Sietka: jak Rasija stvaraje ŭ Biełarusi rehijanalnyja sajty na bazie aŭtaraŭ z «Rumoła» i NODa
My zaŭvažyli, što adnačasova ŭ niekalkich abłasnych haradach źjavilisia sajty, jakija mimikrujuć pad łakalnyja navinavyja resursy. Usie jany nie majuć ułasnych infarmacyjnych materyjałaŭ, a tolki pierastaŭlajuć navinavy kantent inšych ŚMI. Pry hetym uva ŭsich ich čužy kantent u peŭnaj praporcyi razbaŭlajecca «analitykaj» antybiełaruskaha dy antyzachodniaha źmiestu.
My stali šukać, chto vydaje hetyja resursy. Akazałasia, usich ich abjadnoŭvaje i toje, što nijakich kanktaktaŭ i piersanalizacyi ŭłaśnika sajta niama. Pry sprobie pravieryć damiennaje imia sajta vyśviatlajecca, što jano zarehistravana ŭ Rasii praz servis, jaki za hrošy dazvalaje chavać imia ŭładalnika.
Jość i jašče niekalki supolnych rysaŭ. Usie jany aktyŭna pravodziać rekrutynh padpisantaŭ u sacyjalnych sietkach u peŭnym rehijonie. Analityku dla ich pišuć aktyvisty «Rumoła» i Nacionalno-osvoboditielnoho dvižienija. I, z pahłyblenaha analizu, vynikaje, što za ŭsimi hetymi sajtami stajać srodki z rasijskich fondaŭ.
Pieršym siarod ich utvaryŭsia resurs z krasamoŭnaj nazvaj «Naš Homiel», jaki znachodzicca pa adrasie sozh.info.
Pravierka adrasa pakazvaje, što rehistrant sajta znachodzicca ŭ Rasii i nie choča afišavać svajo imia.
Naviedvalnaść resursu možna acanić praz paraŭnańnie ź inšymi hulcami na rynku, jakich u Homieli niekalki.
— Pryvatny biełaruski resurs «Mocnyja naviny» — 3,2 młn prahladaŭ staronak sajta za krasavik 2018 hoda pavodle SimilarWeb.
— Sajt dziaržaŭnaj haziety «Homielskaja praŭda» — 269 tysiač prahladaŭ staronak.
— Sajt dziaržaŭnaj haziety «Homielskija viedamaści» 106 tysiač prahladaŭ staronak;
— Sajt «Naš Homiel» — 346 tysiač prahladaŭ staronak. Bolš, čym dziaržaŭnyja resursy, ale mienš, čym «Mocnyja naviny».
(Adznačym taksama sajt «PraHomiel», jaki maje minimalnuju dolu ŭłasnych materyjałaŭ. Ale jahony ŭładalnik — Maksim Šalanok, zapeŭniŭ nas, što pakul sajt pracuje ŭ testavym režymie, bo čakaje aficyjnaj rehistracyi.)
Takim čynam my bačym, što resurs nieviadomaj prynaležnaści chacia i nie vyhladaje kankurentam niezaležnamu sajtu, ale ŭžo maje naviedvalnaść suvymiernuju z dvuma dziaržaŭnymi sajtami razam uziatymi i pa papularnaści zajmaje druhoje miesca ŭ rehijonie.
Kala pałovy trafiku idzie na sajt z sacyjalnych sietak — supołki UKantakcie (5800 udzielnikaŭ), «Adnakłaśnikaŭ» (5000 udzielnikaŭ), Fejsbuka (2 tysiačy ŭdzielnikaŭ).
Dzionnaja naviedvalnaść — kala 6 tysiač «unikalnych», pavodle Google Analitycs.
Sajt pačaŭ pracavać u sakaviku 2016 hoda.
Sajty «Vićbič» i «Bieraście News», jakija pracujuć na Viciebsk i Brest adpaviedna, ale stvorany jany značna paźniej (2018 hod) i pakul ich papularnaść u zonie pahrešnaści.
Asabniakom u hetym šerahu staić Mahiloŭ, dzie prarasijskim sajtam źjaŭlajecca «Mahiloŭ.baj».
