроддзі ж перакананыя: тое, што сёлетні «Март-кантакт» быў праведзены на належным узроўні, заслуга рэжысёра-пастаноўшчыка магілёўскага тэатра Камілы Хусаінавай.
У 2018 годзе на фестывалі яна паказала свой спектакль «Жоўты пясочак», пастаўлены паводле апавядання Васіля Быкава. Тады пастаноўка зрабіла фурор на фэсце.
Тэатралы разам з тым адзначаюць, што апошнія два гады пры адборы ўдзельнікаў дамінуе ідэалагічная ўстаноўка, згодна з якой якасць спектакляў другарадная. На першым плане — колькасць тэатраў і краіны, якія іх прадстаўляюць.
Такі падыход прыдумалі пасля пратэстаў 2020 года. Тады Магілёўскі тэатр зазнаў чыстку. Супрацоўнікі і акцёры, што выступілі за правядзенне новых выбараў, былі заўважаныя на пратэстах, а таксама настойвалі на ўвядзенні каранціну падчас пандэміі, былі звольненыя. Страціў пасаду і шматгадовы дырэктар Андрэй Новікаў, які дапусціў, на думку ўлады, вальнадумства падначаленых.
Інстынкт непрымання
Нямала магілёўскіх аматараў сцэнічнага мастацтва гаворыць, што палітычны крызіс 2020 года, гвалт, рэпрэсіі, у тым ліку супраць дзеячаў мастацтва, а затым вайна ва Украіне прывялі да непрымання таго, што арганізуе ўлада. Гэта тычыцца і фестывалю «Март-кантакт».
Як аргумент «своеасаблівага» стаўлення да яго гучыць тое, што побач з тэатрам за тыдзень да адкрыцця сталі рамантаваць вуліцу. Будаўнічая тэхніка стала сімвалам фэсту.
«Раней краін-удзельніц было шмат, каля 20-ці, у тым ліку Германія, Ізраіль. Мне падаецца, што самым удалым быў 2012 год. Тады яшчэ Латушка быў міністрам культуры. Я нават з працы ўцякала на спектаклі, а калегі страхавалі. Дагэтуль памятаю ўражанні ад пастаноўкі ізраільскага тэатра «Пантаміма», — згадвае заўсёдніца фэстаў.
На думку яшчэ адной суразмоўніцы, найлепшыя фестывалі былі ў 2017 і 2018 гадах. Тады ўдзельнічалі тэатры з Германіі, Польшчы, Украіны, Чэхіі, Швецыі. На фэст збіраліся найлепшыя тэатральныя калектывы з Беларусі. Не было, як цяпер, насцярожанага стаўлення да расіян.
Заўсёдніца фестывалю згадвае, што грузінскія акцёры прывозілі на яго дзіўныя па сіле эмоцый і майстэрству спектаклі.
«Але гэта ўсё ў мінулым», — адзначае яна. Жанчына перакананая, што Беларусь на доўгія гады апынулася на ўскрайку цывілізацыі з адназначнай рэпутацыяй.
«Тыя, хто прыязджае да нас з-за мяжы, прывозяць тэатральны шырспажыў, пашляціну, якую падаюць як наватарства. Усцяж кан’юктура. А цэны на спектаклі кусачыя. Нават і тут на нас адыгрываюцца», — падсумоўвае яна.
Тыя, хто працягвае хадзіць на пастаноўкі фэсту, больш аптымістычна настроеныя. Яны лічаць, што трэба перажыць цяжкія «часы выпрабаванняў».
«Нельга на ўсё махаць рукой. Так мы можам незаўважна забыць і махнуць рукой на сябе, — адзначае адзін з такіх. — Трэба падтрымліваць тое, што ёсць, што засталося. Сёлета на фэсце было найбольш за ўсе яго часы спектакляў на беларускай мове. Гэта парадавала».
«Наша Нiва» — бастыён беларушчыны
ПАДТРЫМАЦЬЧытайце таксама:
У Нацыянальны акадэмічны тэатр імя Янкі Купалы набралі акцёраў з Расіі
Мінкульт акрэсліў, што трэба зрабіць артыстам з чорных спісаў для вяртання на сцэну
Беларуса прызначылі галоўным запрошаным дырыжорам у тэатр на Сіцыліі
Каментары