Ab prezumpcyi pryjemnaści, pierajeździe ŭ Madryd i asabistaj baraćbie z botami. Vialikaja razmova ź Mikitam Moničam
U krasaviku viadomy błohier-mastactvaznaŭca Mikita Monič pakinuŭ Biełaruś. Ale praciahvaje vypuskać jutub-roliki pra rodnuju kulturu — i z adjezdam ton aŭtara staŭ vastrejšy. «Naša Niva» daviedałasia, dzie šukaje natchnieńnie samy viadomy ź biełaruskich hidaŭ, jak jamu žyviecca ŭ Madrydzie i ŭ čym zaraz mohuć być prablemy biełaruskaha mastactva.
«Pakul ty nie prademanstruješ ispancam, što ty niejki haŭniuk, ty dla ich — vydatny čeł»
«Naša Niva»: Čamu vy vybrali dla žyćcia Madryd?
Mikita Monič: Šukaŭ miesca, dzie moh by zastacca na pieršy čas. U malenstvie kožnaje leta ja jeździŭ u ispanskuju siamju, padtrymlivaŭ ź imi stasunki, i tamu zaraz u nas była mahčymaść krychu pažyć u ich, pakul my raźbiralisia z dakumientami i šukali sabie kvateru. Da taho ž, Madryd — vydatny horad, mnie padabajecca klimat, i ja viedaju ispanskuju movu.
«NN»: Čym Madryd vydatny dla vas?
MM: Pa-pieršaje, dla mianie jon znajomy, heta byccam druhaja radzima. Pa-druhoje, u ispancaŭ jość toje, što ja nazyvaju prezumpcyjaj pryjemnaści. Pra postsavieckich ludziej časam kažuć, što jany čakajuć ad ciabie čahości niadobraha, idzie prezumpcyja niepryjemnaści, a kali ŭžo ty ź imi dobra paznajomiŭsia, ledźvie nie dachaty zaprašajuć. U ispancaŭ naadvarot: pakul ty nie prademanstruješ, što ty niejki haŭniuk, ty dla ich — vydatny čeł.
Da taho ž, jak my sfarmulavali z majoj žonkaj, Madryd — heta sumieś Minska i Stambuła. Ja b nikoli nie abraŭ dla siabie Barsiełonu, bo navošta hetaje turystyčnaje šalenstva? Naadvarot, Madryd — heta horad dla žyćcia, pryjemny, u im šmat zielaniny, pavietra, bo horad vysoka znachodzicca.
«NN»: A jość rečy, ź jakimi vam ciažka zvyknucca ŭ Madrydzie?
MM: Mabyć, toje, nakolki tut horača ŭletku. Dobra, što klimat tut kantynientalny, tamu hety žar suchi, i tamu jon usprymajecca lahčej. Ale kali ŭ ciabie kožny dzień +42-45 hradusaŭ, heta niaprosta.
«NN»: Jak u Ispanii pieražyvajuć takuju haračyniu?
MM: Śpiecyjalna dla hetaha prydumali sijestu. To-bok usia aktyŭnaść prachodzić ci ranicaj, ci ŭviečary, a ŭ siaredzinie dnia ty znachodzišsia doma ci tam, dzie jość kandycyjanier. Da taho ž, architektura prystasoŭvajecca da klimata, i kvatery budujuć tak, što jany nie ŭbirajuć u siabie žar. Va ŭsich kvaterach jość niešta nakštałt žaluzi, a taksama tkankavyja firanki, jakija apuskajucca i dajuć cień.
«NN»: Zaraz zbolšaha zajmajeciesia svaim jutub-kanałam?
MM: Tak. Raniej šmat pracavaŭ afłajn, ładziŭ lekcyi i inšuju pracu z aŭdytoryjaj, ale zaraz zbolšaha heta niemahčyma, tamu ŭ mianie bolš volnaha času, kab zajmacca jutubam. Jašče ŭ centry majoj uvahi žyćciovyja rečy: afarmleńnie dakumientaŭ, miedyčnych kartak, škołki dla dzicionka. Usio ž taki emihracyja — heta nie rełakacyja, i ja nie ajcišnik, jaki moža raźličvać na dapamohu kampanii, my ź siamjoj pierajechali samastojna.
