Mify i samyja častyja pytańni pra EKA: kolki sprob treba, kab zaciažarać, ci pavialičvaje heta ryzyku ankałohii i ci važny ŭzrost
Ci mahčyma abrać poł dziciaci, kali robiš EKA? A paprasić adrazu dvajniat? Nakolki heta ŭvohule biaśpiečnaja pracedura? «Naša Niva» parazmaŭlała pra heta i šmat što jašče z Valancinam Paraščukom, akušeram-hiniekołaham-repraduktołaham, jaki ciapier pracuje ŭ Polščy. Da vajny va Ukrainie jon pracavaŭ praktykujučym lekaram i hałoŭnym doktaram u klinicy, nazvanaj u honar jaho dziaduli Valancina Hryščanki. Akademik Hryščanka byŭ pieršym va Ukrainie śpiecyjalistam, jaki paśpiachova ździejśniŭ EKA ŭ 1990-m hodzie.
«Uzrost mužčyny nie maje takoha značeńnia, jak uzrost žančyny»
— U jaki momant pary treba zadumacca nad tym, kab schadzić na kansultacyju da repraduktołaha?
— Kali para hod zajmajecca nieabaronienym seksam, a ciažarnaść tak i nie nadychodzić, heta ŭžo nahoda prakansultavacca sa śpiecyjalistami. Ale heta tyčycca par, u jakich žančyna maładziejšaja za 35 hadoŭ. Kali jana starejšaja, to rekamiendujuć źviartacca da repraduktołaha paśla šaści miesiacaŭ biespaśpiachovych sprob.
— Ci maje značeńnie ŭzrost mužčyny? Naprykład, kali žančynie 30 hadoŭ, a jaje partnioru 50.
— Uzrost mužčyny nie maje taho značeńnia, jak uzrost žančyny. Bo kali mužčyna zdarovy, to jon i ŭ 50 hadoŭ moža stać baćkam. A voś žančynie paśla 43 hadoŭ chutčej za ŭsio pryjdziecca karystacca jajcakletkami donarki. Da 35 hadoŭ my jašče možam zmahacca za prachodnaść matačnych trub, rabić płastyku, sprabavać insieminacyju ci kantralavanaje začaćcie. Paśla 35 šmat u jakich vypadkach patrebna mienavita EKA.
— A da jakoha ŭzrostu mahčyma jaho zrabić?
— Čysta tearetyčna my možam zrabić žančynu ciažarnaj i paśla 50 hadoŭ — navat kali ŭ jaje ŭžo spyniŭsia cykł. Ale ja zaklikaju ŭsio ž taki karystacca zdarovym sensam: važna, kab ludzi mieli čas, siły i zdaroŭje nie tolki naradzić dzicia, ale i vyhadavać jaho. (Zhodna ź biełaruskim zakanadaŭstvam, EKA nielha rabić žančynie paśla 50 hadoŭ. A ŭ zakanadaŭstvie Polščy, dzie ciapier pracuje doktar, hety momant nie prapisany. — NN).
— Nakolki biaśpiečna EKA dla žanočaha zdaroŭja? Ci jość supraćpakazańni, pry jakich vy nie rekamiendujecie jaho rabić?
— Kankretna da EKA naŭrad ci. Ale kali žančyna maje niejkuju ciažkuju patałohiju (naprykład, parok serca), to treba razumieć usie ryzyki ciažarnaści. Bo samo EKA daje nie vielmi vialikuju nahruzku na arhanizm u paraŭnańni z toj nahruzkaj, jakaja budzie na praciahu 40 tydniaŭ ciažarnaści. Čaściej za ŭsio, kali fizična žančyna moža vynasić dzicia, to da EKA supraćpakazańniaŭ nie budzie.
«Uzrovień adukacyi nie pieradajecca ŭ spadčynu»
— Kali my havorym pra EKA z vykarystańniem śpiermy donara, ci jość mahčymaść u žančyny abrać jaho pa niejkich paramietrach?