«Niahledziačy na zabaronu ŭładaŭ, u Minsku adbyŭsia «Nieśmiarotny połk», «Jak pravilna nasić hieorhijeŭskuju stužku», «Biełaruskija karniki na Danbasie daŭno nie pamirali», «Nacyjanalisty va ŭhary» — typovyja publikacyi na zhadanych resursach, jakija razbaŭlajuć niejtralnyja infarmacyjnyja materyjały. Imiony ich aŭtaraŭ lohka huhlacca. Julija Čyrva ŭspłyvała jak pres-sakratarka Nacionalno-osvoboditielnoho dvižienija i aŭtarka partała sobor.by. Dźmitryj Piers — nie tolki aŭtar Politring.com i Mogilev.by, Imhoclub.by, Belvpo.com, ale i namieśnik kiraŭnika «Rumoła». Dźmitryj Isajonak — aŭtar taksama na Sonar2050.org i Teleskop-by.org, — inšych sajtaŭ, što vydajuć siabie za biełaruskija, ale isnujuć u rasijskich łancužkach. I hetak dalej.
Adkul nohi rastuć?
Impulsy, u vyniku jakich stvarajucca takija miascovyja sajty, nie zaŭsiody lohka adsačyć.
U 2015 hodzie ŭ Smalensku prajšła nieprykmietnaja kanfierencyja biełaruskich i rasijskich dziejačaŭ, na jakoj upieršyniu prahučała dumka ab «nieabchodnaści stvareńnia stratehii infarmacyjnaj biaśpieki «Sajuznaj dziaržavy», u padmurak čaho musiać lehčy tradycyjnyja kaštoŭnaści i supolnyja kulturnyja zvyčai».
Arhanizatarami tady vystupili «Ahienctva analizu intehracyjnych inicyjatyŭ», Analityčnaja asacyjacyja Arhanizacyi Damovy ab kalektyŭnaj biaśpiecy i miascovyja ŭłady Smalenska.
Ź biełaruskaha boku ŭdzieł brali zbolšaha navukoŭcy.
U pryvatnaści, prarektar na navukovaj rabocie Mahiloŭskaha dziaržuniviersiteta Alaksiej Ivanoŭ tady prapanoŭvaŭ sinchranizavać univiersiteckija prahramy krain, bo «treba aryjentavacca na farmiravańnie supolnaha kulturnaha pola Rasii i Biełarusi, adzinaj bazy danych, vobrazaŭ i simvałaŭ, jakija vyklikajuć u rasijan i biełarusaŭ padobnyja intelektualnyja i emacyjnyja reakcyi».
Lejtmatyvam stała dumka, što «Zachad atakuje kaštoŭnaści Rasii i Biełarusi», a ŭ vynikovaj rezalucyi kruhłaha stała prapanoŭvałasia «raźvivać daśledavańni formaŭ mižkulturnaj kamunikacyi pryhraničnych rehijonaŭ RB i RF, stvarać infarmacyjnyja partały, roliki i filmy, jakija tranślujuć ahulnyja padychody ŭ kulturna-histaryčnaj śfiery i supraćdziejničajuć raspaŭsiudu nacyjanalistyčnych nastrojaŭ siarod moładzi».
U 2016-m hodzie na bazie taho ž SmałDU byŭ stvorany centr vyvučeńnia biełaruska-rajsijskaha pamiežža, zapracavała prahrama «Realizacyja transhraničnaj infarmacyjnaj palityki», u ramkach jakoj, pry padtrymcy smalenskich uładaŭ, zapracavaŭ sajt «Rasijska-biełaruskaje infarmacyjnaje ahienctva», jakoje pieravažna piša pra try ŭschodnija vobłaści Biełarusi i dźvie zachodnija vobłaści Rasii.
Piša ŭ davoli tendencyjnym, prarasijskim klučy, ale ŭ vyniku ad aktyŭnaha prasoŭvańnia hetaha ahienctva stvaralniki admovilisia, abraŭšy inšy kirunak.
U krasaviku 2017 hoda spačatku ŭ Homieli, a potym u Smalensku prajšoŭ moładzievy forum «Biełaruś i Rasija: supolnaja kulturnaja spadčyna», dzie siarod śpikieraŭ byŭ, u pryvatnaści, Kirył Avierjanaŭ — dziejač šavinistyčnaha tołku, jakomu zabaronieny ŭjezd u Biełaruś.
