Biełaruski mietałurhičny zavod, dzie pracujuć 11 tysiač čałaviek, horadaŭtvaralnaje pradpryjemstva Žłobina. Niekali paśpiachovy, ciapier zavod zajmaje dumki viadučych ekanamistaŭ sistemy — chraničnyja finansavyja prablemy ŭ 2021 hodzie mohuć pryjści da łahičnaha zaviaršeńnia.
BMZ — spadčyna Savieckaha Sajuza. Biełaruś nie zabiaśpiečvaje siabie rudoj, tamu zahružajuć BMZ mietałałomam, svaim i čužym. Biełaruś spažyvaje pracentaŭ 15 ad abjomu pradukcyi zavoda, usio astatniaje pavinna iści na ekspart.
Tamu z pačatkam niezaležnaści staŭka była zroblena na vyrab ź mietałałomu pradukcyi vysokaj dadadzienaj vartaści.
Dziaržava zastałasia adzinaasobnym ułaśnikam, pravodziłasia «madernizacyja», jakaja nie zaŭsiody davała čakany ekanamičny efiekt: viadomyja vypadki, kali mieniedžary BMZ zdavali na mietałałom darahuju impartnuju techniku, pastaŭlenuju dziesiacihodździe tamu ŭ ramkach madernizacyi, ale tak i nie ŭstanoŭlenuju.
Dakładnaja suma hrošaj, ubuchanaja ŭ «madernizacyju», nieviadomaja. Ale vyhladała heta tak: na «madernizacyju» BMZ brali kredyty dla zakupki impartnaha abstalavańnia, u vyniku ŭ pradpryjemstva ŭtvarylisia hihanckija valutnyja daŭhi.
Pryčyny jomista apisaŭ premjer Raman Hałoŭčanka.
«[Daŭhi] ŭtvarylisia praz toje, što niekatoryja prajekty pakul nie apraŭdali siabie ekanamična. Źmianiłasia rynačnaja kanjunktura, suśvietnyja ceny, tamu nie chapaje siłaŭ, kab raźličvacca pa abaviazkach», — pisała letaś pres-słužba Saŭmina.
Inšymi słovami, častka pradukcyi zavoda ciapier abo nie patrebna na rynku ŭvohule, abo patrebna pa toj canie, jakaja nie dazvalaje BMZ raźličvacca pa kredytach.
Jeŭrapiejcy i amierykancy ličać biełaruskuju ekanomiku niarynkavaj, adpaviedna, zhodna z antydempinhavym zakanaŭstvam, adharodžvajucca ad nas mytami. Jany dumajuć, što dziaržaŭnaje kiravańnie sparadžaje lhotnyja ŭmovy dla dziaržaŭnych vytvorcaŭ.
Pradstaŭniki niezaležnaha prafsajuza, jaki farmirujecca na BMZ, u svaim adkazie dla «Našaj Nivy» ličać, što hałoŭnaja prablema dziaržaŭnaha kiravańnia — sama najaŭnaść dziaržaŭnaha kiravańnia.
«U «tłustyja» dla mietałurhii 2005-2008 hady, kali rentabielnaść realizavanaj pradukcyi ŭ niekatoryja miesiacy była pad 50%, a vyručka siahała $2 miljardaŭ, u zavoda zrazali ŭvieś tłušč: abaviazkovy prodaž valuty, adličeńni ŭ fond nacyjanalnaha raźvićcia, patrabavańni sponsarskaj dapamohi i naviešvańnie depresiŭnych arhanizacyj na bałans u ramkach «chołdynhabudaŭnictva».
Ekanamičny cykł kankurentaŭ byŭ inšy: jany zarabili na padjomie, sfarmiravali reziervy, z zaroblenaha madernizavalisia ŭ adpaviednaści ź jakasnymi prahnozami, a ciapier zarablajuć z madernizacyi. My ž uleźli ŭ niepradumanuju da detalaŭ madernizacyju za čužyja kredytnyja hrošy, davali vał praz toje, što daviedzienyja pakazčyki važniejšyja za ekanamičnuju metazhodnaść», — takoje mierkavańnie mietałurhaŭ.
Naturalna, praz hady pačalisia prablemy.
Pieršy surjozny finansavy stres u vyniku niemahčymaści raźličycca z kredytorami lačyli restrukturyzacyjaj daŭhoŭ i vypuskam dadatkovych ablihacyj na $240 miljonaŭ u 2016-m — hetyja ablihacyi ŭ dobraachvotna-prymusovym režymie kupili tutejšyja banki: Bielinviestbank, Biełarusbank, Biełahraprambank, «nievialikija» pakiety dastalisia taksama BPS-Aščadbanku, Biełhazprambanku i BiełVEBu.
Termin vypłaty pa hetym kredycie — luty 2021-ha. Pa ciapierašnim kursie heta 617 miljonaŭ rubloŭ.
