U Małdovie abvastryŭsia palityčny kanflikt, źviazany z aŭtanomnaj Hahauzijaj, jakaja pahražaje źviarnucca da rasijskich uładaŭ, kali Kišynioŭ nie zdaść nazad. Raskazvajem pra historyju naroda i rehijona.
Źmiest:
- Pachodžańnie
- Dziaržaŭnaść
- Pierasialeńnie ŭ Rasiju
- Hahauzskaja respublika
- Abviaščeńnie Hahauzii
- Pachod na Hahauziju
- Kanflikt z Małdovaj
- Novy vitok
Aŭtanomny rehijon Hahauzija raźmieščany na poŭdni Małdovy, na miažy z Ukrainaj.
Hahauzija hučyć jak stereatypnaja nazva vydumanaj krainy va Uschodniaj Jeŭropie, biednaj, karupcyjnaj, aŭtarytarnaj, dzie tleje kanflikt, hatovy voś-voś razharecca z novaj siłaj — taki vobraz ekspłuatujuć zachodnija kinakampanii, kab stvaryć dla antahanistaŭ prytułak i šeruju zonu dla złačynnych schiem, ale pry hetym nie pakryŭdzić nijakuju sapraŭdnuju krainu. Šmat u čym Hahauzija adpaviadaje hetym stereatypam.
Hahauzy — heta nievialiki ciurkski narod, zacisnuty pamiž značna bujniejšymi narodami: rumynami, małdavanami, ukraincami i biesarabskimi bałharami. Siońnia kolkaść hahauzaŭ aceńvajecca ŭsiaho ŭ 250 tysiač čałaviek, ź jakich pałova žyvie ŭ Małdovie, kala 30 tysiač va Ukrainie, astatnija raskidanyja pa inšych krainach śvietu, u tym liku Turcyi, Bałharyi i Hrecyi.
Rehijon pamiž Dunajem i Dniastrom, dzie kampaktna pražyvaje bolšaść hahauzaŭ, nosić nazvu Budžak, što litaralna pierakładajecca jak «vuhał». Budžak — piarestaja koŭdra, dzie ŭ susiednich vioskach mohuć žyć pradstaŭniki roznych narodaŭ. Małdaŭskim hahauzam paščaściła damahčysia aŭtanomii, ale za jaje daviałosia pazmahacca.
Pachodžańnie
Pachodžańnie hahauzaŭ zastajecca prablemnym pytańniem. Časta bujniejšyja susiednija narody śpiekulujuć na roznych teoryjach, kab vystavić hahauzaŭ adščapiencami ad ich samich. Hahauzy majuć ułasnuju hahauzskuju movu, jakaja naležyć da toj ža ahuzskaj haliny ciurkskich moŭ, što i tureckaja, azierbajdžanskaja i turkmienskaja movy. Ale terytaryjalna jaje areał — heta izalavany ankłaŭ, jaki lažyć daloka na poŭnač ad areału inšych rodnasnych moŭ.
U Bałharyi ličać, što hahauzy — heta aturečanyja bałhary. I ŭ hetym śćviardžeńni jość krychu praŭdy. Reč u tym, što sami bałhary hienietyčna ciurkski narod (bułhary), jaki paśla pierasialeńnia pryniaŭ słavianskuju movu. Ličyłasia, što hahauzy — ich najbolš hienietyčna blizkija svajaki, jakija, adnak, ciurkskaj movy nie stracili.
Ale apošnija hienietyčnyja daśledavańni pakazali, što hahauzy hienietyčna adroźnivajucca i ad protabałharaŭ, jakija pryjšli z Pavołžža, i ad susiednich ciurkskich narodaŭ — krymskich tataraŭ i nahajcaŭ, i ad turak, i ad małdavanaŭ.
Hienafond hahauzaŭ jaŭna źviernuty da ŭschodniaj uskrainy Bałkanaŭ, zachoŭvajučy hienietyčnuju pamiać pra sapraŭdnuju radzimu, adkul hahauzy ŭ XVIII-XIX stahodździach pierasialilisia na terytoryi ciapierašniaj Hahauzii.
Pry hetym hahauzskaja mova bližej da tureckaj, što dadaje pytańniaŭ da hieniezisu hahauzaŭ. Vidać, u niejki momant nasielnictva zachodniaha ŭźbiarežža Čornaha mora było asimilavana ahuzami-sieldžukami, a nie słavianami, jak było z bułharami.