Jon davoli ščyra i ź minimalnymi ŭtojvańniami pradekłaravaŭ namiery arhanizataraŭ: «Aproč Fondu «Narodnaj dypłamatyi» u Biełarusi, pa sutnaści, nichto nie pracuje ŭ kirunku prasoŭvańnia rasijskaj «miakkaj siły». My skancentravanyja na kulturna-aśvietnickaj dziejnaści, vydajom knihi i pracujem z ekśpiertnaj supolnaściu. My sfarmiravali kłub biełaruska-rasijskich ekśpiertaŭ, jakija stvarajuć stanoŭčy infarmacyjny paradak, adstojvajuć intaresy intehracyi dźviuch krain, vystupajuć u ŚMI. Asnoŭnaja meta moładzievaha forumu — pryciahnuć aŭdytoryju da siuznaha budaŭnictva», — skazaŭ Avierjanaŭ tamu samamu «Rasijska-biełaruskamu infarmacyjnamu ahienctvu».
U chutkim časie smalenski «Centr intehracyjnych inicyjatyŭ» atrymaŭ hrant prezidenckaha fondu Rasii, kab pracavać metava z pradstaŭnikami biełaruskich ŚMI, błohierami i biznesam.
Hetuju zadaču na siabie ŭziaŭ «Smalenski centr raźvićcia žurnalistyki», u 2018 hodzie ŭźnik jašče adzin prajekt dla błohieraŭ — «Miedyjapłatforma».
Hlaniem na ich aktyŭnaść. Napačatku 2018 hoda ŭ Smalensku arhanizavany «Kłub maładych ekśpiertaŭ pa pamiežžy», kudy byli zaprošanyja šerah biełarusaŭ, u asnoŭnym — studentaŭ z uschodu Biełarusi.
Simvalična, što na pieršuju sustreču ź lekcyjaj pryjechaŭ rasijski prapahandyst Uładzimir Lapiochin — siabra Zinoŭjeŭskaha kłuba «Rasija siońnia», viadomy svaimi materyjałami pra «hierojaŭ Danbasa».
Lekcyju jon čytaŭ adpaviednuju — pra infarmacyjnyja vojny, a taksama «raskryvaŭ tajamnicy suśvietnaj hieapalityki».
Na anałahičnyja lekcyi ŭ Smalensk masava pačali zaprašać supracoŭnikaŭ dziaržaŭnych haziet Oršy, Homiela, Mahilova i drabniejšych haradoŭ rehijona. Zaprašalisia i drobnyja čynoŭniki. A ŭ Viciebsku miascovaja hazieta z «Ahienctvam intehracyjnych inicyjatyŭ» ŭvohule padpisała «damovu ab supracoŭnictvie».
Upłyŭ takich sieminaraŭ na mazhi ŭdzielnikaŭ dazvalaje acanić evalucyja asobna ŭziataha homielskaha błohiera Jaŭhiena Vałodčanki.
Małady čałaviek, adčuvajučy prahu dzialicca z hetym śvietam uražańniami, u 2016 hodzie pačaŭ vieści jutub-kanał, kudy zalivaŭ niejtralnyja videa, kštałtu spravazdač z Dobrušskaha śviatkavańnia «Dnia moładzi», dabračynnych akcyj i azotnych šou.
Paśla taho jak błohiera zaŭvažali sa Smalenska i stali tudy zaprašać, jahonaje śvietaŭsprymańnie rezka mianiajecca.
U svaich videa jon pačynaje supraćpastaŭlać biełaruskuju movu ruskaj, fakusuje ŭvahu na vajnie ŭ Siryi, a taksama abvinavačvaje inšych homielskich błohieraŭ.
Vałodčanka ŭstupaje ŭ «Rumoł» — arhanizacyju ruskich nacyjanalistaŭ u Biełarusi, jakoj kiruje Siarhiej Łušč.
Čytajcie taksama: Ad nieanacyzmu i zmahańnia z «juda-chryścijanskaj akupacyjaj» da studyi Davydźki: śpiecmateryjał pra kiraŭnika «Rumoła» Siarhieja Łušča
Ciapier Vałodčanka zdymaje videaapytanki dla taho samaha sajta «Naš Homiel».