Adkul brać takija hrošy — rašuča niezrazumieła. Zavod stolki nie zarablaje navat z ulikam častkova praviedzienaj «madernizacyi» — za dzieviać miesiacaŭ 2020 hoda BMZ atrymaŭ usiaho 34 tysiačy rubloŭ prybytku. Voś ličby z aficyjnaj spravazdačnaści.
Pry hetym voś što BMZ atrymaŭ ad prodažu pradukcyi: minus 27,1 miljona rubloŭ za dzieviać miesiacaŭ 2020 hoda i minus 43,9 miljona rubloŭ za dzieviać miesiacaŭ 2019 hoda.
A čysty prybytak u 34 tysiačy — heta suma prybytkaŭ ad biahučaj, inviestycyjnaj i finansavaj dziejnaści minus padatak na prybytak. Ekanamisty nazyvajuć taki raskład «kreatyŭnaj buchhałteryjaj».
«Ścipły čysty prybytak pa nacyjanalnych standartach staŭ mahčymy dziakujučy finansavaj dziejnaści, u miežach jakoj, hruntujučysia na narmatyŭnych aktach urada, adlustravali tolki niaznačnuju častku admoŭnych kursavych roźnic. A nasamreč stanovišča pradpryjemstva praciahnuła horšać, što napeŭna budzie adlustravana ŭ spravazdačnaści pa mižnarodnych standartach pa vynikach hoda.
Z ulikam nazapašanych u papiarednija hady strataŭ pradpryjemstva možna nazvać ustojlivym źniščalnikam, a nie stvaralnikam dadadzienaj vartaści, — apisvaje dla «Našaj Nivy» situacyju z BMZ ekanamist Dźmitryj Kruk.
— Heta śviedčyć ab zahannaści i nieadpaviednaści patrabavańniam asiarodździa samoj biznes-madeli pradpryjemstva. Pa mižnarodnych standartach spravazdačnaści pa vynikach 2019 čystyja aktyvy pradpryjemstva — ich možna razhladać jak hrubuju acenku rynkavaha koštu biznesu — byli jašče stanoŭčyja, ale byli istotna mienšyja za buchhałtarski košt ułasnaha kapitału pradpryjemstva».
Kali prybrać usie ahavorki, zroblenyja aŭdytarami pa vynikach 2019-ha, to ŭžo pa vynikach taho pieryjadu čystyja aktyvy stali b admoŭnymi.
Inšymi słovami, kali b siońnia znajšoŭsia pakupnik na BMZ, to dziaržavie b daviałosia jašče dapłacić jamu.
Pieraličanyja finansavyja prablemy źviazanyja nie tolki ź finansavaj palitykaj pradpryjemstva, ale i ź jaho biahučaj dziejnaściu. Prybytak ad biahučaj dziejnaści praźmierna mały i niaŭstojlivy», — kaža ekanamist Dźmitryj Kruk.
Ale pytańnie nie tolki ŭ hetych 617 miljonach. Kali adkryć buchhałtarski bałans BMZ za 9 miesiacaŭ 2020-ha, to ŭ hrafie «koratkaterminovyja abaviazacielstvy» možna ŭbačyć, kolki treba zapłacić BMZ užo sioleta.
Sprava ŭ tym, što zhodna ź mietadałohijaj pa nacyjanalnych standartach, «karotkaterminovyja abaviazacielstvy» — heta daŭhi z astatačnym terminam pahašeńnia ŭ mienš čym 12 miesiacaŭ.
I heta strašnaja ličba — 3,6 miljarda rubloŭ (stanam na vierasień 2020-ha).
«Kali ŭ takoj situacyi dziaržava nie zmoža akazać naležnuju finansavuju padtrymku, całkam mahčyma, što pradpryjemstva vymušana budzie (ci, mahčyma, heta ŭžo adbyvajecca) parušać hrafiki płaciažoŭ svaim kantrahientam i nie vykonvać naležnym čynam svaje abaviazacielstvy pierad imi», — apisvaje pierśpiektyvy BMZ Dźmitryj Kruk.
«Pradpryjemstva ŭ takim stanie ŭ luby momant moža sutyknucca ź niepieraadolnymi barjerami dla dziejnaści. Jaho mahčymaść praciahvać dziejnaść krytyčna zaležyć ad akcyjanieraŭ i kredytoraŭ», — dadaje ekanamist.
Viadoma, biełaruskija banki pry peŭnym palityčnym zahadzie zmohuć čarhovy raz praciahnuć terminy vypłaty kredytaŭ.
Ale isnuje prablema: doŭh BMZ nie tolki pierad biełaruskimi bankami, jość i zamiežnyja kredytory.
Asnoŭny ź ich — heta JEABR, Jeŭrazijski bank raźvićcia. Hety bank kirujecca rasijskimi palityčnymi elitami — urad Rasii maje kantrolny pakiet akcyj.