Da XVIII stahodździa hahauzy pražyvali na adnoj terytoryi z bałharami. Bałharskaje carstva ŭźnikła jašče ŭ 681 hodzie na paŭnočnaj miažy Vizantyi, dla jakoj hetaja varvarskaja dziaržava ŭjaŭlała najvialikšuju pahrozu. Tym nie mienš, akružanaja varožymi chryścijanskimi krainami vialikaja Bałharyja, jakaja paciarpieła šerah vajennych paraz, adčajna mieła patrebu ŭ sajuźnikach, dziela hetaha ŭ 864 hodzie car Barys I chryściŭ krainu.
Nieviadoma, jak ad hetaha pracesu ŭnikli hahauzy, jakija pražyvali na bałharskim uźbiarežžy Čornaha mora, ale ličycca, što jany pryniali chryścijanstva tolki praź niekalki stahodździaŭ.
Dziaržava hahauzaŭ
U XIV stahodździ ŭłada Bałharskaha carstva asłabła i šerah kniastvaŭ faktyčna stali niezaležnymi ad jaho. Adno z takich kniastvaŭ sa stalicaj u Kavarnie raściahnułasia ad vuścia Dunaja daloka na poŭdzień pa ŭźbiarežžy mora. Adzin z kiraŭnikoŭ kniastva, Dabrocica, abviaściŭ siabie despatam. Pa ciurkskaj formie jahonaha imieni dziaržava stała nazyvacca Dabrudžanskim despatatam, a paśla jaje padzieńnia za rehijonam zamacavałasia nazva Dabrudža.
Hahauzy ličać Dabrudžanski despatat svajoj histaryčnaj dziaržavaj. Ale ŭžo ŭ kancy stahodździa dziaržava hahauzaŭ była źniščana nastupam Asmanskaj impieryi.
Pierasialeńnie ŭ Rasiju
U XVIII stahodździ Asmanskaja impieryja akazałasia ŭ stahnacyi, jaje mahutnaść była padarvanaja niaŭdałymi vojnami z Rasijaj. Kab raspłacicca ź sipachami i janyčarami, jakija byli na słužbie ŭ sułtana, toj addavaŭ im na razrabavanaje vioski z chryścijanskim nasielnictvam, u tym liku hahauzskija. Bałkany ŭ kancy stahodździa zachłynuli teror i anarchija.
Kala 30 tysiač chryścijan biehli ŭ Rasiju, jakaja dała im mahčymaść pasialicca ŭ tolki što adabranaj u asmanaŭ Biesarabii. Siudy pierasialalisia bałhary, hahauzy, pravasłaŭnyja ałbancy, armianie, sierby i hreki. Niezaležnyja Rumynija i Bałharyja, jakija paŭstali ŭ siaredzinie XIX stahodździa, padzialili pamiž saboj Dabrudžu, a hahauzy, jakija tam zastavalisia, byli asimilavanyja.
Hahauzy, jak i mnohija bałkanskija chryścijanskija narody, dahetul zachoŭvajuć u śviadomaści vobraz Rasii, jak zbavicielki ad asmanskaha pryhniotu. Hetaj prychilnaściu siońnia časta karystajucca rasijskija ŭłady ŭ svaich zusim nievysakarodnych metach.
Hahauzskaja respublika
U studzieni 1906 hoda carskimi ŭładami byŭ aryštavany hahauzski revalucyjanier Andrej Hałacan, jaki ŭ razhar pieršaj ruskaj revalucyi pravodziŭ ahitacyju siarod miascovych sialan. Aryšt pryvioŭ da bujnamaštabnaha sialanskaha paŭstańnia i abviaščeńnia Kamrackaj respubliki. Praz šeść dzion paŭstańnie było zadušana, Hałacan i inšyja pravadyry byli sasłanyja ŭ Sibir na katarhu.
Niadoŭhačasovaje isnavańnie Kamrackaj respubliki pryviało da źjaŭleńnia ŭ hahauzaŭ nacyjanalnaj samaśviadomaści, što, vidać, dazvoliła im zachavacca dahetul. Niachaj i ŭ inšym maštabie, ale hetaja historyja vielmi nahadvaje toj upłyŭ, jaki akazała abviaščeńnie BNR na isnavańnie biełarusaŭ jak nacyi.
U śniežni 1917 hoda na terytoryi Biesarabii, dzie hahauzy składali kala 4% nasielnictva, była abvieščana Małdaŭskaja Narodnaja Respublika, jakaja praz hod uźjadnałasia z Rumynskim karaleŭstvam.