Cikava, što pačatak raboty homielskaha chłopca na rasijski prajekt supaŭ pa časie sa startam raboty bresckaha sajta «Bieraście News» — supadzieńnie ci pavieličeńnie finansavańnia «z centra»?
Chto ž kiruje «Našym Homielem»?
Z dapamohaj śpiecyjalnych instrumientaŭ my vyjavili administracyju prynamsi supołki sajta «UKantakcie» — kiraŭnikom akazałasia Taćciana Syč.
Vyśvietliłasia, što jana — aktyŭnaja ŭdzielnica sieminaraŭ pa linii «Centra intehracyjnych inicyjatyŭ» dla žurnalistaŭ.
Jaje muž Andrej Syč — taksama aktyvist «Rumoła».
Vyhladaje, što asnoŭnaja rabota «intehrataraŭ» sa smalenskaha centra viadziecca praz hramadskija abjadnańni. U pryvatnaści, pahadnieńnie ab supracy z «Centram intehracyjnych inicyjatyŭ» maje mahiloŭskaje sacyjalna-kulturnaje tavarystva «Naśledije».
«Naśledijem» kirujuć supracoŭniki mahiloŭskaha «Biełaruska-rasijskaha ŭniviersiteta» — Iryna Chadkievič i Vital Arciomčyk.
Rasijskaja simvolika ŭvohule supravadžaje dziejnaść «Naśledija» paŭsiul. Tak było, naprykład, na sioletnim śviatkavańni Dnia pieramohi ŭ horadzie — dzie b jany ni źjaŭlalisia, tut ža ŭ rukach ludziej źjaŭlałasia simvolika susiedniaj dziaržavy.
Aficyjnyja ŚMI rehijona paśla aktyvizacyi dziejnaści rasijskich struktur pavialičyli infarmacyjnaje supravadžeńnie padobnych «mižnarodnych» mierapryjemstvaŭ.
Cikavaj taksama vyhladaje mietodyka naładžvańnia kantaktaŭ rasijskich fondaŭ ź biełaruskim biznesam.
Jak prykład — sproba znajomstva z kiraŭnictvam «Viteksa» pad vyhladam «uznaharodžvańnia za hodnaje miesca pa vynikach apytańnia».
Anałahičnym čynam Rasija dziejničała ŭ Krymie i Danbasie, stvarajučy i prasoŭvajučy arhanizacyi, skiravanyja na razmyvańnie nacyjanalnaj identyčnaści.
Jurydyčny aśpiekt
Sychodziačy ź isnaha zakanadaŭstva, rabota ananimnych sajtaŭ u Biełarusi nie zabaronienaja.
Jak patłumačyli «Našaj Nivie» u Ministerstvie infarmacyi, takaja situacyja zachavajecca niadoŭha.
«Kali redakcyja źmienaŭ u Zakon (u patrebnaj častcy) budzie pryniataja bieź źmienaŭ, to tam budzie taki punkt ab nieabchodnaści ŭładalnikaŭ inframacyjnych resursaŭ pakidać svaje dadzienyja, navat kali jany znachodziacca nie ŭ damiennaj zonie.by. I budzie tak, što kali ananimny sajt, jaki raźmiaščaje infarmacyju pra Biełaruś, nie apublikuje źviestak ab uładalnikach, to my zmožam abmiažoŭvać da jaho dostup», — skazali nam u Ministerstvie.
Časnok u teleskopie
Havoračy pra sajty, jakija kirujucca ludźmi, što siabie chavajuć, i finansujucca ź niajasnych krynic, varta zhadać jašče niekalki.
Miarkujučy pa ŭsim, hrošy na ich rabotu vydajucca «pa inšaj linii», ale z toj ža samaj skarbonki.
Naprykład, «Časnok.baj» — resurs trymaje ŭ fokusie Biełaruś i piša tolki pra jaje. Hety sajt viadomy mietadyčnym ačarnieńniem biełaruskaj intelihiencyi ad Hleba Łabadzienki da Śviatłany Aleksijevič. Resurs davoli śpiecyfičny, z vyraznym nieprymańniem usiaho biełaruskaha, jaki, adnak, mimikruje pad biełaruski sajt.