«NN»: Nakolki ŭ Ispanii składana lehalizavacca emihrantam?
MM: Ispanija — heta kraina, jakaja šmat sutykajecca ź mihracyjaj. Čaściej za ŭsio siudy jeduć z Łacinskaj Amieryki — i pa pryčynach histaryčnych suviaziej, i praz adzinuju movu, ale jašče tut vialikaja mihracyja z paŭnočnaj Afryki. Zaraz usia hetaja sistema sutyknułasia ź vialikim stresam, bo pryjechała bolš za 100 tysiač ukraincaŭ i ŭsie jaje mahutnaści byli nakiravanyja na toje, kab dapamahčy mienavita hetym ludziam. Tamu my, biełarusy, trochi pakinutyja.
Da taho ž, u situacyi, kali łukašenkaŭski režym padtrymlivaje Rasiju i vystupaje jak suahresar, časam sutykaješsia z roznymi abmiežavańniami dla biełarusaŭ.
Naprykład, z sakavika spynili dla hramadzian Rasii i Biełarusi miechanizm paćvierdžańnia dypłomaŭ. Mnie było b niabłaha paćvierdzić svaju adukacyju, ale takoj mahčymaści zaraz niama, i heta było niepryjemnaj niespadziavankaj. Ale ž jość u ispancaŭ prezumpcyja pryjemnaści, i kali ty ŭvachodziš ź imi ŭ asabisty kantakt, tabie namahajucca dapamahčy.
Kali ty sutykaješsia ŭ Ispanii ź niejkim čynoŭnikam, to, sychodziačy ź biełaruskaha dośviedu, miarkuješ: tabie buduć raspaviadać, čamu niešta nielha zrabić, i tolki kali ty zdoleješ arhumientavać svaju pazicyju, usio-tki pačnuć tabie dapamahać. A tut tabie, naadvarot, adrazu sprabujuć dapamahčy, padkazać, jak možna vyrašyć tvaju spravu bolš prosta i kab u ciabie ŭsio atrymałasia.
«Apošnim časam mianie pačali prasić, kab ja dadaŭ da videa biełaruskamoŭnyja subcitry»
«NN»: Paśla adjezdu ŭ vas vychodziać roliki z bolš vostrymi temami: pra represii, cenzuru, vyjšaŭ navat rolik pad nazvaj «Kali ŭ Biełaruś pryjdzie vajna». Za miažoj pracujecca bolš lohka?
MM: Vielmi važnym matyvam adjezdu dla mianie była bazavaja biaśpieka, kali ty nie dumaješ kožny dzień pra toje, što budzie zaŭtra ŭ 6 ranicy i ci vierniešsia ty siońnia dadomu z prezientacyi niejkaj kinastužki. Adsutnaść hetaj biaśpieki była dla mianie mocnym stresaram.
Vy zhadali rolik «Kali ŭ Biełaruś pryjdzie vajna», jon pra nacyjanalnyja skarby. Pracavać pa hetaj temie ja pačaŭ jašče ŭ Minsku, tamu ja b i tak hetaje pytańnie ahučvaŭ. Ale, kaniešnie, ja b nie zmoh sabie dazvolić u Biełarusi źniać rolik pra zvarjaciełych kiraŭnikoŭ, dzie ŭ pačatku i ŭ kancy zhadvajecca Łukašenka, bo heta niebiaśpiečna.
Ź inšaha boku, kali ty za miažoj, źjaŭlajecca strach, što ty straciš adčuvańnie kantekstu i ŭvohule nie zdoleješ pisać pa biełaruskaj temie: abo heta budzie niecikava tym, chto žyvie ŭ Biełarusi, abo ty pačnieš niešta kazać pra tuju Biełaruś, jakoj nie isnuje. Składana, kali ty nie možaš pajści na mastackuju vystavu i na svaje vočy pabačyć jaje, kali nie možaš pajści ŭ [biełaruskuju] biblijateku ci archiŭ.