U 1940 hodzie pavodle pakta Rybientropa-Mołatava i ŭltymatumu z boku savieckaha ŭrada Rumynija była vymušana pieradać Biesarabiju ŭ SSSR. Adrazu, jak i ŭ vypadku z bałtyjskimi krainami, u Biesarabii prajšli masavyja aryšty i vysyłka tych, chto padavaŭsia balšavikam niebiaśpiečnymi i niadobranadziejnymi — tych, chto supracoŭničaŭ z rumynskimi ŭładami, naprykład, prymaraŭ siołaŭ.
Hahauzija biez uliku mierkavańnia nacyjanalnaj mienšaści była padzielena pamiž USSR i novaŭtvoranaj Małdaŭskaj SSR, dzie apynułasia bolšaja častka hahauzaŭ. Hetaja miaža i siońnia padzialaje nievialiki narod.
Abviaščeńnie Hahauzii
Jak i ŭ Biełarusi, u Hahauzii ŭ časy «parabudovy» ŭ 1980-ja hady pačałasia novaja chvala nacyjanalnaha abudžeńnia. U 1988 hodzie hrupa hahauzskaj intelihiencyi na čale sa Ściapanam Bułharam zasnavała narodny ruch «Hahauz chałky» (Hahauzski narod), jaki vystupaŭ za zabieśpiačeńnie nacyjanalnych pravoŭ i stvareńnie hahauzskaj aŭtanomii.
Členami ruchu «Hahauz chałky», jaki byŭ aficyjna zarehistravany, stali bolš za 3000 členaŭ. Małdaŭskija ŭłady, vidavočna, zaciahvali rašeńnie ab stvareńni hahauzskaj aŭtanomii. Heta padšturchnuła hahauzaŭ sklikać nacyjanalny źjezd.
12 listapada 1989 hoda na Nadzvyčajnym źjeździe pradstaŭnikoŭ hahauzskaha naroda ŭ składzie Małdaŭskaj SSR była abvieščana Hahauzskaja Aŭtanomnaja Savieckaja Sacyjalistyčnaja Respublika. U źjeździe siarod inšych udzielničali i 11 biełarusaŭ. Novaja respublika abviaščałasia na terytoryi kampaktnaha pražyvańnia hahauzaŭ u Biesarabskim, Vułkaniešckim, Kamrackim, Taraklijskim, Čadyr-Łunhskim rajonach i niekatorych vioskach Kahulskaha rajonaŭ, dzie znachodzicca adziny vychad Małdovy da Dunaja.
Małdaŭskija ŭłady admianili hetaje rašeńnie na nastupny dzień, nazvaŭšy jaho antykanstytucyjnym. Hahauzy nie zdalisia.
Na Nadzvyčajnym źjeździe ŭ lipieni 1990-ha byli zaćvierdžanyja himn, hierb i ściah aŭtanomii i zasnavany nacyjanalny ŭniviersitet. 19 žniŭnia 1990 hoda na Źjeździe narodnych deputataŭ stepavaha poŭdnia Małdaŭskaj SSR była abvieščana Respublika Hahauzija ŭ składzie SSSR, jaki tady ŭžo razvalvaŭsia na vačach.
Pachod na Hahauziju
U kastryčniku byli abvieščanyja vybary ŭ Viarchoŭny saviet Hahauzii. Kab spynić sieparatyzm hahauzaŭ i sarvać vybary małdaŭski premjer-ministr Mirča Druk 25 kastryčnika nakiravaŭ u stalicu samaabvieščanaj respubliki, horad Kamrat, aŭtobusy z małdaŭskimi nacyjanalistami ŭ supravadžeńni atradaŭ milicyi.
Hahauzy pačali ŭzbrojvacca padručnymi srodkami, kab abaranić svaje vioski. Samaabvieščanaja Prydniastroŭskaja respublika vysłała praz terytoryju Ukrainy na dapamohu Hahauzii pracoŭnyja družyny na niekalkich dziasiatkach aŭtobusaŭ.
Uźnikła niebiaśpieka hramadzianskaj vajny ŭ Małdovie. Pazicyju pamiž varožym bakami zaniała dyvizija desantnikaŭ — savieckija vajskoŭcy aścierahalisia, što ŭ čas kanfliktu buduć razrabavanyja składy ŭ Kamracie i baki atrymajuć realnuju zbroju.
