Paźniak: «Vybar miž Łukašenkam i rasiejskim kandydatam — jak miž kulaj i piatloj»

Hutarka žurnalista Polskaha radyjo ź Zianonam Paźniakom.

Nieŭzabavie ŭ Biełarusi adbuducca čarhovyja prezydenckija vybary. Vaša partyja tradycyjna ŭžo zaklikaje bajkatavać ich. Ci nie było b bolš racyjanalna nakiravać siły na zhurtavańnie ludziej vakoł niejkaha lidera j idei, a nia prosta admovicca iści na vybarčy ŭčastak?

Z. Paźniak: Kali b była takaja asoba, tady možna było b pra heta havaryć. Pakolki takija asoby albo źniščanyja, albo vyhnanyja, albo zadušanyja ŭ zarodku, to sytuacyja našaja nie źmianiłasia na praciahu 10 hadoŭ. Tut treba vykarystoŭvać takuju taktyku, jakaja pryviadzie da kansalidacyi hramadztva na asnovie svabody j nacyjanalnych kaštoŭnaściaŭ, jakaja vyłučyć i ludziej, i inicyjatyvu. A

 ŭdzielničać u vybarach i dumać, što jany niešta źmieniać, heta nia toje, što iluzija, heta dziacinstva. Usie viedajuć, što vybaraŭ niama,

što stvoranaja falsyfikacyjnaja systema. Chto b nie ŭdzielničaŭ, što b ni rabili, jak by nie hałasavali, usio roŭna režym svaje 83% zrobić. Nastupać na adny j tyja ž hrabli nielha. Treba vykarystoŭvać druhija mahčymaści. Bo kali ludzi ŭdzielničajuć u vybarach, to jany dajuć falfikacyjnaj mašynie mahčymaść pracavać. Taksama było j pry Stalinie, ale ŭ toj čas isnavała žorstkaje pałažeńnie: «kožny pavinien udzielničać u vybarach». Kali čałaviek nia išoŭ na vybary, to jaho padazravali ŭ antysavietčynie, mahli navat vysłać u Sibir, tamu ŭdzielničali ŭsie, i ŭłady spakojna staviła svaje 99%. Kali b pry Stalinie była mahčymaść nie chadzić, to takija pracenty niemahčyma było b pastavić. Falsyfikacyjnuju mašynu treba pakinuć pustoj. Niaŭdzieł u vybarach — heta faktar kansalidacyi.

Ale jakim čynam bajkot moža kansalidavać narod? Siadziš doma, nie sustrakaješsia na vybarčym učastku z susiedam, nie abmiarkoŭvaješ sytuacyju ŭ krainie…

Z. Paźniak: Ludzi viedajuć, što susied nie chadziŭ hałasavać, ja nie chadziŭ, žonka nie chadziła. Adkul tady 90%? A kali ludzi chodziać na vybary, to jany nia viedajuć, jak hałasavaŭ susied, bo hałasavańnie tajemnaje. Na vybarach dyktaturu nielha pieramahčy, jaje treba razhojdvać i stvarać umovy, kab možna pieramahčy. Bajkot — heta jakraz taktyka baraćby, jon daje mahčymaść ludziam ubačyć adzin adnaho.

Davajcie ŭjavim sabie, što bolš za 50% nie hałasavali, ale ž zvyčajnyja ludzi j tak pra heta nie daviedajucca. Centrvybarkam i tak zajavić, što vybary adbylisia, bo prahałasavała bolš za 50%. I jakim tady čynam dakazać, što adbyŭsia bajkot, što vybary nie adbylisia?

Z. Paźniak: Ničoha nia teba dakazvać. Dakazvać budzie režym, i heta vielmi istotna. Ludzi ŭbačać usiu chłuśniu ŭłady, u ich źjavicca aktyŭnaja pazycyja. Heta pieršy krok da kansalidacyi hramadztva. Pieršy masavy bajkot adbyŭsia ŭ 2008 hodzie na parlamenckich vybarach, ludziej nie pajšli hałasavać — na vybarčych učastkach było pracentaŭ 30%. I voś z taho času biełaruskaje hramadztva pačało mianiacca. Potym sytuacyja paŭtaryłasia na miascovych vybarach. Siońnia bolšaść biełarusaŭ skieptyčna stavicca da Łukašenki j vybaraŭ, adbyvajecca ŭnutrannaja kansalidacyja. Heta jak tarfiany pažar: my jaho nia bačym, ale jon haryć. Kab u dyktatury zrušyć hramadztva, patrebnaja seryja krokaŭ, bajkot viadzie mienavita da inšych krokaŭ. Sam bajkot nia pryviadzie da pieramieny ŭłady, ale jon moža abjadnać ludziej i asłabić režym. I tolki pry słabym režymie zmohuć pavialičycca mahčymaści apazycyi.

