U abychod sankcyj. Jak biełaruskuju draŭninu viazuć u ES pa falšyvych dakumientach — rasśledavańnie
U sakaviku 2022 hoda Jeŭrasajuz uvioŭ zabaronu na impart biełaruskaj pradukcyi drevaapracoŭki. Jak tolki sankcyi pačali dziejničać, ekspart z Kazachstana ŭ ES vyras u 74 razy, a z Kyrhyzstana — amal u 18 tysiač razoŭ. Pa padlikach žurnalistaŭ Biełaruskaha rasśledavalnickaha centra, schiemy ŭskosnaha reekspartu biełaruskaj draŭniny ŭ ES praz Kyrhyzstan i Kazachstan prynieśli svaim arhanizataram kala 16 miljonaŭ jeŭra. Hetym biznesam zajmajucca ŭ tym liku i byłyja biełaruskija čynoŭniki.
Hety materyjał padrychtavany BRC u partniorstvie z Siena (Litva), Kloop (Kyrhyzstan), «Vłasť» (Kazachstan), Re:Baltica (Łatvija), Fundacja Reporterów (Polšča).
Les siakuć — sankcyi laciać
U apošnija hady značnuju častku biełaruskaha ekspartu składali pastaŭki draŭniny. Paralelna z hetym u krainie skaračalisia lasnyja płoščy. Pa acency Global Forest Watch, lasistaść Biełarusi za apošnija 11 hadoŭ źmienšyłasia na 11%. Pik vysiečki prypaŭ na 2016 hod, kali ŭpali suśvietnyja ceny na naftu i Alaksandr Łukašenka pačaŭ šukać inšyja šlachi papaŭnieńnia biudžetu.
Užo da 2020 hoda Biełaruś vyjšła na 9-je miesca ŭ rejtynhu najbujniejšych pastaŭščykoŭ draŭniny i vyrabaŭ ź jaje ŭ krainy ES. U 2021 hodzie suśvietnyja ceny na draŭninu pačali aktyŭna raści, a ŭviesnu i ŭvohule dasiahnuli rekordnych pakazčykaŭ. Pa vynikach hoda našaja kraina pastaviła na ekspart draŭniny i vyrabaŭ ź jaje na $2,3 miljarda.
Dźvie trecija hetaha ekspartu išli ŭ ES pad mytnym kodam 44.
U jaho ŭvachodziać piłavany brus i doški, faniera i DSP, draŭnianyja pialety i brykiety. U Jeŭrasajuzie asnoŭnymi pakupnikami hetych tavaraŭ biełaruskaj vytvorčaści byli Polšča, Litva, Łatvija, Hiermanija i Niderłandy.
U sakaviku 2022 hoda ES uvioŭ novy pakiet sankcyj suprać aficyjnaha Minska z-za padtrymki rasijskaha ŭvarvańnia va Ukrainu. Ekspart u Jeŭropu pradukcyi pad kodam 44 apynuŭsia pad poŭnaj zabaronaj. Rehulatary dali pastaŭščykam adterminoŭku da 4 červienia, kab jany mahli dapradać abjomy, zakantraktavanyja da abjaŭleńnia sankcyj.
U vyniku z červienia 2022 hoda pastaŭki draŭniny ŭ ES ź Biełarusi abvalilisia bolš čym u 30 razoŭ, što vynikaje sa źviestak Jeŭrastata.
Suadnieści ich ź biełaruskaj statystykaj niemahčyma: Biełstat zasakreciŭ svaje danyja pa eksparcie, pryčym nie tolki ŭ ES, ale i ŭ krainy SND. BRC vyśvietliŭ, navošta heta mahło spatrebicca.
Popyt naradžaje prapanovu
Zabarona na impart biełaruskaha lesu pryviała da deficytu ŭ niekatorych krainach ES. Mienš čym praz tydzień paśla pačatku dziejańnia sankcyj namieśnik ministra navakolnaha asiarodździa Litvy zajaviŭ ab vostrym niedachopie draŭniny ŭ krainie. Padobnaja situacyja skłałasia na impartnych rynkach Estonii i Polščy.