U noč z 29 na 30 kastryčnika pa dahavory pamiž bakami ad Kamrata adyšła častka małdaŭskich nacyjanalistaŭ, hahauzy adkazali tym ža. Hetaja padzieja ŭvajšła ŭ historyju, jak «pachod na Hahauziju».
U pačatku listapada kiraŭniki savieckaj Małdovy, Hahauzii i Prydniastroŭja sustrelisia ŭ rezidencyi Harbačova, dzie damovilisia stvaryć pahadžalnuju kamisiju pamiž bakami kanfliktu. Viarchoŭny Saviet Małdaŭskaj SSR byŭ vymušany pryniać zakon ab harantavańni pravoŭ nacyjanalnych mienšaściej.
U Hahauzii byŭ vybrany svoj Viarchoŭny Saviet, vybrany prezident, stvorany ministerstvy i viedamstvy, sfarmiravany bataljon śpiecnaza «Budžak», jaki słužyŭ respublicy armijaj — hahauzy zajmieli ŭsie prykmiety samastojnaści.
Kanflikt z Małdovaj
Tolki ŭ śniežni 1994 hoda pamiž Respublikaj Hahauzija i Małdovaj było dasiahnuta pahadnieńnie ab mirnaj reintehracyi Hahauzii na pravach aŭtanomii. U składzie aŭtanomii zastalisia nasielenyja punkty, dzie bolš za pałovu žycharoŭ składali hahauzy, a taksama tyja, dzie pa vynikach refierendumaŭ žychary chacieli zastacca ŭ aŭtanomii. Terytoryja Hahauzii skaraciłasia da troch rajonaŭ, razarvanych na asobnyja ankłavy, pasiarod małdaŭskich terytoryj.
Kanflikt byŭ mirnym čynam zamarožany, ale nie vyrašany. Dla hahauzaŭ Kišynioŭ zastajecca nacyjanalistyčnaj mietrapolijaj, ekzistencyjalnym voraham, Małdova ž nie asabliva imkniecca razburać hetyja ŭjaŭleńni, pieryjadyčna hučać pahrozy likvidavać aŭtanomiju, a samich hahauzaŭ bačać nie narodam sa svaimi intaresami, a kupkaj palityčnych maryjanietak Kramla.
Jak i inšyja nievialikija narody, jakija ŭ XX stahodździ nie atrymali ŭłasnaj ustojlivaj dziaržaŭnaści, hahauzy patrapili ŭ pastku mižnarodnaha prava. Z adnaho boku kožny narod maje prava na samavyznačeńnie, ź inšaha — hranicy dziaržaŭ nieparušnyja.
I ŭ dačynieńni da pamknieńniaŭ małych narodaŭ na ŭłasnuju samastojnaść usie abyjakavyja — u hetym nie zacikaŭlena ni kraina, ad jakoj narod choča adździalicca, ni niezaležnyja dziaržavy, jakija nie chočuć padavać dobry prykład svaim sieparatysckim rehijonam dy psavać adnosiny ź inšymi krainami.
Adzinaj krainaj, jakaja horača padtrymlivaje sieparatysckija nastroi ŭ rehijonie, zastajecca Rasija. Robić heta jana vyklučna z ułasnych hieapalityčnych intaresaŭ, prytrymlivajučysia staražytnaha pryncypu — padzialaj i vaładar. Nivodny sieparatyscki ruch na prastory byłoha SSSR nie zastaŭsia pa-za ŭvahaj Maskvy.
Ale i sami hetyja narody zakładniki situacyi: siarod sajuźnikaŭ tolki takija ž niepryznanyja karlikavyja ŭtvareńni i mahutnaja dy bahataja Rasija — jakija b apošniaja nie staviła ŭłasnyja mety, padtrymlivajučy sieparatystaŭ, nie ŭčapicca za hetuju mahčymaść u ich paprostu niama šancaŭ.
Vypadak Hahauzii asablivy — rehijon znachodzicca daloka ad miežaŭ Rasii i pry hetym supraćstaić palityčna i ekanamična dosyć słaboj Małdovie. Varyjantaŭ vyrašeńnia situacyi pa hruzinskim scenaryi na siońnia nie bačna čysta hieahrafična. Ź inšaha boku i całkam padparadkavać sabie Hahauziju ŭ Małdovie nie majuć sił. Da taho ž treba trymać tvar pierad zachodnimi susiedziami, jakim hvałtoŭnaje ci dyskryminacyjnaje vyrašeńnie nacyjanalnaha pytańnia naŭrad ci spadabajecca.
