Jak źviazanaje raźniavoleńnie aficyjnaj kavidnaj statystyki z refierendumam pa Kanstytucyi?
Čamu zvyčajna nadzvyčaj dyscyplinavany ŭ biełaruskich umovach karanavirus hetymi dniami vyjšaŭ z-pad kantrolu ŭ aficyjnaj statystycy? Ci niama tut palityčnaha čyńnika, razvažaje Aleś Santocki.
Pačynajučy z kanca studzienia ŭ Biełarusi pačaŭsia rezki rost zachvorvańniaŭ na COVID-19. Prytym nie pa acenkach ekśpiertaŭ i asabistych adčuvańniach ludziej, a pavodle takoj zvyčajna nadzvyčaj kansiervatyŭnaj krynicy, jak aficyjnaja statystyka Minzdaroŭja.
U studzieni, praciahvajučy tendencyju minułaha hoda, štosutačnaja zachvorvalnaść trymałasia na ŭzroŭni 1200-1400 vypadkaŭ, byvali dni, kali hetyja pakazčyki apuskalisia i da tysiačy, i navat nižej. Ale pačynajučy z 20 studzienia ličby stali niaŭchilna raści, užo praz paru dzion uščylnuju nabliziŭšysia da zvyčajnaj «stoli» ŭ 2000 štosutačnych zachvarełych.
Daŭno viadoma, što hety virus, patrapiŭšy na terytoryju Biełarusi, robicca nadzvyčaj dyscyplinavanym. Niekatoryja rubiažy dla jaho byli tabu, jakoje pieraadolvać jon amal nikoli nie navažvaŭsia. Padčas pieršaj chvali heta była płanka ŭ 1000 zachvarełych štodzień, padčas nastupnych — 2000.
I heta nijak, jak praviła, nie zaležała ni ad štamaŭ virusa, ni ad situacyi ŭ susiednich krainach i ŭvohule ŭ śviecie, ni ad prafiłaktyčnych i abmiežavalnych zachadaŭ, jakija rabili dziaržaŭnyja ŭłady i miedycynskija ŭstanovy. U miežach hetaj płanki virus moh hulać, ale nabliziŭšysia da jaje adrazu ścišvaŭ svoj impet.
Situacyja źmianiłasia z 28 studzienia. U hety dzień u Minzdaroŭja byŭ zarehistravany 2 221 pacyjent z COVID-19, 29 studzienia — 2302, 30 studzienia — 2387. 31 studzienia, praŭda, adbyłosia adstupleńnie za zapavietnuju miažu — 1914 vypadkaŭ, na nastupny dzień — 1918. Zdavałasia, usio viartajecca ŭ zvykłuju kalainu. I tut raptam u sieradu, 2 lutaha — 3634 zachvarełyja, u čaćvier — 4990, a siońnia — ašałamlalnyja 7350.
Viadoma, u paraŭnańni ź inšymi krainami i heta niašmat. U amal u čatyry razy mienšaj pa kolkaści nasielnictva Litvie ŭčora było zafiksavana 12607 novych vypadkaŭ, a siaredniaja kolkaść za apošnija 7 dzion — 10669. U Łatvii — 9831, a siaredniaja kolkaść za tydzień — 8345. Prytym u ich taksama ŭ apošnija dni adbyvajecca vidavočny rost.
U nas, adnak, źviartaje na siabie ŭvahu adsutnaść na takoje rezkaje ŭzrastańnie zachvorvalnaści pa aficyjnych źviestkach niejkaj istotnaj reakcyi z boku dziaržavy. A heta ž nie žarty — usiaho za try dni kolkaść zachvarełych na zaraznuju chvarobu pavialičyłasia amal u 4 razy!
Taki rezki i vybuchovy rost zachvorvalnaści na fonie raniejšaj stabilnaści musiŭ by, pa idei, vyklikać niejkuju zaniepakojenaść čynoŭnikaŭ, što znajšło b uvasableńnie prynamsi va ŭzmacnieńni supraćepidemičnych abmiežavalnych zachadaŭ. Prynamsi, da viartańnia taho ž abaviazkovaha masačnaha režymu ŭ hramadskich miescach. Ale pakul što źvierchu — cišynia. Tolki Minzdaroŭja niešta rekamienduje, naprykład, admianić viečary sustrečy vypusknikoŭ. Dy zaklikaje zachoŭvać spakoj — maŭlaŭ, ničoha strašnaha, usio pad kantrolem, my tak i dumali, tak i prahnazavali.
Z adnaho boku, heta śviedčyć pra toje, što aficyjnyja orhany, u pryncypie, dobra viedajuć canu svajoj statystycy — što jana adlustroŭvaje nie realnuju situacyju, a chutčej ichnija pažadańni. Tak hetuju statystyku daŭno ŭsprymaje i bolšaść našaha hramadstva, i suśvietnaja supolnaść — nadta ŭžo jaskrava jana supiarečyć i tamu, što bačycca na svaje vočy ŭsiaredzinie krainy, i supastaŭleńniu ź situacyjaj u cełym u rehijonie.
Z druhoha boku, hledziačy na novyja ličby, uźnikaje łahičnaje pytańnie:
čamu aficyjnuju statystyku mienavita ciapier vypuścili z-pad kantrolu ci, chutčej, vyšej pieranieśli jaje maksimalna dapuščalnuju płanku? Prytym nie prosta krychu vyšej, a značna vyšej, i prytym faktyčna adnamomantna?
