Niaśvižski śled Skarlet Jochansan

Toj, chto cikavicca sučasnym papularnym kino, nie moža nie viedać Skarlet Jochansan. Ź dzieviaci hadoŭ pad prycełam kinakamier, zorka filmaŭ Vudzi Alena i Krystafiera Nołana, šmatrazovaja naminantka na «Załaty hłobus»… Da taho ž — dramatyčnaja aktrysa na bradviejskaj scenie, a taksama pop-śpiavačka. Jochansan— seks-simvał sučasnaha Halivuda, časopis Esquire u 2006 i 2013 abiraŭ Skarlet samaj pryhožaj žančynaj śvietu.

U jaje žyłach źliłasia nardyčnaja dackaja kroŭ vikinhaŭ pa miačy i habrejaŭ-aškienazaŭ pa kudzieli. U intervju Jochansan zhadvała, što jaje habrejskija prodki pachodziać z-pad niejkaha Minska, jaki ci to ŭ Polščy, ci to ŭ Rasii. «Było b vydatna tudy źjeździć, ale mnie nie chapaje na heta času»,— zajaviła aktrysa na premjery filma «Mściŭcy». Adnak nasamreč jechać joj treba nie ŭ Minsk. Napracoŭki pa habrejskaj hienieałohii śviedčać, što jaje pradziadula adpraviŭsia zavajoŭvać Amieryku sa słavutaha Niaśviža.

U pačatku XX st. u Niaśvižy, horadzie Słuckaha pavieta, žyŭ Baruch Chodaš. Jon mieŭ ułasny draŭlany damok na vulicy Špitalnaj (jakaja ŭ saviecki čas stanie vulicaj Puškina). Vulica choć i nie centralnaja, ale vyhadnaja: pobač hałoŭny «praśpiekt» Niaśviža z kramami i kaviarniami dy raznastajnaj publikaj, ź inšaha boku — centr habrejskaha žyćcia, «Školny dvor» ź piaćciu sinahohami. U Niaśvižy žyli i inšyja Chodašy, ale ci byli jany svajakami — skazać ciažka: proźvišča «Chodaš», anałahičnaje našamu «Novik», nie było redkim.

Paźniej Baruch ź niejkich pryčynaŭ pierajechaŭ: u 1920-ja ŭ niaśvižskich daviednikach zhadvajecca šaviec B.Chodaš, u jakoha zamaŭlali čaraviki niaśvižskija panienki. Jaho chatu z majsterniaj možna było znajści na vulicy Hłuchoj (ciapier nosić hordaje imia Franciška Skaryny). Nazva dobra charaktaryzuje hetuju i siońnia cichuju vułačku, raźmieščanuju, adnak, za paru dziasiatkaŭ krokaŭ ad Rynkavaj płoščy.

Ciažka skazać, ci kvitnieŭ jaho biznes, bo ŭ maleńkim Niaśvižy šaviec Chodaš mieŭ ź dziasiatak kankurentaŭ. Tak ci inakš, syn Barucha Icchak zrabiŭ pa prykładzie mnohich vychadcaŭ ź niebahatych habrejskich šmatdzietnych siemjaŭ taho času — vypraviŭsia šukać ščaścia za akijan, u dalokuju kazačnuju Amieryku.

Icchak Chodaš naradziŭsia ŭ 1898-m, chutčej za ŭsio, jašče na Špitalnaj. Za polskim časam jon pakidaje radzimu razam sa svajoj žonkaj Channaj.

U toj čas najbolš advažnyja habrei ŭžo vypraŭlalisia na ziamlu prodkaŭ — u Paleścinu. Jechali tudy i ziemlaki Chodaša: pierasialency ź Niaśviža i Lachavič navat zasnavali svajo pasielišča — kibuc Dhanija-Bet u Halilei. Adnak pierajezd tudy vymahaŭ padrychtoŭki, hatoŭnaści da ciažkaj pracy na skupoj ziamli, napružanaha žyćcia ŭ varožym arabskim atačeńni. Nie dziva, što Icchak vybraŭ bolš tradycyjny kirunak, jakim užo skarystalisia tysiačy vychadcaŭ ź Biełarusi samaha roznaha pachodžańnia.