Atrymlivajecca dziaržava ŭ dziaržavie. Hahauzija hulaje z hetym statusam, časam sprabujučy ŭpłyvać i na zachodniepalityčny kurs Małdovy.
Va ŭsich padobnych utvareńniach da ŭłady prychodziać tyja, chto najlepš moža naładzić suviaź z Rasijaj, a ŭ kulturnym płanie panujuć rusafilskija idei. U 1990-ja suprać niezaležnaści Małdovy vystupali prasavieckija siły i nacyjanalnyja mienšaści, staŭšy naturalnymi sajuźnikami. I navat viadzieńnie Maskvoj ahresiŭnych vojnaŭ nie advaročvaje ad jaje hetyja rehijony — heta nie ichniaja baraćba, jany zakłapočanyja ŭłasnym samazachavańniem, ale nie jak nacyjanalnych utvareńniaŭ, a jak uładnych struktur.
Siońnia ŭ Hahauzskaj aŭtanomii try aficyjnyja movy — hahauzskaja, małdaŭskaja i ruskaja, ale nacyjanalnaja palityka budzie da bolu znajomaja biełarusam. Niahledziačy na toje, što absalutnaja bolšaść hahauzaŭ (92,3 %) svajoj rodnaj movaj pryznajuć hahauzskuju, na joj redka razmaŭlajuć, a za dziesiacihodździ isnavańnia aŭtanomii tut nie źjaviłasia nivodnaj škoły z vykładańniem na rodnaj movie.
Bolšaść škoł u Hahauzii ruskamoŭnyja, a dla vyvučeńnia rodnaj movy advodzicca čatyry hadziny na tydzień. Pavodle apytańnia, praviedzienaha ŭ 2020 hodzie, tolki 4% hahauzaŭ chočuć, kab ich dzieci navučalisia na hahauzskaj movie.
Niezdarma, naviedvajučy stalicu Hahauzii, małdaŭskaja prezidentka Maja Sandu adznačyła:
«Adnoj z asnoŭnych zadač stvareńnia aŭtanomii ŭ 1994 hodzie było zachavańnie moŭnaj, nacyjanalnaj identyčnaści hahauzaŭ, adradžeńnie hahauzskaj kultury. Na žal, hetaja zadača nie vykananaja dahetul».
Anałahičnaja situacyja nazirajecca i ŭ inšych satelitach Rasii, naprykład, u Paŭdniovaj Asiecii, dzie taksama nie isnuje asiecinamoŭnych škoł.
Novy vitok
Maja Sandu. Fota: Yohan Valat, Pool via AP, File
Jakraz z prychodam da ŭłady ŭ Małdovie Mai Sandu, jakaja ŭ 2020 hodzie pieramahła na vybarach prarasijskaha prezidenta Ihara Dadona, adnosiny Hahauzii z centram abvastrylisia. Sandu aktyŭna ŭziałasia za baraćbu z karupcyjaj, jakaja hłyboka ŭkaraniłasia ŭ krainie i jašče hłybiej — u napaŭniezaležnych rehijonach.
Na inšym baku kanfliktu akazalisia taksama žančyny — spačatku Iryna Vłach, a z 2023 hoda jaje pierajemnica na pasadzie baškana, to-bok kiraŭnicy Hahauzii, Jaŭhienija Hucuł.
U 2021 hodzie Vłach była vyklučana z Vyšejšaj rady biaśpieki Małdovy, što vyhladaje čysta palityčnym rašeńniem, bo ciažka ŭjavić sabie biaśpieku krainy biez padtrymki Hahauzii.
Małdova padtrymała Ukrainu ŭ jaje supraćstajańni rasijskaj ahresii ŭ 2022 hodzie. Małdaŭskim uładam treba było znajści vyjście, jakoje b źniała niebiaśpieku z ułasnaj krainy. Pakul Ukraina kantraluje Adeskuju vobłaść, Małdovie niama pryčyn dumać pra pramoje ŭvarvańnie Rasii, ale jana maje dva prarasijskija rehijony, jakija amal nie kantraluje i jakija mohuć stvaryć prablemy i Kišyniovu, i Kijevu.
Upačatku 2023 hoda ŭ Małdovie ŭzmacnili kryminalnuju adkaznaść za zakliki da sieparatyzmu. Ale hałoŭnym instrumientam dla baraćby ź sieparatysckimi rehijonami, jakija, vidavočna, karystalisia svaim «šerym» statusam va ŭłasnych metach, stała abvieščanaja prajeŭrapiejskim kiraŭnictvam baraćba z karupcyjaj.