Polšča častku draŭniny kuplała praź firmu «BŁK Trejdynh», abrevijatura jakoj rasšyfroŭvajecca jak «Biełaruskaja lasnaja kampanija». Jana zarehistravanaja ŭ Polščy jak pryvatnaja jurydyčnaja asoba, ale jaje ŭładalnik — biełaruskaje dziaržaŭnaje pradpryjemstva drevaapracoŭki «Mastoŭdreŭ».
«BŁK» pastaŭlała ŭ Polšču pradukcyju dzieviaci biełaruskich vytvorcaŭ, a siarod jaje klijentaŭ byli pastaŭščyki IKEA, pra što BRC raspavioŭ supracoŭnik trejdara. Charakterna, što kampanija handlavała vyklučna vyrabami pad sankcyjnym kodam 44. U 2021 hodzie abjomy pastavak dasiahnuli prykładna $34 miljonaŭ, ale sioleta pavinny byli istotna źnizicca z-za sankcyj.
Kab pravieryć heta, BRC atrymaŭ dakumienty ŭzajemnych raźlikaŭ pamiž «BŁK» i «Mastoŭdreŭ» za 2022 hod. Na kaniec vieraśnia trejdar pieraličyŭ svajmu ŭładalniku amal $17 miljonaŭ.
Heta tolki ŭdvaja mienš, čym za ceły 2021 hod. U «Mastoŭdreŭ» BRC patłumačyli, što nie atrymlivajuć ad «BŁK» hrošy za pradukcyju, jakaja patrapiła pad sankcyi ES. Adnak na sajcie polskaha trejdara paznačana, što jany handlujuć vyklučna tavarami pad zabaronienym kodam 44. U «Mastoŭdreŭ» admovilisia kamientavać dadatkovyja pytańni. My dasłali im zapyt i čakajem adkazu. U «BŁK» nam paviedamili, što kampanija nie praviała nivodnaj pastaŭki i nivodnaha płaciažu, jakija b parušali zakony.
U vieraśni dyrektar adździeła prodažu «BŁK Trejdynh» pa Jeŭropie stvaryŭ u Polščy novuju kampaniju «3S Trading». Jana aformlenaja na jaho asabista i jaho partniora, ale zarehistravanaja pa tym ža adrasie, što i biełaruski dziaržtrejdar «BŁK». Profil kampanii — taksama prodaž draŭniny i vytvorčaść vyrabaŭ z dreva.
Pad vyhladam polskaha pastaŭščyka žurnalisty BRC patelefanavali ŭ «BŁK Trejdynh» i pasprabavali kupić biełaruskuju pradukcyju drevaapracoŭki. Mieniedžarka pa prodažy paćvierdziła: dreva ź Biełarusi ŭ kampanii sapraŭdy jość, ale chutka skončycca — raspradajuć reštki na składach. Taksama jana ŭdakładniła, što ciapier firma pracuje z novymi pastaŭščykami z Ukrainy i Kazachstana.
Padobnaja situacyja i ŭ Litvie. Da ŭviadzieńnia jeŭrapiejskich sankcyj kraina była bujnym pakupnikom biełaruskaj draŭniny, a ciapier aktyŭna impartuje jaje z Kazachstana i Kyrhyzstana. Terytoryja pieršaha ŭsiaho na 5% pakryta lasami, druhoha — amal na 6%. Dla paraŭnańnia, lasistaść Biełarusi — 40%, pa danych Minlashasa.
Stvoł u Kyrhyzstanie, korań u Biełarusi
BRC razhladzieŭ danyja Jeŭrastata pa imparcie pradukcyi z kodam 44. Jak tolki sankcyi na biełaruskaje dreva ŭstupili ŭ siłu, ekspart z Kazachstana ŭ ES vyras u 74 razy, a z Kyrhyzstana — amal u 18 tysiač razoŭ u paraŭnańni z anałahičnym pieryjadam 2021 hoda.
U hrašach heta bolš za 30 miljonaŭ jeŭra na abiedźvie krainy.
Pry hetym urad Kazachstana zabaraniŭ vyvaz niekatorych vyrabaŭ z draŭniny jašče ŭ śniežni minułaha hoda, kab raźvivać miascovuju drevaapracoŭku. Hetaja zabarona była praciahnutaja jašče dvojčy: letam i zimoj. Anałahičnyja miery ŭviali i ŭłady Kyrhyzstana.
