«Vybar krainy byŭ dosyć mierkantylny: mienšyja padatki i tańniejšaje žyćcio». Kolki biełarusaŭ pierajechała va Ukrainu paśla vybaraŭ?
Padziei paśla vybaraŭ 2020 hoda prymusili vialikuju kolkaść biełarusaŭ pakinuć krainu. Chtości bieh ad represij i turmy, chtości prosta nie vytrymlivaŭ cisku, chtości rasčaravaŭsia ŭ «staiblnaści» i vyrašyŭ zarablać i hadavać dziaciej za miažoj. Bolšaść asiadała ŭ krainach-susiedkach: Polšča, Litva, časam Rasija. Ale kolki biełarusaŭ pierajechała va Ukrainu? Čamu mienavita tudy? Nakolki ciažka tam asimilavacca? «Naša Niva» pašukała adkazy na hetyja pytańni.
Čamu Ukraina?
Tut hrajuć rolu dva asnoŭnyja faktary: mova i adsutnaść vizy. Biełarusy, u adroźnieńnie ad tych ža rasijan, z razumieńniem ukrainskaj zvyčajna prablem nie majuć. Da taho ž, vialikaja kolkaść nasielnictva ŭ tych ža Kijevie, Adesie razmaŭlaje na ruskaj movie.
Častka biełarusaŭ razhladaje pierajezd va Ukrainu jak časovuju mieru. Kažučy prostymi słovami, kab vydychnuć, adpačyć ad cisku i padumać, jak i dzie žyć dalej.
Bieź lehalizacyi biełarusy mahli pravieści na terytoryi Ukrainy 90 dzion na praciahu paŭhoda. Na 2021 hod hety termin byŭ admysłova padoŭžany ŭdvaja, da 180 dzion. Kab zatrymacca daŭžej, pryjdziecca afarmlać vid na žycharstva.
Taksama biełarusy mohuć vakcynavacca va Ukrainie jeŭrapiejskimi i amierykanskimi pryščepkami ad kavidu.
Kolki biełarusaŭ va Ukrainie?
Pa aficyjnych danych Dziaržaŭnaj pamiežnaj słužby Ukrainy, z 1 vieraśnia 2020 pa 1 śniežnia 2021 va Ukrainu ŭjechała 358,2 tysiačy biełarusaŭ. Za hety ž pieryjad vyjechała (nie abaviazkova nazad u Biełaruś) tolki 320,5 tysiač.
Atrymlivajecca, što amal 38 tysiač čałaviek zastalisia va Ukrainie. Zrazumieła, što častka hetaj ličby — ludzi, jakija pajechali naviedać svajakoŭ albo vyrašyć pracoŭnyja pytańni, taksama turysty, jakija niehledziačy na zakrytyja Biełaruśsiu miežy, znachodziać sposaby padarožničać. Ale ž zastajucca za miažoju tysiačy čałaviek.
Za toj ža pieryjad pa status biežanca albo za dadatkovaj abaronaj da ŭkrainskaj dziaržavy źviarnulisia 40 biełarusaŭ.
Taksama majucca danyja za raniejšy pieryjad. Viadoma, što praz hod paśla pačatku pratestaŭ suprać režymu Alaksandra Łukašenki vid na žycharstva va Ukrainie atrymali bolš za 3,5 tysiačy hramadzian Biełarusi.
Sa žniŭnia 2020-ha pa lipień 2021-ha časovy vid na žycharstva aformili 3042 hramadzianina, jašče 487 čałaviek atrymali dazvoł na pastajannaje pražyvańnie.
Taksama, pačynajučy z 2020 hoda, va Ukrainie pryznanyja biežancami dzieviać biełaruskich hramadzian, jašče dvoje atrymali status asob, jakija majuć patrebu ŭ dadatkovaj abaronie.
Takija danyja ŭ adkaz na zapyt DW padała Dziaržaŭnaja mihracyjnaja słužba Ukrainy. Dla paraŭnańnia, u 2019 hodzie va Ukrainie vydali dla biełarusaŭ 2175 časovych vidaŭ na žycharstva, a ŭ 2020-m — 2537.
Aficyjnyja danyja adrazu paśla vybaraŭ: bolšaść jechała ŭ Polšču
Biełaruskaja dziaržava nieachvotna apubličvaje niavyhadnyja joj danyja. Biełstat prosta nie daje ličby pa mihracyi za 2020 hod.
