Na nastupnym tydni, 19 červienia, budzie adznačacca 100-hadovy jubilej słavutaha biełaruskaha piśmieńnika. Vasil Bykaŭ — adzin z samych niaprostych aŭtaraŭ dla ekranizacyi: u jaho tvorach niama ekšna i vajny ŭ maštabie, usio zasiarodžana na historyjach asobnych ludziej, ich pieražyvańniach i ekzistencyjnym vybary. Tym nie mienš niekatorym filmam pavodle tvoraŭ Bykava ŭdałosia pieradać stylistyku aŭtara, i jany palubilisia jak hledačam, tak i krytykam, piša Budźma.
«Alpijskaja bałada»
Hod: 1966
Režysior: Barys Ściapanaŭ
Scenar: Vasil Bykaŭ
Biełarus Ivan, jaki ŭciok ź niamieckaha pałonu, sustrakaje italjanskuju dziaŭčynu. Jana taksama znachodzicca ŭ biahach i stanovicca jaho niaprošanaj spadarožnicaj. Ivan i Džulija havorać na roznych movach, ale ahulnaja biada zbližaje ich. Im treba budzie pravieści try dni ŭ Alpach, chavajučysia ad niemcaŭ.
Pieršapačatkova film chacieŭ źniać italjanski režysior Džuzepe De Santys, ale jamu admovili, i scenar addali Barysu Ściapanavu. Luboŭ Rumiancavu, jakaja syhrała rolu Džulii, kansultavała italjanskaja aktrysa. Rumiancava vydatna ŭžyłasia ŭ rolu: jaje emacyjnaja i zvonkaja Džulija spačatku mocna kantrastuje ź miełanchaličnym Ivanam. Adnak, čym dalej jany iduć pa harach, tym čaściej na tvary Ivana, azmročanym žachami vajny, źjaŭlajecca ŭśmieška.
Pahladzieć možna tut.
«Znak biady»
Hod: 1985
Režysior: Michaił Ptašuk
Scenar: Michaił Ptašuk
Film Michaiła Ptašuka pra historyju muža i žonki: Ściepanidy i Piatra. Para žyvie ŭ vioscy, kudy adnojčy prychodziać niamieckija akupanty. Bykaŭ padymaje ŭ apoviedzie tabujavanyja temy: hałoŭnyja hieroi stali achviarami kalektyvizacyi, ale heta nie padšturchnuła ich da zdrady, u adroźnieńnie ad ich adnaviaskoŭcaŭ, jakija pierakinulisia na bok praciŭnika. Tym nie mienš Piatro, bajučysia za svajo žyćcio, sprabuje zadobryć akupantaŭ, u toj čas jak Ściepanida hatovaja da apošniaha supraciŭlacca.
Darečy, z-za sceny z raskułačvańniem hierojaŭ film ledź było nie zabaranili, bo heta była pramaja krytyka savieckaj ułady. Ale «Znak biady» pahladzieŭ asabista Harbačoŭ, i karcina ŭsio ž vyjšła ŭ prakat.
Film zdymali ŭ rodnaj vioscy Michaiła Ptašuka, pad Baranavičami, faktyčna nie vykarystoŭvajučy dadatkovych dekaracyj, što dazvoliła zachavać histaryčnuju dakładnaść. Hałoŭnyja roli vykanali biełaruski akcior Hienadź Harbuk i rasijanka Nina Rusłanava. Pa słovach apieratara Taćciany Łohinavaj, aktrysa starałasia hłyboka ŭžycca ŭ vobraz, navat spała i jeła ŭ kaściumie svajoj hieraini. «Znak biady» atrymaŭ try ŭznaharody na kinafiestyvalach i ŭvajšoŭ u dziasiatku najlepšych filmaŭ Łondanskaha muzieja kino i mastactva.
Pahladzieć možna tut.
«Abielisk»
Hod: 1970
Režysior: Ryčard Viktaraŭ
Scenar: Vasil Bykaŭ, Ryčard Viktaraŭ
U mnohich filmach Vasil Bykaŭ asabista ŭdzielničaŭ u napisańni scenara. Naprykład, u filmie «Abielisk», dziejańni jakoha adbyvajucca ŭ Zachodniaj Biełarusi. Hałoŭny hieroj, Aleś Maroz, pracuje ŭ sielskaj škole nastaŭnikam. Kali da vioski dachodziać niamieckija vojski, padletki pačynajuć supraciŭlacca akupantam i vypadkova zabivajuć adnaho ź ich. Chłopčykaŭ łoviać i patrabujuć zdać ich nastaŭnika. Niemcy abiacajuć adpuścić dziaciej, kali Maroz im zdasca. Jak i ŭ mnohich tvorach Bykava, hałoŭny hieroj paŭstaje pierad ekzistencyjnym vybaram: vyratavać siabie ci dziaciej.
Cikava, što film taksama doŭha pralažaŭ na «palicy» pa ideałahičnych matyvach.
