Historyja11

Jak finy sabrali adnu z najbolšych u śviecie kalekcyj staradaŭnich kart 

«The Mapmakers' World: A Cultural History of the European World».

Časam šlach da adkazaŭ cikaviejšy za sami adkazy.

Hetaj historyi mahło b i nie być, kab nie kniha «The Mapmaker's World» Marjo Nurminien (John Nurminen Foundation, 2015). Heta raskošny albom, pryśviečany kulturnaj historyi jeŭrapiejskaj karty śvietu.

U knizie bolš za 200 poŭnakalarovych vyjaŭ: karty i hłobusy (jarkija, jakasnyja, z padrabiaznaściami), a taksama hraviury, žyvapisnyja pałotny i ich frahmienty, na jakich pakazany tyja, chto stvaraŭ hetyja karty, miescy, dzie jany stvaralisia, abstaviny. Vyjavy pachodziać z roznych muziejaŭ i schoviščaŭ, i heta daje padstavu paradavacca za naš čas.

«Staryja karty — heta vakno ŭ historyju», — cytujuć va ŭvodzinach Abrachama Arteliusa. — Ideja, što hieahrafičnyja vyjavy mohuć dać cikavyja kulturna-histaryčnyja źviestki pra čas, u jaki była stvorana karta, zusim nie novaja, ale heta i robić jaje jašče cikaviejšaj».

Što cikava adznačyć nam, dyk toje, što kniha pierakładziena ź finskaj movy i vydadziena ŭ Brytanii pry ŭdziele Brytanskaj biblijateki. Ale nadrukavana ŭ Finlandyi. U nas zvyčajna ŭsio naadvarot.

Ale i hetaha alboma mahło i nie być, kali b nie anhłamoŭnaje pieravydańnie knihi 1889 hoda «Facsimile-Atlas to the early history of cartography with reproductions of the most important maps printed in the XV and XVI centuries» i anhłamoŭnaja kopija narysu 1897 hoda «Periplus: An Essay on the Early History of Charts and Sailing-directions» A.E. Nardenšelda (pierakład z šviedskaj).

U pieršym aŭtar pryvioŭ repradukcyi kala sotni kart 15-16 stahodździaŭ i daŭ narys historyi drukavanaj karty śvietu. Druhoje vydańnie pryśviečana tamu, što było da kart: pierypłam i partałanam, to bok płanam uźbiarežža. Tut złoŭlena samaja sutnaść kartahrafavańnia ŭ jaje praktyčnym značeńni dla cyvilizacyi: karta — heta instrumient dla padarožža.

Łoŭka było ŭ 19 stahodździ bracca za historyju kartahrafii: datul temaj nichto nie zajmaŭsia, usie daśledavańni tyčylisia hieahrafii. Hetymi ž dźviuma knižkami aŭtar źniaŭ viarški z temy, pakłaŭ u padmurak dva narožnyja kamiani, ad jakich stała mahčymym budavać.

I samaje aburalnaje, što zrabiŭ heta aŭtar pamiž spravami.

#karcinkizhistoryjaj

Takim čynam, historyja, jak zaŭsiody, pačynajecca z Čałavieka. Adolf Eryk Nardenšeld (1832, Finlandyja — 1901, Šviecyja) pachodziŭ sa šviedskaha rodu, što zusim nie pieraškodziła jamu stać nacyjanalnym hierojem i dla Finlandyi: u Chielsinkach jon naradziŭsia, abaraniaŭ doktarskuju i — zmahaŭsia za niezaležnaść Vialikaha Kniastva Finlandskaha ad Rasijskaj impieryi.

Zachavalisia źviestki, niby ŭ 1857 hodzie padčas uračystaha abiedu z nahody abarony dysiertacyj (Nardenšeld akurat byŭ abaraniŭ doktarskuju) małady daśledčyk uźniaŭ tost za niezaležnaść Finlandyi i zbližeńnie z Šviecyjaj. Rasijskija čynoŭniki, kaniečnie ž, tut ža adabrali ŭ jaho śviežapryznačanuju stypiendyju na vyvučeńnie Kamčatki, pazbavili ŭniviersiteckich pasad i vymusili źjechać.

Heta byŭ, biez sumnievaŭ, biasstrašny čałaviek. Šukaŭ šlach na Paŭnočny polus, padarožničaŭ na Hrenłandyju i Špicbierhien. U pačatku maja 1873 hoda Nardenšeld z kamandaj pieršym pieraadoleŭ Uschodni ledziany ščyt na vyśpie Nordaustlandet (druhi pa pamiery ledavik Jeŭropy). Pryčym tudy i nazad. Ahułam było projdziena 560 km za 25 dzion.

U 1878—1880-m Nardenšeld kiravaŭ pieršaj u historyi ekśpiedycyjaj praz Paŭnočny marski šlach, jakaja skončyłasia pośpiecham: startavali ad Karlskrona (Šviecyja), abahnuli Jeŭraziju z uschodu i paŭdniovym šlacham viarnulisia ŭ Stakholm. Finansavali prajekt papałam šviedskija instytucyi i rasijski kamiersant Alaksandr Sierabrakoŭ. Darečy, z saboj daśledčyki brali mastaka-hraviora pa drevie.

Hieołah, minierołah i palarny daśledčyk, u niejki momant svajho žyćcia Nardenšeld zachapiŭsia hieahrafičnymi kartami i ŭ vyniku sabraŭ svaju Kalekcyju.