Składanaść u tym, što ŭ słabym Łukašenku zacikaŭleny j rasiejski hebizm, kab uziać jaho za horła j dušyć, potym adpuścić, kab jon hłytnuŭ pavietra, i skazać: addavaj hrodzienski «Azot», addavaj «Naftan», addavaj małočnuju pramysłovaść. Adsiul i ŭsie hetyja filmy na NTV. Kab napałochać Łukašenku, kab zahnać u Mytny sajuz, zrabić słabym, kab potym adabrać nacyjanalnuju majomaść. Voś tut hałoŭny kanflikt! U słabym prezydencie zacikaŭlenyja j my, kab źniščyć dyktaturu, i Rasieja, bo jana choča słaboha Łukašenku, kab zabrać majomaść.

Jość i momant zakonnaści vybaraŭ. Łukašenka nia maje prava ŭdzielničać u hetych vybarach. I kali narod pojdzie hałasavać, značyć jon pryznaje prava Łukašenki ŭdzielničać u niezakonnych vybarach, to bok pryznaje kryminalnyja dziejańni z boku hetaj asoby. Vybary mohuć adbycca tolki tady, kali jaho proźvišča nia budzie ŭ biuleteniach.

Vy ŭzhadali mahčymaść umiašańnia Rasiei. Łukašenku časta nazyvajuć «mienšym złom», kali paraŭnoŭvajuć z hipatetyčnym rasiejskim kandydatam. Ci zhodnyja Vy z hetym?

Z. Paźniak: Heta dumańnie ludziej, jakija paźbiahajuć baraćby. Časta takija ludzi zadajucca pytańniem: a nam z Zachadam ci Rasiejaj? Zachad dapamoža! Brusel dapamoža! A praŭda takaja, što nijaki Zachad, nijakaja Rasieja nie dapamoža našym intaresam. Svajo žyćcio my pavinny ŭładkavać sami. Treba raźličvać tolki na siabie. Vybar pamiž Łukašenkam i rasiejskim kandydatam prykładny taki ž samy, jak pamiž kulaj i piatloj. A jakaja, nasamreč, roźnica? My pavinny zmahacca suprać abiedźvuch niebiaśpiek.

Ale nielha zabyvać i taho, što tyja siły, jakija chočuć źmianić systemu ŭ krainie, absalutna nia majuć finansavych srodkaŭ. Z kožnym hodam raściarušvajecca j čałaviečy resurs.

Z. Paźniak: Kali Vy majecie na ŭvazie apazycyju, jakaja ŭźnikła 10 hadoŭ tamu, im absalutna nia treba pieramoha. Jany pryvykli asvojvać zamiežnyja hranty j kazać pra bolšaje j mienšaje zło. Tam jość i niamała prystojnych ludziej, ale jany, na žal, vielmi naiŭnyja. U Biełarusi našaj aporaj moža być tolki ŭłasny narod. Nijaki lider, ci hrupa zaraz nie źjavicca, im tut ža adrežuć hałavu. Jany navat pisnuć nie paśpiejuć! Tamu nam treba šukać takija dziejajeńni, jakija b nas abjadnoŭvali, jak, naprykład, bajkot.

Vy zaraz uzhadali pra represii suprać mahčymych lideraŭ, dyk mienavita ŭ takoj ža sytuacyi apynulisia j ludzi. Ich možna prymusić pajści na vybary, bo administracyjny resurs ułady heta dazvalaje.