Apošni hod, jak pačaŭ rabić vidosy, ja nabyvaŭ šmat knižak pa biełaruskaj tematycy, bo adčuvaŭ niedachop adukacyi. I tut ja zastaŭsia biez hetych knižak i biez mahčymaści naŭprost niešta ŭdakładnić ŭ byłych kaleh, heta składana. Mahu im napisać, ale nie mahu pryjści da ich na kavu i naŭprost ź imi pahutaryć. Stračvajecca ŭklučanaść u žyćcio, ty byccam naziraješ za ŭsim ź inšaha boku škła, pryčym hetaje škło toŭstaje i defarmuje vyjavu taho, što za im.
Jašče ž jość adčuvańnie empatyi da taho, što adbyvajecca. Kali ty ŭnutry, ty jaho maješ, kali ty źjazdžaješ, ty jaho stračvaješ. Ale praciahvaju rabić toje, što rabiŭ, spadziajusia, što ŭsio jašče budzie cikava i aŭdytoryi, i mnie.
«NN»: Vy adkryli ŭ svaim instahramie asobnuju rubryku z kamientarami da vašych videa. Što ž takoje cikavaje vam pišuć?
MM: Apošni čas za mianie trochi bolš aktyŭna prynialisia boty, chacia jość siarod krytykaŭ i niejkaja kolkaść žyvych ludziej. Namahajusia adkazvać na bolšaść krytyčnych kamientaŭ, u tym liku i kab pabačyć, za jakimi ź ich stajać žyvyja ludzi. Jość ludzi, jakija mnie adkazvajuć, i ŭ nas zaviazvajecca niejkaja dyskusija. Niekatoryja ź ich sapraŭdy paŭtarajuć za paternami prapahandy, ale kali ty im pišaš niešta spakojnaje, časam pačynajecca čałaviečaja razmova, i my navat da čahości prychodzim.
Časam hetyja botaŭskija kamienty śmiešnyja, časam — niezvyčajnyja i adlustroŭvajuć źmienu prapahandysckaj paradyhmy. Tady ja ich i raźmiaščaju [ŭ instahramie], u tym liku i kab nahadać pra isnavańnie videa, i kab pakazać: kali vy hladzicie dobryja vidosy i nie pakidajecie kamientary, pad vidosami mohuć źjavicca kamientary ad botaŭ, prapłočanych ludziej ci našych palityčnych praciŭnikaŭ. Tady budzie vyhladać, nibyta ŭsie, chto kamientavaŭ vidos, ci praŭładnyja, ci nieadekvatnyja, a tak nie treba. Treba vykazvacca ŭ kamientach, bo heta važna i dla ałharytmaŭ jutuba, i dla ŭsprymańnia hramadskaj dumki z punktu hledžańnia tych, chto, pahladzieŭšy vidos, palezie ŭ kamienty.
«NN»: Dla vas uvohule važna ŭ razmovie z takimi kamientatarami da niečaha pryjści?
MM: Pierš za ŭsio, siarod kamientataraŭ moža trapicca žyvy i adekvatny čałaviek, i naša hutarka moža na jaho paŭpłyvać. Taksama heta vydatny trenažor dla ironii: ciabie abražajuć naŭprost, dy jašče i z hramatyčnymi pamyłkami, a ty biareš i adkazvaješ niešta bolš tonkaje i ŭjaŭlaješ, jak niechta potym budzie z tvajho kamienta śmiajacca, heta pryjemna.
Jašče byvaje, kali ty pišaš čałavieku, a jon praciahvaje adkazvać brydkaści. Tady ŭjaŭlaješ sabie, jak čałaviek namahajecca nie prosta adkazać, ale i dastać ź siabie niešta jašče bolš aryhinalnaje i abraźlivaje, mamku zhadać.
Cikava, što apošni čas mianie pačali prasić, kab ja dadaŭ da videa biełaruskamoŭnyja subcitry. Razumieju, kali b prasili biełaruskamoŭnuju viersiju videa, ale navošta biełaruskija subcitry? A voś subcitry na zamiežnych movach chaciełasia b rabić, prosta dla hetaha pakul što niama nijakaj mahčymaści, a aŭtamatyčny pierakład na jutubie nie nadta dobra pracuje. Tamu kali siarod čytačoŭ hetaj hutarki buduć tyja, chto žadaje pavałancioryć na biełaruskuju kultury i dapamahčy z zamiežnymi subcitrami, pišycie mnie ŭ sacyjalnyja sietki.
«NN»: Pra što vam zaraz važna kazać na kanale?