Ale 21 kastryčnika 2020 hoda niekatoryja ličby ahučvała biełaruskaje Ministerstva unutranych spraŭ.
Pa ich danych, tolki za dva niapoŭnyja vosieńskija miesiacy 2020 hoda vyjechali ŭ Polšču i Ukrainu 13 tysiač hramadzian.
«Na terytoryju Polščy byŭ samy vialiki ŭjezd, kala 10 tysiač čałaviek. Łatvija i Litva značna mienš, nie bolš za 500 čałaviek vyjechali ŭ hetyja dźvie krainy», — skazaŭ načalnik Departamienta hramadzianstva i mihracyi MUS Biełarusi Alaksiej Biahun. Jon taksama paviedamiŭ, što za toj ža pieryjad va Ukrainu źjechali kala 3 tysiač čałaviek.
Biahun nie pahadziŭsia z tym, što masavy vyjezd biełarusaŭ za miažu spravakavaŭ palityčny kryzis u krainie paśla prezidenckich vybaraŭ, azmročanych paviedamleńniami ab maštabnaj falsifikacyi vynikaŭ hałasavańnia.
Pry hetym jon nie vyklučyŭ, što niekatoryja z tych, chto źjechaŭ, źbiralisia na PMŽ za miažu ŭžo daŭno, skarystalisia hetym kryzisam, kab, pavodle jaho słoŭ, palehčyć sabie atrymańnie palityčnaha prytułku.
Pradstaŭnik MUS taksama tłumačyŭ adtok biełarusaŭ za miažu mierkavańniami pracaŭładkavańnia: «Dumaju, heta nie biezzvarotnaja, heta pracoŭnaja mihracyja. Zrazumieła, što ŭkraincy dali peŭnyja prefierencyi «ajcišnikam», palaki dahetul dajuć prefierencyi ŭ dačynieńni da pracujučych biełarusaŭ, jakija ŭ sproščanym paradku pryciahvajucca dla pracoŭnaj dziejnaści i vyjazdžajuć na pracu».
Chto biažyć?
Biełaruś masava pakidajuć ludzi samych roznych prafiesij i zaniatkaŭ, bo niebiaśpieka pahražaje za lubuju kalapalityčnuju dziejnaść. Z apošnich navin bačna, što biełaruskija siłaviki prychodziać ź pieratrusami nie tolki da aktyvistaŭ, a ŭžo navat da zborščykaŭ podpisaŭ ci ludziej, jakija byli naziralnikami na prezidenckich vybarach.
Ale siarod biełaruskich mihrantaŭ jość dźvie vialikija hrupy prafiesijanałaŭ, jakija možna vyłučyć asobna. Heta žurnalisty i śpiecyjalisty-ajcišniki. Pieršyja bolš nie mohuć pracavać u rodnaj krainie, druhija — bolš nie chočuć.
«Dakładna padličyć kolkaść biełaruskich žurnalistaŭ, jakija emihravali, niemahčyma. Ale na siońniašni dzień va Ukrainie znachodzicca kala 120 biełaruskich žurnalistaŭ, — kaža Barys Harecki, namieśnik staršyni «Biełaruskaj asacyjacyi žurnalistaŭ». — Žurnalisty jeduć va Ukrainu praz adnosna nievialikija ceny na žyllo i ŭsio inšaje, adsutnaść moŭnaj prablemy i taksama najaŭnaść siabroŭ-kaleh, jakija ŭžo tam.
Ja b nie skazaŭ, što ukrainskaja dziaržava niejak admysłova dapamahaje biełaruskim žurnalistam. Ale jana i nie pieraškadžaje, i heta taksama vielmi važny momant. Samaje hałoŭnaje — žurnalistam va Ukrainie praściej lehalizavacca, čym pradstaŭnikam inšych prafiesij. Kab žurnalistu atrymać vid na žycharstva, treba paćvierdzić svaju pracu, jak rabotnika zamiežnaha miedyja.
Ale vielmi dapamahajuć ludzi, partniory, arhanizacyi. Vialikaja padtrymka idzie ad miascovych pravaabaroncaŭ, jany dapamahajuć rychtavać dakumienty dla lehalizacyi, abskardžvać rašeńni, raźbiracca ŭ miascovych zakonach. Nacyjanalny sajuz žurnalistaŭ Ukrainy pradastaŭlaje svaje placoŭki dla sustreč. Karaciej, uvieś siektar ukrainskich NKA praciahvaje ruku dapamohi biełaruskim miedyja».