Jaŭhienija Hucuł. Fota: point.md
Jaŭhienija Hucuł, jakaja vybirałasia ad prarasijskaj partyi «Šor» (Raŭnapraŭje), jašče ŭ čas vybaraŭ u 2023 hodzie sutyknułasia z procidziejańniem małdaŭskich uładaŭ. U Kišyniovie zapadozryli, što siarod tych, chto hałasavaŭ, jość ludzi, jakija nie žyvuć u Małdovie, abo daŭno pamierli, a inšych paprostu padkupili. Supracoŭniki Nacyjanalnaha centra pa baraćbie z karupcyjaj pryjšli spačatku ŭ CVK, paśla kanfiskavali urny z budynka suda. Partyja ž była zabaroniena rašeńniem suda.
Hetyja dziejańni nie mahli być rascenienyja ŭ samoj Hahauzii inakš jak umiašańnie ŭ spravy aŭtanomii i zapužvańnie jaje palitykaŭ. Niahledziačy na ŭsie hetyja zachady, baškanam była vybranaja Hucuł.
Novy baškan zajaviła pra prychilnaść da Rasii i pryhraziła abviaścić niezaležnaść u vypadku ŭźjadnańnia Małdovy z Rumynijaj. Kali Małdova ŭ adkaz na abviaščeńnie niezaležnaści ŭviadzie tudy vojski, to rehijon źvierniecca pa dapamohu da ŭsich, uklučajučy Rasiju.
Tema ŭvachodu Małdovy ŭ skład Rumynii ŭpadabanaja rasijskaj prapahandaj, bo musić pakazvać stratu Kišyniovam palityčnaj samastojnaści pa-za «ruskim śvietam». Jaje ž ekspłuatujuć i hahauzskija palityki.
Małdaŭskija ŭłady pačali cisnuć na sieparatysckija rehijony taksama ekanamična. Prydniastroŭje ŭ pačatku hoda zaprasiła ŭ Rasii dapamohi ŭ adkaz na «ŭdušeńnie» z boku Małdovy. Hucuł, adčuvajučy pahrozu dla Hahauzii i svajoj ułady, pajšła va-bank — u sakaviku prylacieła ŭ Maskvu, dzie sustrełasia z Pucinym.
Antykarupcyjnaja prakuratura paśla hetaj sustrečy raspačała kryminalnuju spravu suprać Jaŭhienii Hucuł, a prezident Sandu admoviłasia ŭvodzić baškana aŭtanomii ŭ skład urada praź jaje suviazi sa złačynnymi hrupoŭkami. Hahauzska-małdaŭski kanflikt upieršyniu z 1990-ch hadoŭ dasiahnuŭ takoha nakału.
Małdova prahmatyčna karystajecca stanoviščam na źniešniepalityčnaj arenie, kab asłabić pazicyi svaich sieparatysckich rehijonaŭ i ŭpłyŭ Rasii na ich, advieści pahrozu ŭciahvańnia ŭ vajnu. A hahauzy, jak luby małaliki narod, nie majuć inšych ryčahoŭ upłyvu na situacyju akramia jak źviarnucca da bolš mahutnych siłaŭ, nie hrebujučy navat pucinskim režymam i strataj nacyjanalnaj samabytnaści.
Kanflikt pamiž prajeŭrapiejskaj Małdovaj i prarasijskaj Hahauzijaj u śviatle ahresiŭnaj zavajoŭnickaj palityki Rasii vyhladaje čorna-biełym. Ale abodva baki bačać u svaich dziejańniach adziny šlach da vyžyvańnia. Praŭda, šlach rusifikacyi, vybrany hahauzami, naŭrad ci viadzie da vyžyvańnia ich jak naroda.
Hahauzija i Małdova zastajucca zakładnikami ŭłasnaj słabaści. Ci zmohuć hahauzy abarvać rasijskuju pupavinu, a małdavanie ŭstrymacca ad pamknieńnia likvidavać prablemnuju aŭtanomiju — pakaža tolki čas.
«Naša Niva» — bastyjon biełaruščyny
PADTRYMAĆU mahiloŭskaj kałonii pamior 22-hadovy palitźniavoleny Dźmitryj Šlethaŭer9
Kamientary
Raša never čendžes