Z. Paźniak: 99% u takich pavodzinach ułady — heta element zapałochvańnia. Z masavym supraciŭleńniem režym ničoha nia zmoža zrabić, z usim narodam zmahacca niemahčyma. Navat Stalin bajaŭsia: źniščaŭ, vysyłaŭ u HUŁAH, ale bajaŭsia. U SSSR byvała, što niejki dom pa niejkaj bytavoj pryčynie damaŭlaŭsia nia jści hałasavać. Była panika! Pryjazdžali sakratary rajkamaŭ i abiacali ŭsio, što možna. Pieršy krok da baraćby — heta pierastać bajacca. Pakul nia budzie piarojdziena hetaja płanka strachu, nivodzin recept nie dapamoža. Tym bolš jość šmat prykładaŭ, navat siarod studentaŭ, jakija nie pajšli hałasavać i ničoha ź imi nie zrabili. Byŭ talenavity j zdolny student Žaleźničenka. Vyhnali z VNU, zabrali ŭ vojska, a jon nie pryniaŭ prysiahu, tamu što treba prysiahać prezydentu. Sałdat pavinien prysiahać Baćkaŭščynie, a nie prezydentu! I ničoha ź im nie zrabili. Adbyŭ vojska, vučycca za miažoj, i heta — asoba. Jon ich vyjhraŭ.

Łarysa Hienijuš raskazvała mnie takuju historyju. Jaje znajomy byŭ u HUŁAHu. Ich spačatku sahnali ŭ vializny barak, tam byli tysiačy ludziej. I voś vydzialajuć chleb na ŭvieś barak. Vyznačyli ludziej, jakija heta rabili. Chleb prynosili, adčynialisia dźviery i ŭvachodzili try kryminalniki z nažami j zabirali hety chleb. I tak kožny dzień. Usie haładajuć, i tysiačy ludziej ničoha nia mohuć zrabić suprać troch kryminalnikaŭ, tamu što kožny sam sabie. Navat i miljon moža być ni čym, kali kožny sam sabie. Skončyłasia historyja tym, što pieršymi abjadnalisia estoncy. U ich była asnova dla abjadnańnia, jany adčuvali, što «my — estoncy, svabodny narod». Jany kinulisia na hetych bandytaŭ, i tady kinuŭsia ŭvieś barak. Heta historyja, ale jana vielmi pavučalnaja da taho, što režym choča zapałochvać usich i nie dapuścić da kansalidacyi ludziej. Treba, kab kožny adkazvaŭ tolki za siabie, i kab kožnaha možna było pałochać. Tamu treba šukać takija stratehii, jakija jadnajuć ludziej na ahulnych intaresach, kab jany adčuli łokać adzin adnaho, voś tady možna budzie zmahacca.

Častka kandydataŭ, jakija zajavili pra svoj namier udzielničać u vybarach, užo ciapier kažuć pa mahčymaść paŭtoru Płoščy, ale z paśpiachovym vynikam. Ci mahčyma, na Vašu dumku, vuličny scenar źmieny ŭłady?

Z. Paźniak: U 2006 hodzie ludziej było šmat, jany hareli dziejnaściu. Pravaliŭ čałaviek, jaki pavinien byŭ usio uznačalić i ŭsio davieści da kanca. Druhi raz takoj Płoščy ŭžo nie paŭtorycca. Tearytyčna ludzi mohuć vyjści sa svaim abureńniem na vulicu. Ale kali nia budzie nijakaj arhanizacyi, kali nia budzie lidera ź jasnaj idejaj dziela čaho my vyjšli, to heta moža stać navat niebiaśpiečnym. Usio heta mohuć vykarystać zusim inšyja siły. Ludzi, jakija zajmajucca palitykaj, pavinny zrazumieć, što nielha paŭtarać sytuacyju 1994 hodu, jakaja prachodziła pad lozunham «aby nia Kiebič». Voś heta «aby nia Kiebič» i pryviało da jašče horšaj sytuacyi. Zaraz taki lozunh «aby nie Łukašenka», nia dumajučy, što budzie dalej, heta nia toje, škodna, hetaha nielha rabić. Kaardynalna, što na hetych vybarach treba dasiahnuć, heta dabicca asłableńnia ŭłady Łukašenki i ŭzmacnieńnia kansalidacyi hramadztva na pratestnaj nocie.

Uładu Łukašenki asłablaje, naprykład, kanflikt z Kramlom…

Z. Paźniak: Usie hetyja sprečki, heta sprečki ŭ lahiery sajuźnikaŭ. Jany bližejšyja adzin da adnaho, čym da našych nacyjanalnych intaresaŭ. Heta «aboje-raboje», jakija znachodziacca zaraz u kanflikcie na hlebie majomaści. Dla Łukašenki hałoŭnaje zachavać uładu lubymi srodkami j, adpaviedna, majomaść daje jamu siłu, a Rasieja choča zabrać hetuju majomaść. Ale jany razam pravodziać hetuju palityku.