Kolki hrošaj BMZ pavinien JEABR, dakładna nieviadoma, u adkrytych krynicach niama poŭnaj infarmacyi. Ale jość infarmacyja ab tym, što ŭžo ŭźnikali pytańni z vykanańniem damoŭlenaściaŭ prynamsi pa častcy ŭ 147,1 miljona rubloŭ (stanam na 31 śniežnia 2019 hoda), što davała prava JEABR patrabavać daterminovaha pahašeńnia abaviazkaŭ. Ale tady niejak damovilisia. Kredytoram možna było dakazać, što ciažkaści 2019-ha — časovyja.
I kali ŭ toj situacyi, kali byli niejkija pastupleńni ad realizacyi pradukcyi, BMZ byŭ zaniaty tym, što vyprošvaŭ nie vystaŭlać da nieadkładnaj apłaty staryja kredyty, to ciapier, sa stratami ad asnoŭnaj dziejnaści i narastajučaj kredytnaj nahruzkaj, uźnikaje patreba ŭžo ŭ novych hrošach.
Ci daduć siońnia novyja srodki?
«Naŭrad ci niejki bankir zachoča davać hrošy ŭstojliva stratnamu pradpryjemstvu. Prynamsi, bieź źmieny biznes-madeli. Na rynkavych umovach taki kredyt vyhladaje nierealnym, ale jon moža być vydadzieny ź niejkich palityčnych mierkavańniaŭ», — kaža Dźmitryj Kruk.
I vielmi važny tut taki momant: prynamsi častka tych hrošaj, jakija BMZ pavinien JEABR, JEABR, u svaju čarhu, pavinien jeŭrapiejcam.
U 2013-m hodzie JEABR u intaresach BMZ (ale sa svajoj maržoj) pryciahvaŭ srodki Societe Generale Corporate & Investment Banking, IKB Deutsche Industriebank AG i AKA Ausfuhrkredit-Gesellschaft mbH na atrymańnie zajmu ŭ 107,8 miljona jeŭra terminam da 10 hod.
Admietna, što niadaŭna dyrektar JEABR Padhuzaŭ davaŭ intervju žurnalistam «Sovietskoj Biełoruśsii».
Na pytańnie žurnalista, jak JEABR padtrymlivaje biełaruskich klijentaŭ, Padhuzaŭ adrazu pačynaje havaryć pra BMZ: «Bankam akazvałasia ŭsialakaja padtrymka. Tak, dla Biełaruskaha mietałurhičnaha zavoda admienieny pavyšanyja pracenty za parušeńnie ŭstanoŭlenych finansavych kavienantaŭ i pradastaŭleny kanikuły pa ich da kanca 2020-ha», — kaža jon.
Ci možna heta interpretavać tak, što bank nie razhladaje mahčymaść novaha kredytu? Abmiažoŭvajučysia tym, što i tak, maŭlaŭ, užo robim, što možam — admianili štrafnyja pracenty, pry čym, ź niarynkavych mierkavańniaŭ.
Zdajecca, zrazumiełaha i prostaha vyjścia ź situacyi niama.
«U 2021-m BMZ praciahnie pahłyblacca ŭ finansavuju jamu. Za 2020 spravazdačnaść dastupna tolki pa nacyjanalnych standartach, ale navat u joj bačna, što kampanija stratnaja navat u biahučaj dziejnaści. Z vysokaj imaviernaściu, nieŭzabavie BMZ patrapić navat pa nacyjanalnych standartach u lik niepłaciežazdolnych i, paźniej, u lik ustojliva niepłaciežazdolnych», — kaža Dźmitryj Kruk.
Dalejšy los utvaralnaha dla Žłobina zavoda staić pad pytańniem.
«Kali pradpryjemstva pierastanie płacić pa svaich kredytach, heta stanie prablemaj dla biudžetu. Tady stanie pytańnie skaračeńnia vydatkaŭ, u tym liku na zarobki — heta stanie prablemaj dla rabočych.
Mahčyma, budzie niejki kampramis pamiž hetymi varyjantami. Taksama defołt BMZ adabjecca na stanie zamiežnaha handlu.
Ale samaja hałoŭnaja ryzyka — prykład niepłaciežazdolnaści, kali bujnoje pradpryjemstva nie moža vykonvać svaje abaviazki, heta budzie ŭdar pa bankach i moža vyklikać łancuhovuju reakcyju, parad defołtaŭ na pradpryjemstvach z padobnaj finansavaj situacyjaj», — reziumavaŭ Kruk.
«Naša Niva» źviarnułasia da kiraŭnictva BMZ z prośbaj patłumačyć, jak jany źbirajucca pahašać daŭhi i, uvohule, zarablać. My čakajem adkazu.
Bajpoł nazvaŭ imiony mahčymych zabojcaŭ Andreja Zielcera. I zajaviŭ, što siłavika «Nirvanu» zastreliŭ svoj ža6
Kamientary