Chto i navošta prydumaŭ «pakajalnyja» videa? Adkazvaje pradstaŭnik ByPol Alaksandr Azaraŭ
Chto prydumaŭ prymušać palitviaźniaŭ da publičnych «pakajańniaŭ»? Jakimi srodkami hetaha damahajucca? Ci ŭsich palitviaźniaŭ sprabujuć łamać na pakajańni? Na hetyja pytańni «Svabody» adkazaŭ Alaksandar Azaraŭ, pradstaŭnik inicyjatyvy ByPol, były śledčy HUBAZiK i były vykładčyk akademii MUS.
— My bačym patok «pakajalnych» videa palitviaźniaŭ, jakija raspaŭsiudžvajucca na telehram-kanałach HUBAZiKu i inšych prapahandysckich kanałach. Niaredka videa źjaŭlajecca praź vielmi karotki čas paśla zatrymańnia. Jak heta robicca, jak hetaha damahajucca?
— Kali ja słužyŭ, takoha nie było. Heta prydumali ŭ 3-m upraŭleńni HUBAZiK pad kiraŭnictvam Michaiła Biedunkieviča. Nakolki ja viedaju z krynic adtul, stvarajecca taki vobraz HUBAZiKa, što heta takaja žachlivaja mašyna, što kali ty tudy trapiŭ, to jana ciabie pieramiele i žyćcio tvajo skončanaje.
Jany časam zatrymlivajuć ludziej, nia majučy nijakich źviestak pra ich «złačynnuju» dziejnaść. Jany pravodziać masavyja prapracoŭki ludziej, jakich padazrajuć va ŭdziele ŭ pratestach. Prosta zatrymlivajuć usich.
Pry hetym vykarystoŭvajecca siłavoje zatrymańnie. Zaprašajucca supracoŭniki SACHR (Specyjalny atrad chutkaha reahavańnia. — RS), jakija zatrymlivajuć čałavieka z vykarystańniem siły, mahčyma, bjučy jaho, zapałochvajučy, vyłomvajučy dźviery ŭ kvateru pry zatrymańni.
Čałaviek akazvajecca ŭ mocnym stresie. Jaho chapajuć, u mašynie jaho taksama apracoŭvajuć. Jaho pryvoziać u HUBAZiK, tam źbirajucca niekalki supracoŭnikaŭ dla ŭčynieńnia psychalahičnaha cisku.
Jany mohuć navat nie ŭžyvać hvałtu. Ale vakoł zatrymanaha kryčać, hrukajuć pa stale, pahražajuć pasadzić jaho ŭ turmu na ŭsio žyćcio ci rasstralać. Aby jon što-niebudź raskazaŭ. Jany pra jaho mohuć navat ničoha nia viedać. Akramia taho, što ŭ žniŭni 2020 hodu jaho pryciahvali da adkaznaści.
Praz hadzinu takoj apracoŭki čałaviek užo hatovy skazać usio, što im treba. Jany kažuć: «My zapisvajem videa z taboj, a potym my ciabie adpuskajem. A kali nie, to my ciabie pasadzim spačatku na «sutki», a potym — kryminalnaja sprava».
«Abo ty prosta zapisvaješ videa i pajedzieš dadomu, pavier nam na słova», — kažuć jany. Jamu na arkušyku pišuć, što jon pavinien skazać. Jon heta čytaje pad kameru.
U bolšaści vypadkaŭ jaho paśla hetaha nie adpuskajuć. Vieryć im nia varta. Čałavieka ŭsio roŭna sadžajuć, bo im patrebny pakaźniki słužbovaj dziejnaści.
— A čamu patrebny nia tolki pryznańni, ale i pakajańni? Pryznańnie maje peŭny jurydyčny sens. A pakajańnie navošta, kamu patrebnaje?
— Heta know-how 3-ha ŭpraŭleńnia HUBAZiKa. Jany heta prydumali dla taho, kab prynizić pratest. Voś čałaviek stajaŭ na barykadach, machaŭ ściaham, a tut jon siadzić zapłakany i kaža, što pamylaŭsia, i prosić prabačeńnia. Heta prynižeńnie čałavieka, im heta patrebna dla samaśćviardžeńnia.
Jany demanstrujuć, što jany tut takija mačo. A hetyja na vulicy byli hieroi, a tut płačuć. Jany i adzin adnamu hetyja videa pakazvajuć, maŭlaŭ, voś jakija hetyja zmahary. Voś Łukašenka — mocny mužyk, i my tut usie macioryja. I jany stvarajuć imidž apazycyi, što heta anučy. Kali ty słužyš Łukašenku — ty mužyk. A pojdzieš tudy — ty bačyš, kim ty stanieš.
— A chto kankretna heta prydumaŭ — Karpiankoŭ, Biedunkievič? Mahčyma, niechta z administracyi Łukašenki?
— Nie, sami. U 3-m upraŭleńni sabralisia ludzi, jakija nienavidziać usio biełaruskaje i śviata słužać Łukašenku. I Rasiei. Dla ich Pucin — heta hieroj. Jany b jaho partrety ŭ kožnym kabinecie paviesili, kali b možna było.
Kali ja hladzieŭ pieršyja «pakajalnyja» videa, ja paznaŭ kabinet, dzie jany zapisvalisia. Heta kabinet načalnika adździełu 3-ha ŭpraŭleńnia Ihara Łunieviča. Možna zrabić vysnovu, što heta jaho prydumka.
