Navukoŭcy papiaredžvajuć: vada ŭ Jeŭropie zabrudžana «viečnym chimikatam»
U pitnoj vadzie nazirajecca imklivy rost uzroŭniu tryftorvocatnaj kisłaty. Što za jana i čym niebiaśpiečnaja?
Jak piša Le Monde, 10 lipienia asacyjacyja Sietki dziejańniaŭ u adnosinach da piestycydaŭ (PAN Europe) apublikavała vyniki analizu vady, jaki byŭ praviedzieny na praciahu maja-červienia ŭ adzinaccaci krainach Jeŭropy. Siarod ich Hiermanija, Francyja, Aŭstryja, Ispanija. Byli adabranyja 55 probaŭ vady (36 — vodapravodnaj i 19 — butylavanaj minieralnaj ci kryničnaj). Analizy pravodziŭ Centr vodnych technałohij u Karsrue (Hiermanija), jaki źjaŭlajecca etałonnym u halinie vyjaŭleńnia pier– i poliftorałkilnych rečyvaŭ (PFAS).
Analiz pakazaŭ, što ŭ 34 z 36 probaŭ vodapravodnaj vady (94%) i ŭ 12 z 19 probaŭ butylavanaj vady (63%) vyjaŭleny reštki tryftorvocatnaj kisłaty (TFK), jakaja adnosicca da PFAS — hrupy chimikataŭ, jakija stvoranyja čałaviekam i ličacca «viečnym chimikatam».
TFK, jakuju vyjavili ŭ vadzie, u asnoŭnym utvarajecca ŭ vyniku raskładańnia piestycydaŭ i ftoravanych hazaŭ, jakija vykarystoŭvajucca ŭ sistemach achałodžvańnia (chaładzilniki, kandycyjaniery).
TFK ustojlivaja da sučasnych sistem ačystki (aktyvavany vuhal, azanavańnie), krynicami zabrudžańnia hetym rečyvam taksama źjaŭlajucca pramysłovyja adkidy vytvorcaŭ TFK i ačyščalnych zbudavańniaŭ.
Navukoŭcy adznačajuć, što ŭździejańnie PFAS, da jakich adnosicca TFK, źviazana z raźvićciom niekatorych vidaŭ raku, razładami endakrynnaj sistemy, a taksama źnižeńniem imunnaha adkazu na vakcyny. Ułady Hiermanii prapanavali Jeŭrapiejskamu chimičnamu ahienctvu kłasifikavać TFK jak rečyva taksičnaje dla repradukcyjnaj sistemy, škodnaje dla fiertylnaści i raźvićcia płoda.
Niderłandski Nacyjanalny instytut achovy zdaroŭja i navakolnaha asiarodździa ŭ krasaviku 2023 hoda vyznačyŭ dapuščalnuju vierchniuju miažu ŭtrymańnia TFK (u vypadku, kali inšych PFAS nie vyjaŭlena) — 2200 nanahramaŭ na litr vady.
Adpaviedna analizu, u vodapravodnaj vadzie Paryža kancentracyja TFK skłała 2100 nanahramaŭ na litr, što ŭ čatyry razy vyšej, čym u Zalcburhu (Aŭstryja) i Patsdamie (Hiermanija).
Rekordny pakazčyk (4100 nanahramaŭ na litar) byŭ zafiksavany ŭ Vierchniaj Aŭstryi.
U butylavanaj vadzie maksimum utrymańnia TFK skłaŭ 3200 nanahramaŭ na litar. Ale daśledčyki nie pažadali raskryć nazvu brenda ci krainy.
Jak piša vydańnie, pakul TFK nie ŭvachodzić u lik dvaccaci PFAS, najaŭnaść jakich płanujecca kantralavać z 2026 hoda ŭ adpaviednaści ź Jeŭrapiejskaj dyrektyvaj pa pitnoj vadzie. Dyrektyva vyznačyła paroh biasškodnaści dla zdaroŭja sumarnaha ŭtrymańnia ŭsich PFAS u 500 nanahram na litar vady.
Jak adznačajuć śpiecyjalisty, kali b TFK była ŭklučana ŭ śpis, to dapuščalny paroh byŭ by pieravyšany dla pałovy probaŭ vodapravodnaj vady, jakija byli ŭziaty ŭ chodzie daśledavańnia, i, adpaviedna, vada była b pryznanaja niepryhodnaj dla spažyvańnia.
U čakańni ahulnaha abmiežavańnia PFAS na jeŭrapiejskim uzroŭni śpiecyjalisty zaklikajuć da vyznačeńnia standartu jakaści vady dla TFK i nieadkładnaj zabaronie piestycydaŭ na asnovie PFAS i ftoravanych hazaŭ, jakija źjaŭlajucca asnoŭnymi krynicami zabrudžańnia vady.
Kamientary