MM: Tema na samoj spravie i nie źmianiłasia. Ja šmat razoŭ sutykaŭsia z tym, što ciažka znajści materyjały pra biełaruskuju kulturu. Jość šmat knižak, možna znajści lekcyi — časam infarmatyŭnyja, ale časam i zanudnyja. Ale, kali pracavaŭ u muziei, šmat sutykaŭsia z tym, što pa šmatlikich kirunkach niama dobra napisanych knižak pra biełaruskaje mastactva i časam pra historyju.
Tamu adzin z matyvaŭ kanału — toje, kab čałaviek moh na im, naprykład, lohka znajści bazavuju infarmacyju pra biełaruski ikanapis i kab razumieŭ potym, jak jamu dalej kapać. Ale kab takoje rabić, treba i samomu ŭ hetym raźbiracca, i heta druhi vialiki matyŭ kanała. Mnie samomu cikava daviedvacca niešta novaje pra biełaruskuju kulturu i mastactva.
Uvohule starajusia ŭ svaim žyćci ŭsio rabić, daviedvajučysia [pra novaje]: naprykład, vyrašyŭ daviedacca pra Minsk i pajšoŭ rychtavacca da ekzamiena na hida, nie viedaju niešta pra niejkaje mastactva — chaču vadzić ekskursii pa vystavie, pryśviečanaj jamu, navat kali nie abaviazany i pracuju ŭ inšym adździele.
I treciaje — u jutubie amal što niama infarmacyi pra biełaruskuju kulturu. Dobra, kali źjaviacca niejkija jašče kanały, ale pakul što ich niama.
«Šmat chto ŭ Biełarusi nie maje pačućcia biaśpieki, a bieź jaho składana niešta stvarać u kultury»
«NN»: Mahčyma, zajmajeciesia zaraz niejkaj jašče pracaj, akramia jutub-kanała?
MM: U mianie jość niekalki płanaŭ. Mabyć, lepšaje, što ja rabiŭ — heta cykł muziejnych ekskursij dla dziaciej, praź jaki za dva hady prajšło amal 400 dzietak. Heta było klova, i niešta takoha kštałtu chočacca zrabić u Madrydzie. Tut jość peŭnaja kolkaść ruskamoŭnych dzietak, jakija mahli b na ich chadzić.
Jašče jość vydatnaja knižka Arkadzia Samuiłaviča Špunta «Zapiski restaŭratara», jakuju ja žadaju ahučyć, zrabić aŭdyjaviersiju. Chutčej za ŭsio, kamiercyjnaha vychłapu tut nie budzie, ale płanuju zrabić heta, kali budu mieć čas.
Što da dadatkovaj pracy, to, kab pryjechać siudy z hetaj metaj, treba spačatku z-za miažy arhanizavać sabie kantrakt. My ž pakul nie majem mahčymaści tut lehalna pracaŭładkavacca, možam zarablać hrošy tolki praz zamiežnuju pracu i anłajn.
Raniej zaŭsiody dumaŭ, što kali pajedu žyć u inšuju krainu, zaŭsiody budu mieć niejki kavałak chleba, bo ja ž hid, a ruskamoŭnaha turyzmu zaŭsiody dastatkova, kab znajści sabie pracu. Ale chto ž viedaŭ, što emihruju ja tady, kali ruskamoŭnych turystaŭ jak minimum u Jeŭropie stanie značna mienš. Tamu atrymałasia składaniej, čym čakaŭ, ale što zrobiš, usio atrymajecca.
Ja heta ŭsio ŭsprymaju jak kampjutarnuju RPG-hulniu: maŭlaŭ, idzieš pa darozie pryhod i źbiraješ zadańni, časam sutykaješsia sa składanaściami, vykonvaješ kviesty. Heta cikava, vielmi zachaplaje.
«NN»: Sočycie za spravami ŭ minułych kaleh, što zastalisia ŭ Biełarusi?
MM: Šmat na kaho padpisany, časam ź imi razmaŭlaju, to-bok baču toje, što adbyvajecca ŭ publičnaj prastory. Adkryłasia novaja vystava — čytaju pra jaje, časam škaduju, što nie mahu pabačyć heta ŭsio. Raniej u mianie pytalisia, ci budzie anłajn-tranślacyja toj ci inšaj padziei ŭ Biełarusi, a ja dumaŭ — navošta im taja tranślacyja? A zaraz, kali ja sam usio razumieju na svajoj škury, užo siabie spyniaju i nie daju sabie pytacca pra anłajn-tranślacyju.