— U Polščy jość tolki ananimnaje donarstva. Ale zhodna z polskim zakanadaŭstvam žančyna nie moža pryjści damaŭlacca pra EKA adna. Navat kali dla pracedury płanujecca vykarystoŭvać śpiermu donara. (Zhodna ź biełaruskim zakanadaŭstvam, EKA mohuć zrabić i samotnaj žančynie. — NN)
Nieabaviazkova, kab žančyna była ŭ aficyjnym šlubie, ale pryncypova važna, kab razam ź joj byŭ mužčyna, jaki paćvierdzić: «Tak, ja zhodzien, kab mianie zapisali baćkam budučaha dziciaci». Pazicyja Polščy ŭ hetym pytańni takaja, što kraina suprać taho, kab naradžalisia dzieci biez tataŭ.
I navat kali padčas ciažarnaści para pasvarycca i spynić znosiny, aficyjnym baćkam dziciaci paśla jaho naradžeńnia mužčynu zapišuć. Jon budzie nieści adkaznaść za novanarodžanaha.
— Ci havorycie pry vybary donara, jaki ŭ bijałahičnaha baćki rost, koler vałasoŭ i vačej, uzrovień adukacyi?
— Uzrovień adukacyi bijataty nie pieradajecca ŭ spadčynu i nie źjaŭlajecca kryteryjem vybaru donara. Pra astatniaje my taksama ničoha nie kažam budučaj mamie. Tak, my sami pahladzim, kab hrupa kryvi donara padychodziła i pasprabujem pry padbory ŭličvać fienatyp. Ale ŭsio heta zastajecca na sumleńni kliniki. Naša klinika da hetaha padychodzić vielmi dalikatna i imkniecca znajści donara, jaki najlepš padychodzić.
«U 30-hadovaj žančyny 70-80% embryjonaŭ z narmalnym naboram chramasom»
— Nakolki zaraz heta zapatrabavanaja pracedura?
— Štohod kolkaść EKA stabilna raście, bo pavialičvajecca kolkaść tych, kamu staviać dyjahnaz biaspłodździe. I pryčyny ŭ hetaha całkam łahičnyja. Pa-pieršaje, ludzi stali mieć bolš aktyŭnaje seksualnaje žyćcio — i jak vynik čaściej atrymlivać zachvorvańni, jakija pieradajucca pałavym šlacham. Pa-druhoje, my bačym u raźvitych krainach tendencyju adkłaści maciarynstva na bolš poźni pieryjad. Da nas časta prychodziać žančyny ŭzrostu 35+, jakija rabili karjeru i narešcie vyrašyli naradzić. A realnaść moža być nie vielmi pryjemnaj.
— Davajcie ŭjavim dziaŭčynu 25 hadoŭ, jakaja choča zrazumieć, ci jana moža patracić ennuju kolkaść hadoŭ na karjeru, ci joj treba zajmacca pytańniami maciarynstva ŭžo zaraz. Ci možna pra heta daviedacca?
— Što my realna možam zrabić u hetym uzroście, heta pravieryć avaryjalny rezierv jaječnikaŭ. Ale treba razumieć, što heta vyklučna kolkasny pakazčyk. Heta nie pra biaspłodździe, nie pra jakaść jajcakletak. Hruba kažučy, možna zrazumieć, ci ŭ jaje mienapaŭza nastupić jak va ŭsich, ci krychu raniej abo paźniej.
Ale navat kali akazvajecca, što kolkaść jajcakletak davoli vialikaja, heta nie harantuje pośpiechu. Naprykład, u tryccać hadoŭ moža zdarycca takoje, što dziaŭčynie spatrebicca apieracyja pa vydaleńni kisty, padčas jakoj budzie stračana značnaja častka jaječnikavaj tkanki.
Žančyny majuć peŭnuju kolkaść jajcakletak ad naradžeńnia. Vypracoŭvać novyja arhanizm nie moža. Atrymlivajecca tak, što pastupova nazapašvajucca pałomki ŭ aparacie dzialeńnia jajcakletak.
Zvyčajna ŭ 30-hadovaj žančyny atrymlivajecca 70-80% embryjonaŭ z narmalnym naboram chramasom. U 35-hadovaj — užo prykładna 50%. A ŭ 40-hadovaj užo 70-80% embryjonaŭ majuć chramasomnyja anamalii. Paśla 43 hadoŭ zvyčajna šancy na atrymańnie zdarovych embryjonaŭ imknucca da nula.
