«Z kamiery, dzie siadzieŭ Vitold, byli čuvać kryki». Były palitviazień raskazaŭ padrabiaznaści pra hibiel Ašurka
Były palitviazień Viktar Parchimčyk, jak i Vitold Ašurak, adbyvaŭ pakarańnie ŭ Škłovie. Jon padzialiŭsia z Radyjo Svaboda infarmacyjaj, jakuju zdoleŭ zdabyć u kałonii pra śmierć palitviaźnia.
Vitolda Ašurka zatrymali ŭ vieraśni 2020 hoda, paźniej prysudzili piać hadoŭ źniavoleńnia za ŭdzieł u akcyjach pratestu. Pakarańnie jon adbyvaŭ u škłoŭskaj kałonii. 21 maja 2021 hoda Ašurak zahinuŭ za kratami pry niavyśvietlenych abstavinach. Kryminalnaj spravy pa fakcie śmierci Vitolda Ašurka zavodzić nie stali. Pavodle aficyjnaj viersii, jon pamior ad «spynieńnia serca». Rodnyja i paplečniki palitviaźnia pierakananyja ŭ hvałtoŭnym charaktary jahonaj śmierci.
«Jany chacieli dabicca ad jaho pasłuchmianaści, ale ź Vitoldam takoje nie prachodziła»
Były palitźniavoleny Viktar Parchimčyk na momant śmierci Ašurka adbyvaŭ pakarańnie na «chimii» ŭ Kamianieckim rajonie. Za admovu pieššu chadzić 25 kiłamietraŭ na pracu jaho pieraviali ŭ škłoŭskuju kałoniju, dzie zahinuŭ Vitold. Tam Parchimčyk prabyŭ čatyry miesiacy — ź viasny 2022 hoda pa kaniec leta. Paśla vyzvaleńnia były palitviazień vyjechaŭ ź Biełarusi.
«Ja nie byŭ u škłoŭskaj kałonii ŭ toj čas, kali tam siadzieŭ Vitold, ale jahonaja śmierć mieła vialiki rezanans siarod viaźniaŭ, — raskazvaje Parchimčyk. — Razmaŭlaŭ z mnohimi ludźmi, jakija pamiatali Vitolda, jakija byli śviedkami taho, što adbyvałasia ź im. Ciapier usie ŭžo maŭčać na zonie. Bajacca niešta havaryć pra hetuju śmierć. Čamu? Kab nie pajści śledam. Mnie raskazvali, što Vitolda presavali ad samaha prybyćcia ŭ kałoniju. Adrazu paśla karancinu jon trapiŭ u ŠIZA. Pryčyny dla hetaha viertuchajam nie patrebny. Nie pahaliŭsia, nie pavitaŭsia. Kantrolu za sapraŭdnaściu parušeńniaŭ niama. Jość uražańnie, što prakuratura daje poŭny kart-błanš turemnikam na ŭsie dziejańni. U ich tady była zadača presavać palityčnych, i ciapier jana taksama staić».
Viktar Parchimčyk taksama raskazvaje, što siarod supracoŭnikaŭ kałonii «nie bačyŭ ludziej u zvyčajnym sensie hetaha słova», bo «zvyčajny čałaviek z bazavymi kaštoŭnaściami nie zdoleje tam pracavać».
«Tam siarod ich admoŭnaja sielekcyja. Niekatoryja viertuchai «presujuć» palityčnych z bolšym impetam, prajaŭlajuć inicyjatyvu, niekatoryja — ź mienšym, tamu što tak treba. Ale falsifikacyjaj parušeńniaŭ, naŭmysnaj dyskryminacyjaj palityčnych zajmajucca ŭsie biez vyklučeńnia. Pa maich asabistych nazirańniach, niepasredna bićciom zajmajucca nie ŭsie viertuchai, a asobnaja častka aficeraŭ, svojeasablivaja hrupa siłavoha ŭździejańnia», — kaža były viazień.
«U mianie skłałasia ŭražańnie, što Vitold mieŭ lidarskija zdolnaści, — dadaje Parchimčyk. — Jon pakazvaŭ svoj charaktar. Tamu jaho i «presavali», kab, jak jany sami kazali, «pastavić na miesca», dabicca ad jaho pasłuchmianaści. Ludzi, jakija siadzieli ŭ susiedniaj kamiery z ŠIZA, dzie byŭ Vitold, kazali mnie, što čuli z kamiery Vitolda kryki i čuli hołas Siarhieja Karčeŭskaha, načalnika režymnaj častki. Ja nie mahu skazać, što jany mieli metu mienavita zabić Vitolda. Ja prosta nie viedaju. Moža być, jaho mocna pabili i jon pamior ad traŭmaŭ», — kaža były palitviazień.
Pra Siarhieja Karčeŭskaha jak vinavataha ŭ śmierci Ašurka havaryli ŭ svaim rasśledavańni i žurnalisty z «Aljansu rasśledavalnikaŭ Biełarusi».
Aproč Karčeŭskaha, vinavatymi nazyvali načalnika kałonii Alaksandra Karnijenku, načalnicu miedycynskaj častki Natallu Dabradzieraviec, psichijatra kałonii Ihara Kandracienkava, lekarku Tacianu Raźviankovu i dziažurnaha pamočnika kałonii Dzianisa Sazonava.