Harecki adznačaje: adjezd biełaruskich žurnalistaŭ va Ukrainu praciahvajecca i pa siońnia. Pa niekalki čałaviek vyjazdžaje ź Biełarusi amal štotydzień.
Što tyčycca ajcišnikaŭ, to bolšaja častka ich vybiraje dla rełakacyi Polšču, Ukraina — na druhim miescy (pa danych partała dev.by, jaki pravodziŭ apytańnie viasnoj 2021-ha). Ale i siudy ŭžo źjechali tysiačy biełaruskich IT-śpiecyjalistaŭ.
Ciapier va Ukrainie ŭžo navat pracujuć jurydyčnyja firmy, jakija lehalizujuć vaš biznes «pad kluč».
Pasoł Ukrainy ŭ Biełarusi Ihar Kizim paviedamiŭ vydańniu «Biełarusy i rynak»: «Pavodle infarmacyi ministerstva ličbavaj transfarmacyi Ukrainy, u našu krainu pierajechała kala 40 biełaruskich IT-kampanij ahulnaj kolkaściu kala dźviuch tysiač supracoŭnikaŭ. Akramia taho, mnohija firmy rehistravalisia pad inšymi imionami, pierajazdžali startapy».
SIEO ukrainskaha (a raniej biełaruskaha) ofisa adnoj z bujnych kampanij raspavioŭ «Našaj Nivie» pra rełakiejt svaich supracoŭnikaŭ:
«My nie zaklikali ludziej źjazdžać, prosta prapanavali žadajučym mahčymaść. Zapyt na rełakacyju źjaviŭsia mienavita ŭ kalektyvu, heta nie było prymusam ci rašeńniem kiraŭnictva kampanii.
Situacyja nastupnaja: paśla vybaraŭ-2020 siarod supracoŭnikaŭ pačalisia razmovy pra adjezd ź Biełarusi. U rešcie rešt, prykładna pałova tych, chto pra heta kazaŭ, usio ž abdumali ŭsie abstaviny i zastalisia ŭ Biełarusi. Ale pałova vyrašyła pierajazdžać — heta paru dziasiatkaŭ čałaviek. I kampanija pajšła im nasustrač i arhanizavała pierajezd.
Vybar krainy adbyvaŭsia davoli mierkantylna. Samo saboju, razhladalisia ŭ pieršuju čarhu krainy-susiedki (akramia Rasii), važnym faktaram stała padatkovaja sistema. Va Ukrainie banalna płaciš mienš padatkaŭ u paraŭnańni z toj ža Litvoj, pry hetym košt žyćcia nižejšy. Bo ŭ tym ža IT nie ŭsie śpiecyjalisty zarablajuć 2-3 tysiačy dalaraŭ, jość i našmat mienšyja zarpłaty.
Druhi faktar — mova i asiarodździe. Va Ukrainie biełarusam prosta praściej adaptavacca, — kaža surazmoŭca. — Na maju dumku, siarod tych, chto vybraŭ rełakiejt, vyłučajucca try hałoŭnyja katehoryi.
Pieršyja prosta biahuć ad słužby ŭ vojsku. Druhija — ad pieraśledu, im pahražajuć ci mohuć pahražać prablemy za niejkuju aktyŭnaść. I treciaja katehoryja: tyja, chto nie choča žyć u siońniašniaj Biełarusi praz toje, što ŭ krainie adbyvajecca. Im prosta ciapier nie pahražajuć nijakija kryminałki, ale jany ž taksama adčuvajuć štodzionny cisk. I ciapier hetyja ludzi, pierajechaŭšy va Ukrainu, adznačajuć: ja staŭ prosta narmalna žyć i zajmacca pracaj.
Što tyčycca žyćcia i pracy va Ukrainie, to tut jość svaje faktary. Važny momant: dla ajcišnikaŭ vielmi spraścili atrymańnie pastajannaha i časovaha, na čas čakańnia, vida na žycharstva.
Dla inšych čakańnie dazvoła na imihracyju, paśla jakoha padaješsia na VNŽ, moža zaciahnucca da hoda. Pryčym za hety pieryjad možna vyjazdžać z Ukrainy, a voś viarnucca nazad — na ahulnych umovach, to bok možna budzie pravieści va Ukrainie 180 dzion z 365. A dla IT-śpiecyjalista, kali ŭsie dakumienty sabranyja i padrychtavanyja, hety dazvoł vydajecca praz paru dzion.