I heta nie zaležyć ad taho, jak dziaŭčyna vyhladaje źniešnie. Možna ŭ 40 hadoŭ vyhladać na 25, vieści zdarovy ład žyćcia i ŭvohule nie mieć nijakich prablem sa zdaroŭjem. Ale jajcakletki pry hetym buduć nieprydatnymi dla začaćcia.
Z uzrostam situacyja zaŭsiody paharšajecca. Čamu? Možna vinavacić u hetym navukova-techničny prahres i drennuju ekałohiju. Možna kazać pra toje, što pryroda tak abaraniajecca ad poźnich ciažarnaściaŭ — šmat stahodździaŭ praciahłaść žyćcia była jakich 40 hadoŭ. Tak, za apošniaje stahodździe vielmi vyrasła jakaść i praciahłaść žyćcia. Ale na evalucyjnyja źmieny treba značna bolš času.
Viartajučysia da pytańnia jakaści jajcakletak. My nie možam vyśvietlić jaje. Ale kali da nas prychodzić para 40+, my možam atrymać embryjony, dakultyvavać da piataha dnia i potym zrabić bijapsiju pierad zamarozkaj. My robim hienietyčnaje teściravańnie (PGT-A) i atrymlivajem u vyniku infarmacyju ab tym, jakija z embryjonaŭ majuć narmalny nabor chramasom.
Ci pavyšaje EKA ryzyku raku i kolki sprob treba dla paśpiachovaj ciažarnaści
— Šmat chto z žančyn baicca EKA, tamu što dumajuć, što budzie zanadta vialikaja harmanalnaja nahruzka na arhanizm. Ci tak heta?
— Nakont EKA jość niekalki mifaŭ, jakija treba raźviančać.
Pa-pieršaje, mnohija chvalujucca, byccam by stymulacyja pravakuje ankałohiju. Jość daśledavańni, jakija paćviardžajuć: navat u pacyjentak, jakija majuć hienietyčnuju schilnaść da raku małočnaj załozy, ankałohija nie źjaŭlajecca čaściej paśla EKA, čym u astatnich žančyn z takoj samaj prablemaj. Heta značyć, što stymulacyja nie źjaŭlajecca niejkim katalizataram.
Pa-druhoje, šmat žančyn dumaje, što EKA skaračaje avaryjalny rezierv. Ale heta nie praŭda. U dziaŭčat u normie štomiesiac hublajecca adzin daminantny falikuł i 5-10-12 antralnych falikułaŭ. Žančyna ich stracić u lubym vypadku. Roźnica ŭ tym, što pry stymulacyi raście i daminantny falikuł, i tyja bolš drobnyja: vyraście nie adzin vialiki, a, naprykład, dziesiać.
I dobraja navina zaklučajecca ŭ tym, što nikoli nie adbudziecca tak, što my zaraz sabrali 10 jajcakletak, a potym u žančyny na 10 miesiacaŭ raniej pryjdzie mienapaŭza. Heta tak nie pracuje.
A słaby bok pytańnia ŭ tym, što dziaŭčaty, jakija majuć maleńki avaryjalny rezierv, usio roŭna nie zmohuć atrymać šmat jajcakletak za raz — budzie 3-5 u zaležnaści ad avaryjalnaha reziervu. My nie možam «uziać avansam» jajcakletki z nastupnych miesiacaŭ.
— Jak uvohule adbyvajecca padrychtoŭka da EKA?
— Spačatku žančyna zdaje analizy. Potym, kali pačynajecca mienstruacyja, na druhi dzień cykłu joj robiać UHD. Z druhoha-treciaha dnia pačynajecca harmanalnaja stymulacyja — doŭžycca jana prykładna 8-11 dzion. Praź dzień paśla jaje zaviaršeńnia robicca punkcyja i, kali ŭsio dobra, jašče praź piać dzion adbyvajecca embryjapieranos. Ale, kali jość niejkija pytańni, embryjony zamarožvajucca i pieranos adkładajecca na niejki čas.
— Nakolki heta ŭsio baluča?
— Ukoły dla stymulacyi žančyna moža rabić samastojna (naprykład, navat u prybiralni na pracy) — joj nie treba dla hetaha jechać u kliniku. Vykarystoŭvajecca samaja tonkaja insulinavaja ihołka.