Maładaja para pasialiłasia ŭ Ńju-Jorku, u Bruklinie. Treba adznačyć, u toj čas u Ńju-Jorku atabaryłasia niamała vychadcaŭ ź Niaśviža, jakija navat mieli svajo tavarystva. Jak heta časta byvała, muž i žonka pačali novaje žyćcio pad amierykanizavanymi imionami: Icchak nazvaŭsia Izidoram, a Channa — Annaj. Adnak amierykancami jany tak da kanca i nie stali: doma havaryli, jak i ŭ Niaśvižy, na idyš, navat dzieciam daviałosia zasvojvać anhlijskuju movu ad siabroŭ.

Izidor uładkavaŭsia rabočym na harbarnuju vytvorčaść, dzie vyłučyŭsia jak prafsajuzny dziejač. U surovych realijach kapitalizmu amierykanskija prafsajuzy zajmalisia zusim nie razdačami puciovak— heta była ciažkaja i niervovaja dziejnaść, časta ŭ kanflikcie z pracadaŭcami i dziaržaŭnymi orhanami, što padazravali prafsajuzy (i časta niebiespadstaŭna) u supracy z SSSR.

Nieŭzabavie ŭ Chodašaŭ naradziłasia dačka — Doraci, za joj narodziacca jašče siastra i brat. Artystyčnaja Doraci ź dziacinstva maryła stać aktrysaj. Jana była zorkaj školnych i studenckich teatralnych vystupleńniaŭ, adnak jaje ŭzychod byŭ pierarvany surovymi žyćciovymi abstavinami. Ciažka chvareje i pamiraje ŭ 1945 tata. Kab dapamahčy maci z małodšymi dziećmi, Doraci zabyvajecca pra svaje mary i ŭładkavałasia na zavod mietałurhičnych vyrabaŭ, dzie pracavała da zamužža. Adnak ćviordy emihrancki charaktar uziaŭ svajo: paśla zamužža i naradžeńnia dziciaci Doraci (užo nie Chodaš, a Słoan) praciahnuła adukacyju, vyvučała psichałohiju i piedahohiku, a paśla pracavała nastaŭnicaj. I tut dačku niaśvižcaŭ, jak i ŭsio amierykanskaje hramadstva 1960-ch, achapiła praha pieramien.

Prykład baćki — prafsajuznaha baraćbita, a taksama ŭpłyŭ pašyranaha siarod tahačasnaj zachodniaj moładzi levaha ramantyzmu paklikali Doraci źmianić žyćcio. Jana vyrašaje pažyć u Danii — jaje zacikaviła sacyjalnaja madel krainy. U Daniju Doraci pierajazdžaje ź siamnaccacihadovaj dačkoj Miełani. I Miełani znachodzić tut svoj los, u asobie architektara Karstena Jochansana, budučaha muža. Amierykanki tak i nie atrymali dackaha dazvołu na pracu, Karsten i Miełani, a paśla i chvoraja Doraci, viartajucca ŭ Ńju-Jork. Tut źjavilisia na śviet ich čaćviora dziaciej, siarod jakich — narodžanaja ŭ 1984 znakamitaja Skarlet, jakaja z razmacham realizuje babulinu maru ab akciorskaj karjery.

Što ž stałasia ź niaśvižskimi prodkami i svajakami znakamitaj aktrysy? U śpisach achviar Chałakostu ŭ Niaśvižy Barucha Chodaša niama (imavierna, nie dažyŭ stary šaviec da žachaŭ Druhoj suśvietnaj), ale inšyja niaśvižskija Chodašy (jaho dzieci i ŭnuki?) zahinuli ad ruk nacystaŭ. Ciažka skazać, ci padčas masakry vosieńniu 1941-ha, kali ŭ adzin dzień u radziviłaŭskim parku i na snoŭskaj darozie było zabita bolš za 3000 niaśvižskich habrejaŭ, ci brali ŭdzieł u adčajnaj sprobie paŭstańnia ŭ Niaśvižskim hieta ŭ lipieni 1942-ha. Tymi trahičnymi padziejami skončyłasia čatyrochsothadovaja historyja habrejskaha Niaśviža, ab jakoj nahadvajuć adno niešmatlikija miemaryjalnyja znaki, staryja chaty i kamianicy, jakich zastajecca ŭsio mieniej, dy redkija hości — naščadki emihrantaŭ, jakich niekali raścierušyła pa ŭsim śviecie…

• 0
• 0
• 0
• 0
• 0
• 0