U 1997 hodzie kalekcyja A.E. Nardenšelda była ŭniesiena ŭ mižnarodny rejestr dakumientalnaj spadčyny «Pamiać śvietu» JUNESKA jak adna z najbolš poŭnych u svaim rodzie. U joj 3870 nazvaŭ kartahrafičnych i hieahrafičnych vydańniaŭ, niekalki rukapisaŭ i kala 24 000 kart, i siońnia jana zachoŭvajecca ŭ Nacyjanalnaj biblijatecy Finlandyi.

Za kalekcyju i zhadanyja vyšej knihi barona Nardenšelda nazyvajuć zasnavalnikam historyi kartahrafii.

#JohnNurminenFoundation

Bekhraŭnd troški prajaśniaje, čamu mienavita finy vydajuć albom «The Mapmaker's World» pad patranažam Brytanskaj biblijateki. Zastałosia vyśvietlić rolu John Nurminen Foundation: just business albo ŭsio ž taki heta luboŭ.

Siamiejnaja kampanija John Nurminen Oy ličyć svaju historyju ad 1886 hoda: ad kramki na ŭźbiarežžy, što pradavała ŭ tym liku draŭninu i pobytavuju chimiju. Z časam Nurminieny pabudavali karabiel, stali zajmacca pieravozkami, a ciapier ich kampanija — adzin ź viadučych dystrybutaraŭ navihacyjnych kart i marskoj elektroniki, a taksama bujny transpartny apieratar.

U 1992 hodzie ŭnuk Džona Nurminiena-małodšaha, Jucha Nurminien, zasnavaŭ Fundacyju Džona Nurminiena dla spryjańnia finskamu marapłaŭstvu i zachavańnia kulturnaj spadčyny, inśpiravanaj moram. Jon zacikaviŭsia kartami, staŭ kalekcyjanavać ich. Upłyŭ A.E. Nardenšelda byŭ nie apošniaj pryčynaj.

«The Mapmaker's World» — jaho supolny prajekt z žonkaj, Marjo Nurminien. Pad ściaham Nardenšelda daśledčyki naviedali bieźlič jeŭrapiejskich muziejaŭ i, možna być upeŭnienymi, antykvarnych kram.

Siońnia kalekcyja Fundacyi — najbolšaja pryvatnaja kalekcyja marskich kart u Finlandyi, u joj kala 1000 redkich kart, atłasaŭ, hłobusaŭ i knih. Skarby nie schavanyja ŭ kufry i nie znachodziacca pastajanna na restaŭracyi: ekspazicyju ŭ Chielsinki možna naviedać.

Kala 20 hod tamu Nurminieny zanialisia taksama prablemami ekałohii ŭ Bałtycy. «My achoŭvajem Bałtyjskaje mora i jaho skarby dla nastupnych pakaleńniaŭ», — tak siońnia farmuluje John Nurminen Foundation svaju misiju.

#SeaGift

A ciapier — pra mora ŭ padarunak.

Niahledziačy na paśpiachovaść baćkoŭskaj kampanii, kulturnaja i ekałahičnaja ŭstanova John Nurminen Foundation zaklikaje rabić achviaravańni na svaju dziejnaść.

Finam prapanoŭvajuć u Dzień naradžeńnia abo inšaje śviata paprasić u svaich haściej abyścisia biez padarunkaŭ, a lepš zrabić uniosak na prajekty pa ačystcy Bałtyjskaha mora. Achviaravańnie ŭ 10 jeŭra ačyščaje mora ad 50 kh škodnych sinie-zialonych vodaraściaŭ. Pa žadańni, arhanizatary fundacyi vydaduć siertyfikat na sumu achviaravańnia.

Voś tak dzivosna časam pieraplatajucca dabračynnaść, kłopat pra ekałohiju, kalekcyjanavańnie i ekanamičny pośpiech.

Kamientary1

Śviatkavać treci padzieł Rečy Paspalitaj, dapłačvać Hihinu i adsunuć Marzaluka: jak Rasija choča pierapisać historyju Biełarusi17

Śviatkavać treci padzieł Rečy Paspalitaj, dapłačvać Hihinu i adsunuć Marzaluka: jak Rasija choča pierapisać historyju Biełarusi

Usie naviny →
Usie naviny

Stała viadoma, što za biełarus arhanizoŭvaŭ napad na rasijskaha apazicyjaniera Vołkava ŭ Vilni2

Kipr zabraŭ hramadzianstva ŭ siemiarych rasijskich miljarderaŭ i členaŭ ich siemjaŭ5

Prapahandysty pračytali novuju lekcyju za Łukašenku pad nazvaj «Dyktat? Ura!»8

«Čyłovy chłopiec» dabraŭsia i da Biełarusi. Što heta za miem?4

Avijakampanija, ź jakoj chacieli zrabić łaŭkost-kankurenta «Biełavija», pradaje adrazu 5 svaich samalotaŭ

«U kožnaj krainie ŭsio zaležyć tolki ad biełarusaŭ». U APK źjaviŭsia adkazny za lehalizacyju biełarusaŭ za miažoj5

U Izraili pamior čałaviek, jaki pakaraŭ śmierciu nacysckaha złačyncu Adolfa Ejchmana5

Uładalnika hrodzienskaha błoha S13 adpravili jašče na 15 sutak aryštu

Kitaj nie škaduje nijakich hrošaj, kab pierakupić technałahičnyja talenty3

bolš čytanych navin
bolš łajkanych navin

Śviatkavać treci padzieł Rečy Paspalitaj, dapłačvać Hihinu i adsunuć Marzaluka: jak Rasija choča pierapisać historyju Biełarusi17

Śviatkavać treci padzieł Rečy Paspalitaj, dapłačvać Hihinu i adsunuć Marzaluka: jak Rasija choča pierapisać historyju Biełarusi

Hałoŭnaje
Usie naviny →