Šmat apošnim časam havorycca pra rasiejskaha kandydata na hetych vybarach. Ci patrebny Rasiei novy čałaviek zamiest Łukašenki?

Z. Paźniak: Nia treba być palitykam kab skazać, što heta Rasieja stvaryła Łukašenku. Kreml jaho trymaje, jon jamu vyhadny va ŭsich pytańniach. Dyktataraŭ apłačvajuć! SSSR apłačvaŭ Kastra, afrykanskich albo łacinaamerykanskich dyktaraŭ apłačvała albo Ameryka albo Saviecki Sajuz. Mnie śmiešna čuć, jak niechta kaža, što Rasieja straciła ŭ Biełarusi 52 młrd dalaraŭ. Jany stracili dziela svaich intaresaŭ, a atrymali ŭ 10 razoŭ bolej i ŭ palityčnym, i ŭ ekanamičnym sensie. Nu, ale

ŭjavim, što paśla hetych supiarečnaściaŭ Maskva zachacieła zamianić Łukašenku na inšaha čałavieka. Uźnikaje pytańnie: jany zamieniać jaho na horšaha albo na lepšaha? Naturalna, lepšaha dla siabie, jaki budzie lepiej zdavać majomaść, jaki budzie padatlivy, jaki nia budzie mieć šmat durnych ambicyj,

ź jakim za paru hadoŭ možna budzie vyrašyć usio spravu j šaściu abłaściami ŭklučyć Biełaruś u skład Rasiei. I mižnarodnaja supolnaść na hetaje pahodzicca. Takim čynam luby prarasiejski kandydat budzie horšym dla Biełarusi, suprać takoha kandydata treba zavodzić kryminalnuju spravu. Na jakoj padstavie jon maje rasiejskija srodki? Adkul takija źviestki? Jon pavinien dać tłumačeńnie prakuratury. Samaje sumnaje, što ŭsio heta surjozna abmiarkoŭvajecca ŭ ŚMI. Maskva nikoli nam nie zrabiła ničoha dobraha. Jana, darečy, nie chavaje svaich dumak.

Niekatoryja kažuć, što, mahčyma, prarasiejski kandydat — heta Niaklajeŭ. I choć nichto jaho nie złaviŭ za ruku j nia maje dokazaŭ, to ŭsio ž plotkija takija tyražujucca z usich bakoŭ.

Z. Paźniak: Palityka — heta jak matematyka. Tam jość absalutna dakładnyja rečy, jakija vyznačajuć pazycyju čałavieka.

Niaklajeŭ zaśviedčyŭ svaju 100%-ju prarasiejskaść. Toje samaje Kazulin. Nikoli nie zajmaŭsia palitykaj i raptam pajšoŭ u prezydenty. Pačaŭ vydavać Bykava. Z Bykava, darečy, jany ŭsie pačynajuć. Kali Niaklajeŭ pojdzie dalej i nia ŭličyć vopyt Kazulina, to jon paŭtoryć toj samy šlach.

U Niaklajeva absalutna prarasiejskaja pazycyja. A ŭsie hetyja sentymenty, havareńnie pa-biełarusku, pisańnie vieršaŭ… Tak, jon paet biełaruski, nichto tut nie spračajecca, ale palityka maje svaje praviły. Kali ty biareš rasiejskija hrošy, to ty budzieš vymušany pramavać ich intaresy. Kali ty biareš bruselskija hrošy, to budzieš pramavać ichnyja intaresy. Nikoli nijaki nacyjanalny ruch nie bazavaŭsia na čužych hrošach. My pavinny abapiracca na svaje intaresy. Dziakuj Bohu, biełarus jašče moža pracavać i dumać, u Rasiei hetaha ŭžo niama.

Ale jakraz dziakujučy zamiežnym srodkam adbylisia revalucyi va Ŭkrainie j Hruzii.

Z. Paźniak: A jaki ich vynik?

Na maju dumku, šmat što nieŭdałosia z-za niaŭmieńnia Juščanki šukać kampramisy j niežadańnia razmaŭlać z apanentami, ale źmiena ŭłady adbyłasia nie biez zamiežnaj padtrymki.