«Vaŭčynaja zhraja»
Hod: 1975
Režysior: Barys Ściapanaŭ
Scenar: Vasil Bykaŭ
U asnovie siužetu lažyć historyja biełaruskich partyzan. Troje mužčyn, siarod jakich dva ciažka paranienyja, a taksama ciažarnaja radystka Kłava, adpraŭlajucca ŭ susiedni atrad u pošukach lekara. Pa darozie ich pieraśledujuć niemcy. Partyzany chavajucca ŭ spalenym siale, dzie ŭ Kłavy pačynajucca rody. Ale i tut ich nahaniajuć vorahi.
Film atrymaŭ stanoŭčyja vodhuki ŭ krytykaŭ, choć niekatoryja ź ich adznačyli, što aŭtary trochi spraścili siužet bykaŭskaj apovieści. Tym nie mienš karcina vartaja prahladu, vajna ŭ joj pradstaŭlena praz pryzmu čałaviečych razvažańniaŭ ab humaniźmie ŭ biazvychadnaj situacyi.
Pahladzieć možna tut.
«Na čornych ladach»
Hod: 1995
Režysior: Valeryj Panamaroŭ
Scenar: Vasil Bykaŭ, Valeryj Panamaroŭ
«Na čornych ladach» — adna z samych skandalnych ekranizacyj Bykava, źniataja režysioram Valeryjem Panamarovym u 1995 hodzie.
Dziejańni adbyvajucca ŭ 1920 hodzie padčas Słuckaha paŭstańnia: dla savieckaj ułady hetaja padzieja stała niepryjemnaj praŭdaj, jakuju jany imknulisia zamoŭčvać. Pa siužecie hrupa biełaruskich paŭstancaŭ traplaje ŭ pastku balšavikoŭ. Jany razumiejuć, što ich čakajuć tolki katavańni i śmierć, i vyrašajuć apiaredzić voraha. Biełaruski krytyk A. Rasinski adznačyŭ, što heta «ekzistencyjnaja drama, jakaja pakazvaje trahizm biełaruskaj historyi», taksama absalutna niesavieckaja karcina.
Niahledziačy na toje, što film vyjšaŭ va ŭžo niezaležnaj Biełarusi, u prakat jon tak i nie trapiŭ: ŚMI ŭhledzieli ŭ hetym ideałahičny padtekst. U 2020 hodzie film vykłali ŭ sietku ŭ palepšanaj jakaści.
Pahladzieć možna tut.
«U tumanie»
Hod: 2012
Režysior: Siarhiej Łaźnica
Scenar: Siarhiej Łaźnica
Film źniaty pavodle adnajmiennaj apovieści Vasila Bykava viadomym ukrainskim režysioram Siarhiejem Łaźnicam. Dziejańni adbyvajucca ŭ 1942 hodzie ŭ akupavanaj Biełarusi. Hałoŭny hieroj Suščenia — adzin z aryštavanych niemcami pa padazreńni ŭ dyviersii na čyhuncy. Traich zmoŭščykaŭ karajuć śmierciu, a jaho samoha pa nieviadomych pryčynach adpuskajuć. Paśla hetaha miascovyja žychary pačynajuć zadumvacca, a «ci nie zdradnik Suščenia?». Partyzany Buraŭ i Vojcik vyrašajuć adpomścić i pakarać śmierciu hałoŭnaha hieroja, ale traplajuć u zasadu. Buraŭ paranieny, i Suščenia dapamahaje jamu, vyklikajučy jašče bolš pytańniaŭ u partyzan. Chto jon: svoj ci čužy?
Film ujaŭlaje saboj amal miedytatyŭny tvor, pakidajučy hledaču prastoru dla asensavańnia taho, što adbyvajecca. «U tumanie» byŭ vysoka acenieny krytykami i pryniaŭ udzieł u mižnarodnych fiestyvalach. Styvien Dołtan z «The Hollywood Reporter» adznačyŭ, što film ujaŭlaje saboj «univiersalny rozdum ab čałaviečym byćci, dzie vajna — chutčej alehoryja žyćcia, a tuman — mietafara budučaj nieviadomaści».
Jak Łukašenka čarhovy raz drobna adpomściŭ Bykavu
Pahladzicie, jakija pryhožyja marki vypuściła da 100-hodździa Vasila Bykava Rada BNR FOTAFAKT
Vystavu da jubileju Bykava zhortvajuć praz 10 dzion paśla adkryćcia
Jak Vasil Bykaŭ raźbiraŭsia ŭ kampjutary. Pahladzicie, jaki miły artefakt jość u muziei FOTAFAKT
Haradziency źviarnulisia ŭ harvykankam nakont pomnika Bykavu, im adkazali
«Padlik hałasoŭ jak sataniscki rytuał». Były člen kamisii raskazaŭ, jak u Biełarusi falsifikujuć vybary8
Kamientary