Chto ž jaho viadzie?
Chacia sajt znachodzicca ŭ damiennaj zonie.by, ułaśnik siabie nie afišuje. Praŭda, jaho asobu my ŭsio adno vyśvietlili — heta rasijanin Hleb Dziejeŭ.
Čałaviek zabłytanaha losu, jaki prykancy 90-ch paśpieŭ papracavać na šerahu maskoŭskich radyjostancyj, byŭ viadučym «Ruskaha radyjo».
Potym zachapiŭsia kłubnaj muzykaj i staŭ dydžejem, ale paśla pažaru, u jakim zahinuŭ jaho siabar, syšoŭ u manastyr.
Z manastyra, adnak, jon vyjšaŭ chutka i padaŭsia… u Adesu pracavać tam nastaŭnikam ruskaj movy i litaratury.
Dziejeŭ zachaplajecca šyzoidnymi idejami «KOB» — «Kancepcyi hramadskaj biaśpieki». (Niekali my ŭžo pisali pra prychilnikaŭ «KOBa» — jany vierać u reptyłoidaŭ i «hłabalny nadiudziejski predyktar», asobnyja navat čytajuć lekcyi biełaruskim ideołaham:
Čytajcie: «Z 1991 hoda naša kraina akupavanaja». U internet trapiła šakujučaje VIDEA sieminara dla biełaruskich ideołahaŭ
Dalej Dziejeŭ viarnuŭsia ŭ Rasiju, stvaryŭ sajt «Časnok.baj» pra Biełaruś — chacia ŭ Biełarusi byŭ usiaho paru razoŭ, dyj i toje pa kłubnaj linii, jašče dydžejem.
Jakaja jamu sprava da našaj krainy?
Na hetaje pytańnie «Našaj Nivy» Dziejeŭ adkazaŭ raspłyvista: «Pierad nami stajać adnolkavyja vykliki», svajo kiravańnie sajtam paćvierdziŭ.
Za viarboŭku žurnalistaŭ unutry krainy, jakija zhodnyja pisać na «Časnok» u patrebnym duchu, adkazvaje šerah apałahietaŭ «KOBa» u Biełarusi.
Finansavaja dziejnaść, pry hetym, viadziecca davoli niazhrabna — jak raskazała «Našaj Nivie» adna studentka žurfaka, jakaja ŭ maładości napisała paru artykułaŭ na «Časnok», hanarar pieraličvajecca naŭprost na kartu bieź jakoj by ni było damovy.
Jašče adzin sajt z hetaha ž šerahu — «Teleskop». Pra hety sajt možna raskazać u adnym skazie: jaho redahuje toj samy zhadany vyšej Kirył Aviarjanaŭ.
Aviarjanaŭ admoviŭsia ad biełaruskaha hramadzianstva i pryniaŭ rasijskaje, što jaskrava charaktaryzuje i ideałohiju hetaha resursu. Da redahavańnia jon pryciahnuŭ zachodnierusista-vieterana Lva Kryštapoviča.
Naviedvalnaść «Teleskopa» znachodzicca ŭ zonie pahrešnaści, ale ŭłaśniki majuć hrošy, kab prapłočvać rekłamu ŭ sacyjalnych sietkach.
Čytajcie taksama: Špakoŭski, Dziermant i «bydło škłovskoje» — jak biełaruskija dziejačy klančyli hrošy ŭ Rasii
Varta adznačyć, što biełaruskich patryjatyčnych arhanizacyj, kštałtu ŭmoŭnaj «Art-siadziby», u rehijonach Biełarusi mała, sistemnaj dapamohi im z boku dziaržavy niama.
Časam zdajecca, što dziejnaść arhanizacyj typu «Rumoła» zvodzicca da razdačy hieorhijeŭskich stužak, a Centry rasijskaj kultury i navuki abmiažoŭvajucca pryvozam rasijskich lektaraŭ. Uźniknieńnie ŭsio novych internet-sajtaŭ peŭnaj skiravanaści pakazvaje, što nie ŭsio tak cicha.
«Padlik hałasoŭ jak sataniscki rytuał». Były člen kamisii raskazaŭ, jak u Biełarusi falsifikujuć vybary8
Kamientary