«NN»: U jakim kirunku zaraz ruchajecca mastactva ŭ Biełarusi?
MM: Słuchajcie, heta jak z palityčnymi prahnozami. Ja vučyŭsia na fakultecie mižnarodnych adnosinaŭ i, siarod inšych važnych rečaŭ, vynies adtul, što my zaraz majem spravu ź vielmi składanymi sistemami. Ciažka prahnazavać, što ź imi budzie, navat kali my kažam pra niejkuju asobnuju halinu ŭ žyćci krainy, ale niešta ŭsio ž taki možna skazać stoadsotkava.
Mnie padajecca, što ŭ halinie kultury jość šmat zonaŭ, dzie važnaja pierajemnaść: kab praciahvalisia prajekty, što isnujuć šmat hadoŭ, kab nie stračvalisia kalektyvy, kab praciahvałasia finansavańnie važnych prajektaŭ, kab zachoŭvałasia spadčyna. Z usim hetym zaraz mohuć być prablemy.
Źjazdžajuć ludzi, pryčym tyja, u kaho jość ambicyi, intelekt i adukacyja. Ludzi, źviazanyja z kulturaj, bolš empatyčnyja i časam bolš adčuvajuć nieabchodnaść usiaho nacyjanalnaha, jany šmat vykazvalisia za apošnija dva hady, znachodziacca pad udaram i tamu źjazdžajuć. Šmat chto [ŭ Biełarusi] nie maje pačućcia biaśpieki, a bieź jaho ciažka niešta stvarać u kultury.
Da taho ž, u Biełarusi davoli ciažkaja ekanamičnaja situacyja, i stanovišča naŭrad ci budzie palapšacca, a heta značyć, što dziaržkiravańnie pavinna budzie abirać, na što vydatkoŭvać resursy. Uličym staŭleńnie da kultury jak da čahości druhasnaha, nizki ŭzrovień humanitarnaj i ŭvohule adukacyi ŭ vialikaj kolkaść čynoŭnikaŭ, praz usio heta kultura naŭrad ci budzie na pieršym miescy. Da taho ž, jość momant pomsty: maŭlaŭ, śfiera kultury prademanstravała, što jana suprać nas, tamu jana budzie finansavacca pa minimumu. U takim vypadku my možam stracić šmat taho, što paśla budzie niemahčyma ci vielmi ciažka adnavić.
«NN»: To-bok nijakaha pazityvu?
MM: Pra pazityŭ možna kazać zaŭsiody. Ludzi, jakija źjazdžajuć, uklučajucca ŭ zamiežny kantekst. Spadziajusia, što vialikaja kolkaść ludziej, što pracavali ŭ biełaruskaj kultury, za miažoj pasprabujuć praciahnuć svaju pracu ŭ kulturnaj halinie i ŭklučacca ŭ zamiežnyja instytucyi, pabačać, jak heta moža być arhanizavana. Paśla, kali my ŭsie zmožam viarnucca ŭ Biełaruś, heta dazvolić nam chutčej uklučyć biełaruskuju kulturu ŭ rehijanalny ci navat kantynientalny kantekst i pieraadoleć tuju izalacyju, u jakoj biełaruskaja kulturnaja prastora znachodzicca ŭžo praciahły čas.
«Naša Niva» — bastyjon biełaruščyny
PADTRYMAĆŹjaviŭsia biaspłatny sajt ź biełaruskaj muzykaj, kazkami i aŭdyjaknihami
«Vykličam na dyvan znakamitych biehłych biełarusaŭ». Čynoŭniki ŭ vykanańni kupałaŭcaŭ pierazapuskajucca — čaho čakać na «ČynČynČeneł»?
Biełaruskija 90-ja. Rok adusiul, biełaruskaja mova, bčb na BT — jakim byŭ šoŭbiz i tahačasnyja miedyja?
Kolki nasamreč ciahnucca pracoŭnyja pajezdki Łukašenki? Cikavyja ličby7
Kamientary