Jon vierny sabaka Biedunkieviča, jon na ŭsich naradach na ŭsie pytańni Biedunkieviča adkazvaŭ: «Dazvolcie vykonvać». Biedunkievič zadavoleny śmiajaŭsia, kazaŭ: «Maładziec».
— A hety «pačyn» z pakajańniami HUBAZiKu raspaŭsiudžvajecca na inšyja siłavyja struktury — na Śledčy kamitet, na KDB, na inšyja padraździaleńni MUS?
— Ja nie zaŭvažaŭ, kab inšyja padraździaleńni vykarystoŭvali hety metad. Sumlenny aficer nia moža takoje zapisvać. U budučaj Biełarusi HUBAZiK treba budzie vykaranić. Inšym ahidna, vidać, takoje rabić. Navat KDB takoje nia robić.
Ale jość takaja reč, jak unutrykamernaja raspracoŭka. Padsažvajecca ahient, jaki pierakonvaje viaźnia pakajacca i napisać jaŭku z pavinnaj. Ja tut žyvu na emihracyi, pytaŭsia ŭ miascovych palicyjantaŭ, ci jość u ich niešta padobnaje. Kažuć — nie, heta ž parušeńnie pravoŭ čałavieka.
My rabili raśśledavańnie pra takoha Słavu Voŭka. Heta ahient HUBAZiKa, jon zaraz znachodzicca z Varšavie. Jon jakraz i zajmaŭsia prymusam ludziej da dačy pakazańniaŭ. Jość ludzi, jakija raskazvajuć, što jon ź imi rabiŭ. Ja pra heta nie mahu raskazać nikomu. Jak Dudzinski nia moža raskazać pra toje, što rabili ź im.
Ludzi kazali, što ich sadžali ŭ kameru, tak zvanuju «pres-chatu», dzie hety Słava Voŭk byŭ staršym pa kamery. I jon ź ich ździekavaŭsia, biŭ, kab jany pakajalisia.
Ale ludzi byvajuć roznyja. Statkievič, Dziadok nijakich «pakajalnych» videa nie zapisvali.
— A łamać sprabujuć usich? Ci niekatorych i nie sprabujuć, bo razumiejuć, što nie złamaješ? Ci sprabujuć usich, a nie atrymajecca, dyk i ładna?
— Usich nie łamajuć. Prynamsi, Słava Voŭk byŭ adzin taki ŭ SIZA na Vaładarskaha. Tysiačy ludziej złamać jon nia moh. Da jaho padsažvali tolki cikavych ludziej, skažam tak. Tych, chto maje ŭpłyŭ. Takich, jak Dziadok, skažam. Ale kali čałaviek nie łamajecca, to ŭ ich azart navat uźnikaje. Maŭlaŭ, kažaš, što nie złamajeśsia, nu my zaraz pahladzim, jak ty nie złamajeśsia.
— Ahułam kažučy, va ŭłady była vialikaja spakusa, kab złamaŭsia na pryznańnie, skažam, Viktar Babaryka. Pavodle apytańniaŭ Chatham House, jon ź leta 2020 hodu da hetaha času zastajecca samym papularnym palitykam krainy. A zajavi jon, što rabiŭ usio za hrošy — ci Kramla, ci CRU, paprasiŭ by prabačeńnia ŭ Alaksandra Ryhoraviča — i jaki ŭ b jaho byŭ rejtynh? Nie atrymałasia ź jaho heta vybić?
— Nia viedaju, ci ŭžyvalisia takija metady adnosna jaho. Miarkuju, što da vielmi viadomych asobaŭ takija metady nie ŭžyvajucca. Tych, chto viadomy ŭ śviecie, bajacca čapać. Sa zvyčajnymi ludźmi tak abychodzicca mohuć, ź vielmi viadomymi — naŭrad ci.
— I apošniaje pytańnie vam jak prafesijanału. Ci luboha možna złamać?
— Nia viedaju, ja nie sprabavaŭ.
Što takoje inicyjatyva ByPol
- U inicyjatyvu ByPol uvachodziać byłyja i ciapierašnija pracaŭniki siłavych struktur, niazhodnyja z hvałtam, falsyfikacyjami i masavymi represijami, jakija ŭzmacnilisia ŭ Biełarusi paśla vybaraŭ 2020 hodu.
- Zhodna sa spravazdačaj na telehram-kanale ByPol, unutranyja dakumenty siłavych struktur u ofis arhanizacyi pastupajuć štodnia. Asablivaja ŭvaha nadajecca supracoŭnictvu ź dziejnymi siłavikami, jakija śviadoma dapamahajuć apanentam režymu.
- Jak vynik, ByPol rehularna publikuje sakretnyja viedamasnyja ŭkazy i aŭdyjozapisy pieramovaŭ vysokich čynoŭ siłavoha bloku (naprykład, eks-staršyni KDB Vadzima Zajcava, byłoha načalnika HUBAZiK Mikałaj Karpiankova dy inšych).
- Inicyjatyva abjadnoŭvaje byłych biełaruskich siłavikoŭ, uklučna z supracoŭnikami Kamitetu dziaržbiaśpieki, Aperatyŭna-analityčnaha centru, Słužby biaśpieki prezydenta dy inšych strukturaŭ.
- U krasaviku 2021 sud Čyhunačnaha rajonu Homla pryznaŭ Telegram-kanał ByPol ekstremisckim. 8 listapada 2021 sud vyznaŭ ByPol i raspracavany inicyjatyvaj mabilizacyjny plan «Pieramoha» «ekstremisckimi farmavańniami».
Kamientary