Viedajučy, chto i jak u našaj krainie prymaje pryncypovyja rašeńni (a heta rašeńnie — pryncypovaje), ciažka pavieryć u toje, što tut mahło samastojna niešta vyrašać samo Minzdaroŭja. Vierahodna, kudy bolš surjoznyja aficyjnyja ličby kamuści mocna i nieadkładna spatrebilisia na samym viersie. I dla hetaha navat ryzyknuli prynamsi častkova achviaravać aficyjna budavanym vobrazam fienamienalnaj krainy, dzie z karanavirusam niama asablivych prablem i vynajdzieny svoj asablivy ŭnikalny šlach pa baraćbie ź im.
Najpierš, kaniešnie, jość spakusa źviazać hetaje niečakanaje statystyčnaje rascuhlańnie z palityčnaj kampanijaj, jakaja ciapier adbyvajecca — padrychtoŭkaj da refierendumu pa novaj kanstytucyi, pryznačanaha na 27 lutaha.
Viadoma, što pry ahulnym demanstratyŭna naplavalnickim staŭleńni da karanavirusa ŭłady achvotna vykarystoŭvajuć jahony faktar u tych vypadkach, kali pry jaho dapamozie jość mahčymaść abmiežavać palityčnyja pravy hramadzian.
Užo padčas hetaj kampanii abvieščana, što mienavita «z-za pahrozy karanavirusa» ŭ vybarčych kabinkach nie budzie firanak, to-bok prynamsi abmiažoŭvajecca, kali nie ŭvohule skasoŭvajecca tajemnaść hałasavańnia. Byŭ nazvany karanavirus siarod pryčyn i pry arhumientacyi rašeńnia ab pazbaŭleńni prava na hałasavańnie šmatlikaj biełaruskaj dyjaspary. Znoŭ taki nibyta z-za jaho, jak i ŭ 2020 hodzie, abmiažoŭvajecca kolkaść naziralnikaŭ na ŭčastkach.
Jakija abmiežavańni možna jašče prydumać, kivajučy na karanavirus? Zdajecca, usio i tak užo začyščana bolš niama kudy.
Ale možna hipatetyčna dapuścić, što pad hetu marku ŭłady buduć jašče bolš aktyŭna, čym raniej, ładzić praces daterminovaha hałasavańnia, kab prahnać praź jaho jak maha bolšuju častku nasielnictva. I vystaŭlać svaje mety jak vyklučna šlachietnyja.
Maŭlaŭ, kab nie było skapleńniaŭ na ŭčastkach 27-ha čysła i adpaviedna ryzyki raspaŭsiudžvańnia zachvorvańnia, treba raściahnuć praces na niekalki dzion i zrabić usio «maksimalna biaśpiečna». Niezdarma i staršynia CVK Ihar Karpienka akurat siońnia sprahnazavaŭ, što daterminovaja jaŭka budzie 40% (padobnaja da toj, jakaja była ŭ 2020-m). Takija prahnozy ŭ našych umovach zaŭsiody zbyvajucca.
Nu i jašče niešta možna prydumać znoŭ taki pad toj ža markaj, kab nie ŭtvaralisia čerhi na ŭčastkach u dzień refierendumu, kali na zaklik Cichanoŭskaj i inšych demakratyčnych lidaraŭ ludzi raptam masava pojduć stavić dva kryžyki ci prajaŭlać inšyja formy maŭklivaha pratestu. Što mienavita, skazać pakul ciažka. Ale ministr zamiežnych spraŭ Litvy Łandśbierhis niadaŭna całkam słušna daścipna skazaŭ, što «spadaru Alaksandru vynachodlivaści nie pazyčać».
U toj ža čas viersija, što ŭsio heta robicca dla taho, kab kivajučy na razhuł karanavirusa ŭvohule refierendum admianić ci pieranieści na inšy termin, naŭrad ci maje prava na isnavańnie.
Viadoma, refierendum hety Łukašenku nie patrebien i jon jaho pravodzić nasupierak ułasnamu žadańniu, bo tak skłalisia abstaviny. Ale admianić jaho — značyć pakazać słabaść i strach, da čaho jon vielmi nieachvotny.
Što da pieranosu, to jaki ŭ hetym sens uvohule? Niepryjemnyja spravy, asabliva jakija ŭžo pačaŭ rabić, lepš zakančvać jak maha chutčej i pakul situacyja spryjaje.
Pakul što ŭsio ŭ pryncypie idzie pavodle płanu i kali ŭ lutym raptam nie prylacić niejki nikim nie prahnazavany čorny lebiedź, to hetaja kampanija musić zaviaršycca dla Łukašenki biez asablivych niečakanaściaŭ. I tym samym jamu možna budzie hety niepryjemny, vierahodna naviazany zvonku hruz narešcie skinuć ź plačej.
A jakaja situacyja budzie paźniej, kali niekudy pieraniasieš choć nienadoŭha — nichto nie viedaje. Śviežy prykład Nazarbajeva, dla jakoha ŭsio źmianiłasia ŭ ličanyja dni, choć ništo nibyta nie praročyła — navidavoku.
Zrešty, času da hałasavańnia zastajecca ŭsio mienš, a značyć nakolki našy razvažańni tut majuć hlebu, daviedajemsia ŭžo nieŭzabavie. Praktyka pakazvaje, što vypadkova, bieź niejkich patajemnych namieraŭ takija rečy ŭ nas nie adbyvajucca. I słaba vierycca ŭ toje, što niejkija pryncypovyja rašeńni ciapier mohuć prymacca na karyść hramadstva, a nie ŭłady.
Kamientary