Ciapier ukrainski «Dzija Sici» nahadvaje biełaruski PVT uzoru 2006 hoda.
[«Dzija Sici» heta admysłovy pravavy i padatkovy režym dla IT-industryi. Umovy režymu fiksujucca na 25 hadoŭ. Rezidenctva dobraachvotnaje, na rezidentaŭ raspaŭsiudžvajecca sistema dziaržaŭnych harantyj abarony inviestycyj. Zakon praduhledžvaje mahčymaść źmianieńniaŭ u padatkaabkładańni za 25 hadoŭ, ale tolki zručnych dla biznesu, — NN]
Bo sam pa sabie prajekt «Dzija Sici» heta dobraja ideja, jakaja dazvalaje značna praściej lehalizavać ludziej. Ale ź inšaha boku, jość chvalavańni, što siońnia dla rezidentaŭ dziejničaje adzin padatkovy režym, a paśla budzie inšy, horšy. Faktyčna, jak siońnia zrabili jakraz u biełaruskim PVT.
Ale ž tut jość važny momant: va Ukrainie isnuje mocnaje łobi mienavita samich IT-kampanij. Tut usie pracujuć faktyčna adnolkava, i viedaju historyju, kali padaktovaja «najechała» na nievialikuju kampaniju, sprava išła da taho, što budzie sud. Ale dužyja hulcy chutka abjadnalisia i adbili hetuju maleńkuju kantoru, u vyniku, da suda nie dajšło.
Škadavańniaŭ, ab pierajeździe va Ukrainu, ja dumaju ŭ IT-śpiecyjalistaŭ niama. Dva prykłady: ja baču, što tyja, chto hod tut pražyŭ surjozna zadumvajucca pra nabyćcio žylla ci ŭžo zajmajucca hetym pytańniem. A tyja, chto zvolniŭsia ad nas za hety pieryjad, nie viartajucca ŭ Biełaruś, jany zastajucca žyć i pracavać va Ukrainie.
Dla mianie, jak dla kiraŭnika, rełakiejt va Ukrainu taksama dobry varyjant. Bo vydatki tut nievialikija, jany paśla lohka pierabivajucca nižejšaj staŭkaj padatkaŭ».
Lehalizacyja: hałoŭnyja prablemy
Na momant publikacyi arytkuła nieviadoma, ci budzie dziejničać u 2022 hodzie pastanova ab padaŭžeńni znachodžańnia va Ukrainie dla biełarusaŭ — taja, jakaja ciapier dazvalaje znachodzicca tam 180 dzion. Kali nie, to ŭ 2022 hodzie termin skarocicca da standartnych 90 dzion.
Dla tych, chto šukaje pracu niepasredna va ukrainskich kampanijach, isnuje asobnaja prablema — patrabavańnie ab tym, što ukrainskaja kampanija musić płacić zamiežniku akład, pamieram nie mienš za 10 minimalnych zarpłat. Heta 60 tysiač hryvień (prykładna 2,2 tysiačy dalaraŭ). Vielmi vialikaja suma navat dla Kijeva, nie kažučy ŭžo pra małyja nasielenyja punkty. Norma dziejničaje i ŭ dačynieńni da biełarusaŭ, i robicca barjeram dla tych, chto šukaje lehalnuju pracu.
Taksama nie tak šmat ludziej źviartajucca za statusam biežanca, bo ŭ hetym vypadku ŭ čałavieka zabirajuć pašpart, adpaviedna, stanovicca niemahčymym adkryć «FOP» (miascovy anałah IP), IPN, uładkavacca na pracu. Akramia taho, nijakaj finansavaj dapamohi ad ukrainskaj dziaržavy biežaniec nie atrymaje.
Va Ukrainie isnuje niekalki varyjantaŭ dla taho, kab atrymać VNŽ. Siarod samych realnych: vałanciorstva, asobnyja vidy prafiesij (IT-śpiecyjalisty, žurnalisty, miedyki, artysty i dziejačy kultury) i svajaki pieršaj linii.
Samy papularny varyjant — mienavita vałanciorstva. Ale jakraz hety varyjant moža stać bolš składanym, bo raspracavany zakonaprajekt, jaki ŭskładnić hramadskim arhanizacyjam praceduru pryciahnieńnia vałancioraŭ ź inšych dziaržaŭ.
Kamientary