Viersija taho, jakim čynam hetyja krainy pastaŭlajuć les u Jeŭropu, źjaviłasia ŭ BRC dziakujučy rassyłcy, jakaja trapiła ŭ redakcyju. Ź jaje vynikała, što pryvatny biełaruski centr ekśpiertyz «Standart jakaści» prapanuje pasłuhi pa ŭskosnym reeksparcie tavaraŭ ź ES u Biełaruś praz Kyrhyzstan.
Pad vyhladam patencyjnych klijentaŭ žurnalisty BRC daviedalisia ŭ mieniedžara kampanii, ci možna pajści zvarotnym šlacham i pieraaformić biełaruski les u kyrhyzstanski dla pastavak u Jeŭropu.
Praź niekalki dzion «Standart jakaści» prapanavaŭ supracoŭnictva ź firmaj «Siertyfikat KiejDžy».
Hetaja kampanija dapamahaje biełaruskim vytvorcam piłamateryjałaŭ atrymlivać kyrhyzstanskija dakumienty dla svajoj pradukcyi i takim čynam prachodzić mytniu ES.
BRC vyśvietliŭ, što adzin z suzasnavalnikaŭ «Siertyfikat KiejDžy» — Aleh Narčuk, były supracoŭnik Dziaržstandarta.
Jon ža raniej uvachodziŭ u lik saŭładalnikaŭ firmy «Standart jakaści», jakaja i prapanavała pasłuhi pa abychodzie sankcyj.
Uvosień hetaha hoda Aleh Narčuk vystupaŭ na viebinary Nacyjanalnaha centra markietynhu i kanjunktury cen, aśviatlajučy temu «Impart tavaraŭ u Respubliku Biełaruś va ŭmovach sankcyj».
Akramia «Siertyfikat KiejDžy», Aleh Narčuk byŭ źviazany jašče ź niekalkimi kampanijami ŭ Kyrhyzstanie: «KSK Aljans», «Vyprabavalny centr KSK Aljans» i «KSK Torh». Narčuk admaŭlaje, što hetyja firmy dapamahajuć abychodzić sankcyi.
Vahon sankcyjonki
Aleh Narčuk nie adziny pradprymalnik, jaki pačaŭ vybudoŭvać biznes-adnosiny pamiž Biełaruśsiu i Kyrhyzstanam.
BRC znajšoŭ jašče try firmy, jakija pa falšyvych dakumientach pastaŭlajuć biełaruskuju pradukcyju ŭ Jeŭropu, — heta «Ahra Kiejdžy», «SK Hrand» i «Admit». Pad vyhladam klijenta žurnalist BRC źviazaŭsia z pradstaŭnikom pieršaj kampanii. U razmovie toj pryznaŭsia, što raniej «Ahra Kiejdžy» vaziła pialety ŭ Jeŭropu «furami», a ciapier budzie vazić «vahonami».
2 žniŭnia 2022 hoda ŭ Biškieku źjaviłasia kampanija «Admit» — praz 5 miesiacaŭ paśla ŭviadzieńnia ES zabarony na impart biełaruskaha lesu.
Svaim patencyjnym klijentam firma pradstaŭlaje inšyja danyja: na jaje sajcie paznačana, što «Admit», zarehistravanaja piać miesiacaŭ tamu, «kožny hod» atrymlivaje bolš za 40 tysiač ton draŭnianych adchodaŭ.
Firma zajmajecca pierapracoŭkaj draŭnianych adchodaŭ i vyrablaje pialety, brykiety i inšaje draŭnianaje paliva. Pad vyhladam klijentaŭ žurnalisty BRC patelefanavali ŭ «Admit» i paprasili dapamahčy z pastaŭkami biełaruskich pialetaŭ u Jeŭropu. U kampanii paćvierdzili, što mohuć heta zrabić: u Kyrhyzstanie ŭ ich jość vytvorčaść, i razam sa svajoj pradukcyjaj jany adpraŭlajuć u Jeŭropu biełaruskuju, robiačy na jaje kyrhyzstanskija siertyfikaty.