Adzinaja sapraŭdy niepryjemnaja pracedura, jakaja była b balučaj — heta punkcyja. Ale jaje robiać pad narkozam. Sam praces pieranosu embryjona pa adčuvańniach nie adroźnivajecca ad zvyčajnaha ahladu ŭ hiniekołaha.
— Ci možna abrać poł budučaha dziciaci?
— Heta zaležyć ad zakanadaŭstva kankretnaj krainy (U Biełarusi vybar połu budučaha dziciaci nie dapuskajecca, za vyklučeńniem vypadkaŭ, kali mahčymyja spadčynnyja zachvorvańni, źviazanyja z połam. U Polščy, naprykład, taksama nielha abrać poł. — NN).
— Jak vy vyrašajecie, kaho padsadžvać — chłopčyka ci dziaŭčynku? Moža, jość praviła, što ŭ hetym miesiacy ŭ klinicy za miesiac suadnosiny chłopčykaŭ i dziaŭčynak pavinna być 50 na 50?
— Nie, my pieranosim pa čarzie pa źmianšeńni jakaści embryjonaŭ.
— A moža žančyna, naprykład, skazać, što choča atrymać adrazu dvojniu ci trojniu?
— Kali žančyna prychodzić z takim zapytam, heta značyć tolki adno: jaje drenna prakansultavali. Dla čałavieka norma — heta adnapłodnaja ciažarnaść.
Kali pładoŭ niekalki, to heta našmat bolš niebiaśpiečna i dla maci, i dla dziaciej. Na vialikich terminach ciažarnaści dzieciam vielmi niekamfortna znachodzicca razam u žyvacie. Naprykład, ryzyka dziciačaha cerebralnaha paraliču pry dvojni pavialičvajecca ŭ čatyry razy.
Ryzyka zaŭčasnych rodaŭ uzrastaje ŭ piać razoŭ, ryzyka radavych traŭmaŭ taksama značna pavialičvajecca. Viadoma, usie my zamiłoŭvajemsia, kali bačym pryhožyja padvojnyja kalaski na vulicy. Ale vy nie bačycie, kolki dziaciej u takich vypadkach majuć surjoznyja prablemy sa zdaroŭjem. Usio ž hałoŭnaja zadača EKA — heta nie sama ciažarnaść, a naradžeńnie zdarovaha dziciaci.
Da taho ž, łahičniej pieranosić tolki adzin embryjon, a nie niekalki. Tamu što pośpiech na 80% zaležyć ad jakaści embryjona i na 20% ad endamietryja. A endamietryj mianiajecca ad cykła da cykła. I kali ŭ hetym cykle embryjon nie pryžyŭsia, možna pasprabavać z novym endamietryjem u nastupnym. I ŭ vypadku niaŭdačy ŭ pieršy raz my stracim usiaho adzin embryjon, a nie niekalki. Naprykład, kali ŭ nas čatyry embryjony i my ich pieranosim pa adnym, to možam vyprabavać čatyry roznyja endamietryi.
— Kolki ŭ siarednim treba sprob EKA, kab zaciažaryć, vynasić i naradzić?
— Pa statystycy, kali žančyna maładziejšaja za 35 hadoŭ, to
vierahodnaść ciažarnaści paśla pieršaha EKA ŭ jaje 50-60%. Za pieršuju sprobu atrymlivajecca zaciažaryć u pałovy tych, chto źviarnuŭsia, za druhuju — u pałovy ad tych, chto zastaŭsia. Za dźvie-try sproby zaciažarvaje pracentaŭ 90 žančyn.
«Zvyčajna pamiž sprobami robiać pierapynak adzin-dva miesiacy»
− Kolki možna rabić sprob EKA biez škody dla zdaroŭja?
— Aficyjna niama abmiežavańnia. Zdajecca, u Izraili dziaržava apłačvaje dla žadajučych dziesiać sprob EKA — ale heta tamu, što dalej užo nierentabielna tracić hrošy na hety vypadak, a nie tamu, što heta niebiaśpiečna dla zdaroŭja.