Z. Paźniak: Kali b unutranyja ŭkrainskija siły, kab unutranaja ŭkrainskaja buržuazija byli b nastolki mocnymi j kab jany pakłali svaje hrošy, jak heta adbyvałasia ŭ roznych krainach na pačatku XX st., nijakich pytańniaŭ by nie ŭźnikała. Była skarystanaja vialikaja enerhija ŭkrainskich mas, ale jana nie była daviedzienaja da kanca, tamu što jana nia mieła mocnaha hruntu, jany stajali na hlinianych nahach. Baraćba za demakratyju j dziaržavu moža być paśpiachovaj tolki tady, kali jana bazujecca na svaich nacyjanalnych resursach. Zamiežnyja srodki mohuć być abhruntavanymi ŭ vypadku vajny, i to jany dajucca ŭ vyhladziecca kredytaŭ. Siła stvarajecca tolki za ŭłasnyja hrošy. Voś u hetym i biada biełarusaŭ. Jość u nas pradprymalniki albo inakš kažučy buržuazija. Ale jany nia buduć dapamahać nacyjanalnym siłam. Narodny Front pačaŭ svaju pracu vyklučna za svaje srodki. Hetaha było dastatkova, kab u 90-yja hady zdabyć niezaležnaść.

A dzie ŭziać hetyja srodki, kali buržuazija nia choča dapamahać? U Biełarusi niamała bahatych ludziej. Faktyčna, revalucyju mahli prafinansavać navat paru biełaruskich miljaneraŭ.

Z. Paźniak: Vielmi dobraje pytańnie… Uzhadajcie z čaho pačaŭ Łukašenka, kali dajšoŭ da ŭłady? Sa źniščeńnia symbalaŭ, z aploŭvańnia biełaruskaj movy, źniščeńnia hazet, biełaruskich škołaŭ, spaleńnia padručnikaŭ. Pačaŭ sa ściažkoŭ i movy. Čamu? Sam jon naŭrad ci razumieŭ, ale jamu patłumačyli, što heta daje narou siłu j heta macniej za ŭsiakija hrošy. I kali zamožny čałaviek heta razumieje, to jon daść svaje hrošy dziela ahulnych intaresaŭ. Tamu my siońnia pavinny adradžać toje, što źniščaje režym. Jon padarvaŭ naš nacyjanalny duch, i my siońnia pavinny z hetaha pačynać. Naša partyja zajmajecca hetym uvieś čas (pakazvaje na skryni ź litaraturaj — red.).

Ale pakul paśpiachovy biznesoviec pačnie havaryć pa-biełarusku j viešać na mašynie bieł-čyrvona-bieły ściah, projdzie niamała času. Adpaviedna, i šlach pierachodu da narmalnaści ŭ Biełarusi budzie doŭhi. Dyk ci nia varta šukać inšyja metady?

Z. Paźniak: Šlach budzie doŭhi j my pavinny da hetaha pryzvyčaicca. Adrazu ničoha nia stanie. 10 hod my raspaŭsiudžvajem litaraturu. My nievialikija partyja, ale my pracujem. 10 hadoŭ my havorym pra bajkot i źjavilisia vyniki. Ludzi nie pajšli na vybary nia tolki tamu, što pačuli naš zaklik, a tamu, što adbyvajecca praces.

My pavinny razumieć, što imhniennaha vyniku nia budzie, navat kali niejki biznesoviec achviaruje hrošy. Kaliści čechi pabudavali teatr «Narodne divadlo», hrošy jany źbirali pa ŭsioj krainie. U dzień jaho adkryćcia nienaviśniki češskaj kultury j dziaržavy spalili teatr. Što robić nacyja? Imhnienna abviaščaje novy zbor srodkaŭ i znoŭ stvaraje teatr. Imhnienna zrabić ničoha nielha, bo hramadztva treba padrychtavać. Svaboda — heta doŭhaja j žmudnaja praca.

Kali b u 1994 hodzie ŭ nas nia zdaryłasia takoje niaščaście, to za hetyja 15 hadoŭ my b užo byli takoj krainaj, jak Vuhorščyna, Čechija, u nas by ŭžo vyrasła cełaje pakaleńnie. My byli b mahutnaj nacyjaj. Ale my ŭsio stracili, i imhnienna ŭ nas ničoha nie atrymajecca. Hałoŭnaje — razumieć mety. Kali 20 hadoŭ tamu ŭ biełarusaŭ uźnikła patreba pazbavicca ad kamunistaŭ — jany pačali hurtavacca. I kali ciapier u ludziej uźniknie patreba svabody — tady pojdzie narmalny praces. Ale nielha mieć iluzij, što niechta tut źjavicca j źmienić našaje žyćcio.

• 0
• 0
• 0
• 0
• 0
• 0
• 0
• 0