U «Admit» hatovyja byli pryniać našuju zamovu tolki z kanca studzienia, tamu što da hetaha času ŭsie ich abjomy ŭžo byli raśpisanyja. U kampanii nas taksama zapeŭnili, što prablem na mytni ŭ ich nie było, ale papiaredzili: lepš vazić hruzy praz Polšču i Łatviju, bo litoŭskija mytniki bolš prydzirlivyja.
Sapraŭdy, litoŭskaja mytnia pieršaj źviarnuła ŭvahu na rezki rost pastavak draŭniny z Centralnaj Azii. Pavodle jaje źviestak, pry ŭvozie biełaruskaj i rasijskaj pradukcyi na mytniu padajucca dekłaracyi ab tym, što jana nibyta nabytaja ŭ Kazachstanie abo Kyrhyzstanie.
«Byvajuć vidavočnyja i biassprečnyja prykmiety: heta markiroŭki, vyjaŭlenyja na ŭpakoŭkach, dadatkovyja kamplekty dakumientaŭ, jakija prama pakazvajuć na toje, što tavar adhružany ź Biełarusi ci Rasii, a nie z krain, u jakich zroblena dekłaravańnie na pačatkovym etapie. Takija vypadki jość, my ich zafiksavali i nie adzin», — skazaŭ Vihantas Pajhozinas, namieśnik hienieralnaha dyrektara Litoŭskaj mytni.
Kali žurnalisty BRC źviarnulisia da kampanij «Ahra Kiejdžy» i «Admit» pa aficyjny kamientar, kampanii pačali admaŭlać, što voziać zabaronienuju biełaruskuju pradukcyju ŭ ES pa falšyvych dakumientach. Suzasnavalnica kampanii «SK Hrand» skazała, što nie viedała ab pastaŭkach u abychod sankcyj i paabiacała razabracca. Žurnalisty čakajuć adkazu.
U handli kantrabandnaj pradukcyjaj u Litvie moža być zamiešana kampanija «Vivalsa», vyśvietlili našyja kalehi z rasśledavalnickaha centra Siena. Raniej hetaja firma pradavała pialety z Rasii, ale paśla ŭviadzieńnia sankcyj pačała pastaŭlać nibyta kyrhyzstanskuju i kazachstanskuju pradukcyju. Žurnalisty Siena pryjšli na skład kampanii pad vyhladam klijentaŭ i znajšli tam pradukcyju «Ahra Kiejdžy». Dyrektar i saŭładalnik «Vivalsa» Saŭlus Hirčys pryznaŭsia, što hetyja pialety — ź Biełarusi.
Fota: Siena
Hirčys — litoŭski palityk. Jon udzielničaŭ u miascovych vybarach ad sacyjał-demakratyčnaj partyi. U aficyjnym kamientary dla Siena jon zajaviŭ, što tolki mierkavaŭ, byccam jaho tavary iduć ź Biełarusi. U razmovie biznesmien nastojvaŭ na tym, što jaho kampanija nie parušaje sankcyi.
Litoŭski ekanamist i namieśnik staršyni praŭleńnia Nacyjanalnaha banka Rajmandas Kuodzis ličyć, što Rasija i Biełaruś buduć abychodzić sankcyi da taho času, pakul zachodnija demakratyi nie pakarajuć krainy, jakija im u hetym dapamahajuć:
«Treba zrabić tak, kab usie, chto siadzić na dvuch kresłach, pierajšli na bok dobrych chłopcaŭ. I tady drenny chłopiec zastajecca adzin suprać usich. Što heta značyć na praktycy? Naprykład, nobieleŭski łaŭreat Uiljam Nordchaus prapanavaŭ uvieści sankcyi suprać usich, chto siadzić na dvuch kresłach».
Bunkierny dzied. Vyjšła rasśledavańnie pra padziemnyja schoviščy Pucina
«Karty pakazvajuć, što jon dobry». Ja takaja: «B…, vy čo?». Novyja fakty pra ČKB i hubazikaŭca Artura ŭ joj
Rasśledavańnie vyjaviła, što dla IKEA vyrablali tavary biełaruskija źniavolenyja i navat palitviaźni
Amierykanka raskazała, jak vykładała va ŭniviersitecie ŭ Viciebsku i navat dała paru ŭrokaŭ milicyi1
Kamientary