Zvyčajna pamiž sprobami robiać pierapynak adzin-dva miesiacy, kab jaječniki supakoilisia. U niekatorych vypadkach sproby možna rabić naohuł kožny miesiac, tamu što my nijak nie ŭździejničajem na harmanalny fon, a kali ŭździejničajem, to madelujem jaho.
— Časam adbyvajecca tak, što žančyna paśla niaŭdałaj sproby EKA zaciažarvaje naturalnym šlacham. Jak tak atrymoŭvajecca?
— Pa-pieršaje, sama pracedura EKA źjaŭlajecca svajho rodu «pierazahruzkaj» dla harmanalnaha fonu. Časam hetaha byvaje dastatkova. Pa-druhoje, prykładna ŭ 20% par ź biaspłodździem smutnaha hienezu atrymlivajecca začać na etapie padrychtoŭcy da EKA. I heta taksama lohka rastłumačyć. Ludzi byli zanadta sfakusavanyja na samoj idei začaćcia, stresavali na fonie taho, što doŭha nie atrymoŭvajecca. A tut jany pryjšli ŭ kliniku, pierakłali adkaznaść na lekaraŭ i narešcie zmahli rassłabicca i prosta zajmacca seksam dla zadavalnieńnia.
U mianie byvała, što pacyjenty pytali: «A možna my ŭ Turcyju pierad EKA źjeździm?». Ja kazaŭ: «Tak, viadoma». Jany viartalisia i akazvałasia, što ciažarnaść užo jość.
— Ci adroźnivajecca ciažarnaść paśla EKA ad zvyčajnaj? Niekatoryja ličać, što ŭ pieršym vypadku treba dzieviać miesiacaŭ lažać.
— Lažańnie nijak nie ŭździejničaje na ciažarnaść. Kali byŭ nie naturalny cykł, a stymulacyja abo madelavany cykł, to žančynie treba da 14 tydnia ŭvodzić harmony dla padtrymańnia ciažarnaści. Paśla hetuju funkcyju voźmie na siabie płacenta.
Kali byŭ madelavany cykł, to krychu vyšejšaja ryzyka ŭźniknieńnia poźniaha taksikozu. Paćvierdžana, što paśla EKA krychu bolšaja masa cieła ŭ dziaciej. Važna razumieć, što heta ŭsio roŭna vielmi redkija vypadki, prosta jany sustrakajucca čaściej, čym u papulacyi.
— Što pryncypova źmianiłasia ŭ EKA za apošnija 5-10 hadoŭ?
— Stała paŭsiudna vykarystoŭvacca chutkaja zamarozka embryjonaŭ. Heta karennym čynam pamianiała padychody da lačeńnia.
Tamu što paśla pavolnaj zamarozki embryjony adahravalisia pracentach u 70-80 vypadkaŭ, a paśla chutkaj — «vitryfikacyi» — u 99. Ciapier zamarozka-razmarozka nie psuje embryjonaŭ. Adpaviedna, možna paźbiehnuć hipierstymulacyi biez škody dla embryjonaŭ. Kali niešta idzie nie tak, my prosta zamarožvajem embryjony.
Plus chutkaja zamarozka dazvoliła rabić u spakojnym tempie pravierku embryjonaŭ na chramasomnuju patałohiju.
Čamu raniej pry EKA časta atrymlivalisia dvajniaty i trajniaty? Tamu što lekary pieražyvali za jakaść embryjonaŭ i imknulisia adrazu pierasadzić niekalki. U 2000-ch hadach takoje časta adbyvałasia.
Ciapier my možam pieranosić usiaho adzin embryjon, pamianšajučy tym samym ryzyki dla zdaroŭja dziciaci i maci. I pry hetym ničym nie achviarujem. Paśla ŭsiaho adnoj stymulacyi možna zrabić niekalki sprob EKA — i heta karennym čynam źmianiła padychody da pracedury.
Usio čaściej adbyvajecca pieranos embryjonaŭ u naturalnym cykle — ciažarnaść paśla takoha naohuł nijak nie budzie adroźnivacca ad fizijałahičnaj. Heta vielmi karpatlivaja praca, ale ŭsio mahčyma.
Andrej Dźmitryjeŭ źjeździŭ u Bundestah, kab davieści nieabchodnaść udziełu Łukašenki ŭ mirnych pieramovach11
Kamientary