«Paśla pryjechała prakuratura — i na niekatory čas bićcio spyniłasia»
«U mianie skłałasia ŭražańnie, što jany nie mahli dabicca «pasłuchmianaści» ad Vitolda, ź im heta nie prachodziła, — pierakanany Viktar Parchimčyk. — Jon byŭ hodny čałaviek, pryncypovy. Takoha skaryć było składaniej. Mnie kazali roznyja ludzi, što paśla śmierci Ašurka ŭ kałoniju pryjechali prakurorskija. Sabrali palityčnych, pytalisia, ci jość u ich pytańni, skarhi. Ale chto skaža niešta pry viertuchajach? Sami prakurorskija heta razumiejuć. Kali meta vyjavić parušeńni administracyi kałonii, to ŭ prysutnaści viertuchajaŭ takich pytańniaŭ nie zadajuć, bo prakuror vydatna viedaje, što, jak tolki jon zojdzie za roh, to aktyŭny viazień adrazu ž «nie pavitajecca» ci «nie paholicca». Vidavočna, što prakurorskich prosta nie cikaviła, što adbyłosia nasamreč».
Były palitviazień taksama raskazvaje, što paśla hibieli Vitolda Ašurka ŭ kałonii na niekatory čas spyniłasia praktyka bićcia viaźniaŭ, byli tolki adzinkavyja vypadki. Viktar Parchimčyk śćviardžaje, što ciapier siarod viaźniaŭ śmierć Vitolda Ašurka abmiarkoŭvajecca tolki ŭ vuzkich kołach i vielmi akuratna.
«Bo ludzi razumiejuć, što kali buduć šmat havaryć, mohuć pajści śledam za Vitoldam», — kaža były źniavoleny.
Jon miarkuje, što tolki raspačataja kryminalnaja sprava i sapraŭdnyja pravierki mahli b vyśvietlić pryčynu śmierci palitźniavolenaha. «Ja nie viedaju, ź jakoj metaj jaho bili ci zabili. Choć meta ŭ ich adna — pa maksimumie presavać palityčnych», — kaža Viktar.
Pa słovach byłoha palitviaźnia, jon sam šmat razoŭ traplaŭ u ŠIZA. «Dla hetaha nie treba niejkich pryčyn i nahody. U 14:40 my, palityčnyja, musili prybirać pamiaškańnie. Tak zvany «kazioł» (asudžany, jaki supracoŭničaje z administracyjaj kałonii i časta vykonvaje pracu pa kantroli inšych viaźniaŭ. — RS) zrabiŭ takuju praktyku, što prybirańniem pamiaškańniaŭ zajmalisia vyklučna palityčnyja. U 14:40 musiła być čarhovaja pryborka. Ale načalnik atrada daŭ zahad na šychtavańnie. Kali my pastroilisia, to jon spytaŭsia, čamu my nie prybirajem pamiaškańnie. My skazali, što nam zahadali pašychtavacca. I palityčnyja aŭtamatyčna pajšli ŭ ŠIZA, bo zvyčajnych kryminalnikaŭ na prybirańnie nie stavili. Usie vypisanyja na mianie raparty «lipavyja», prosta z hałavy. Ja musiŭ pahadžacca ź imi i padpisvać», — kaža Viktar.
«Ludziej bjuć prosta tak, asabliva palityčnych»
«Paśla śmierci Vitolda viaźniaŭ niekatory čas amal nie bili, — raskazvaje Viktar Parchimčyk. — Ale ŭ vieraśni (2021 hoda. — RS) ja ŭbačyŭ dvuch mocna pabitych chłopcaŭ u ŠIZA. Mocna bili adnaho chłopca, niepalityčnaha, bo jon byŭ pieraviedzieny z «chimii» ŭ kałoniju. Jon sam hetaha dabivaŭsia, bo ŭ kałonii idzie dzień za dva. Jaho mocna pabili i kinuli ŭ ŠIZA. Heta takaja praktyka, kab čałaviek z pabojami mocna nie «śviaciŭsia» ŭ atradzie», — kaža Viktar.
Meta presinhu, pa słovach byłoha viaźnia, trymać vialikuju kolkaść źniavolenych u poŭnym padparadkavańni. Druhaja meta, — kaža jon, — tak zvanaja «hienieralnaja linija partyi». Takim čynam praściej trymać u strachu vialikuju kolkaść zvyčajnych hramadzian krainy, kab jany bajalisia niešta zrabić i trapić za kraty.
«Ja spytaŭsia ŭ adnaho (supracoŭnika kałonii. — RS): «Dla čaho vy heta robicie?» Jon mnie adkazaŭ, što «my budziem ciabie katavać, kab ty bolš nie chacieŭ siudy viarnucca», — dadaŭ Viktar.
Pa jahonych nazirańniach, asabliva mocna presujuć u kałonijach tych, chto byŭ u atačeńni Siarhieja Cichanoŭskaha. «Tut asabistaja kryŭda adnaho čałavieka na Cichanoŭskaha i jahonaje atačeńnie. Tamu ludziej presujuć, pieravodziać u krytuju turmu. Im tak pomściać», — kaža były viazień.
Kamientary
hvałtu dziaržavy, jaki potym u vyčvarenskaj formie adyhryvajecca na słabych: ci to na svajoj siamji, ci to na padnačalenych, ci to na biezdapamožnych źniavolenych. Rabskaja mientalnaść. Murataŭ dobry prykład pryvioŭ u Dudzia: spačatku Hierasim zabivaje Mumu, moža samaje blizkaje, što ŭ jaho jość, a potym u znak pratest zychodzić. Zamiest taho, kab zyjści s žyvoj Mumu i pasłać kudy dalej haspadaroŭ.