Zryvała dachi, tapiła mašyny: biełaruska — pra žyćcio ŭ Fłarydzie paśla ŭrahanu
Takoha razhułu stychii tam nie było kala sta hadoŭ. Tampa, treci pa vieličyni horad štata Fłaryda, paciarpieŭ značnuju škodu. Mnohija ludzi zastalisia biez žylla. Tochka.by parazmaŭlaŭ ź miascovaj žycharkaj, kab daviedacca, jakim byŭ urahan «Miłtan» i jak ludzi spravilisia ź jaho nastupstvami.
Praz Fłarydu prajšoŭ najmahutniejšy ŭ hetym hodzie trapičny cykłon. Zaleva i vada, jakaja chłynuła ź Mieksikanskaha zaliva, zatapili darohi i pieršyja pavierchi damoŭ. Viecier zryvaŭ dachi, valiŭ drevy i słupy, rvaŭ pravady.
Ci možna padrychtavacca da stychii
Hamialčanka Natalla pierajechała ź Biełarusi ŭ ZŠA ŭ 2001 hodzie. Jana pracuje prahramistam.
Jana pryznałasia, što naziraje za ŭrahanami štohod, ale sioletni, jaki atrymaŭ nazvu «Miłtan», akazaŭsia najbolš strašnym i razburalnym.
«My tolki niadaŭna pieražyli ŭrahan «Chielen», najmahutniejšy paśla sumna viadomaj «Katryn» 2005 hoda, a tut — novaja biada. I takaja žachlivaja», — padzialiłasia Natalla.
Pa jaje słovach, Tampa nie sutykałasia z pramym udaram urahanu z času katastrafičnaj bury 1921 hoda, kali horad litaralna zatapiła vadoj.
«Ale ludzi rychtavalisia da takoha vykliku: pa telebačańni i ŭsich srodkach kamunikacyi žycharoŭ zahadzia papiaredžvali ab tym, što nabližajecca «Miłtan». Nam padrabiazna raspaviadali, jak pavodzić siabie ŭrahan, jakija rajony moža zakranuć», — adznačyła biełaruska.
Usim, chto traplaŭ u niebiaśpiečnuju zonu, ułady prapanoŭvali evakujavacca. Asabliva heta tyčyłasia žycharoŭ uźbiarežža. Ale, jak udakładniła Natalla, siłaj z damoŭ nikoha nie vyciahvali: vyjazdžać ci zastavacca, kožny vyrašaŭ sam.
Što brać z saboj padčas evakuacyi
Natalla rastłumačyła, što vakolicy padzieleny na piać zon biaśpieki: A, B, C, D, E. Samaja vysokaja stupień pahrozy stychii — u prybiarežnaj zonie A, samaja nizkaja — u E. Natalla ź siamjoj žyvie ŭ svaim domie ŭ zonie C.
«Žychary zony A majuć vialikuju pieravahu ŭ dobraje nadvorje, bo jany abstalavalisia pobač z zalivam, dzie šmat plažaŭ, zabaŭ, šykoŭnyja śvitanki i zakaty. Ale ŭ niejki momant usio heta adychodzić na druhi płan», — raspaviała Natalla.
Ludziam z zon A i B zaŭsiody tłumačać, što evakujavacca treba ŭ lubym vypadku. Łohika prostaja: da tych, chto žyvie na vysokich pavierchach, vada, viadoma, nie padymiecca, ale, kali što zdarycca, vyratavalniki ci daktary da ich taksama chutka dabracca nie zmohuć.
«Tym, chto žyvie ŭ našym rajonie, raniej nikoli nie prapanoŭvali pakinuć damy na čas urahanu. U hety raz takija rekamiendacyi byli. My vyrašyli nie ryzykavać i pajechali da starejšaj dački. Jana zdymaje kvateru ŭ domie na druhim paviersie ŭ zonie, jakuju nie treba było pakidać», — padzialiłasia surazmoŭca.
Jana raspaviała, što bolš za ŭsio jany z mužam i małodšaj dačkoj bajalisia, što na ich dom upaduć drevy i prałamajuć dach. Pahroza zatapleńnia, mahčymy niedachop elektryčnaści i pitnoj vady taksama prymusili evakujavacca.
Pa słovach Natalli, jany ŭziali z saboj usio samaje nieabchodnaje: dakumienty, kampjutary, dyski ź siamiejnymi fatahrafijami, asabistyja rečy, zapasy pitnoj vady, kansiervy, kata i chamiaka.
«Ja paśpieła napiačy haru blinoŭ, advaryła kala 20 jajek ukrutuju», — śmiajecca biełaruska.
Jakuju škodu nanios urahan
Surazmoŭca raspaviała, što ŭ niejki momant urahan raźviarnuŭsia i zakranuŭ jakraz toje miesca, kudy jany pierabralisia: «Spačatku byŭ mocny viecier i doždž. Potym jany pieratvarylisia ŭ štorm i mahutnuju zalevu».
Siamja nazirała z voknaŭ, jak vada pačała zalivać pieršyja pavierchi i stajanku z mašynami.
«Mašyny kala našaha dvara ryzykavali chutka pieratvarycca ŭ «tapielcaŭ», ale pad naporam vialikaj kolkaści vady raptam ruchnuła bietonnaja ściana, i ŭvieś patok kinuŭsia na susiedni nižejšy ŭčastak», — apisała toje, što adbyvałasia, Natalla.
Padčas urahanu zasnuć było niemahčyma, — usia siamja sačyła za navinami praz ekran televizara. Na ščaście, elektryčnaść nie źnikła.
Jak i čakałasia, padčas «Miłtana» najbolš paciarpieli ludzi z zon A i B. Pieršyja pavierchi mnohich damoŭ byli całkam zatopleny, hipsakardonnyja ścieny razbuchli, mebla sapsavana, ź niekatorych budynkaŭ sarvała dachi, drevy pavyryvali z karaniami, zavalilisia słupy linij elektrapieradačy.
Budynki, jakija znachodziacca pobač z vozieram, rakoj ci kanałam, taksama paciarpieli. I ŭ zonie C taksama.
«Vilhaci było tak šmat, što ziamla jaje nie ŭbirała, vada raźlivałasia pa vakolicach», — raspaviała biełaruska.
Jak prachodzić likvidacyja nastupstvaŭ urahanu
Rajon, dzie žyvie Natalla, mocna nie paciarpieŭ. Jana nie bačyła, kab u jakich-niebudź damach pavylatali šyby. Ich u Tampie staviać toŭstyja, z ulikam patencyjnaj niebiaśpieki. Niekatoryja žychary ŭstaloŭvajuć dadatkovuju abaronu ŭ vyhladzie draŭlanych akanic.
«Navat kali ŭrahan supakoiŭsia, nam rekamiendavali nie śpiašacca vychodzić z damoŭ. Vyratavalnikam treba było ačyścić vulicy ad pavalenych dreŭ i słupoŭ, prybrać aholenyja pravady», — raspaviała Natalla.
Bolš za ŭsio žančynu ździviła zładžanaja rabota ŭsich vyratavalnych słužbaŭ: palicejskich, pažarnych, vajskoŭcaŭ.
«Jany zahadzia rychtavalisia da ŭrahanu. Naprykład, ramontnyja bryhady elektrykaŭ na svaich avaryjnych mašynach jašče napiaredadni adyšli na biaśpiečnuju adlehłaść ad uźbiarežža. Pryčym heta byli ekipažy nie tolki z Fłarydy, ale i ź inšych štataŭ. I navat z Kanady. Tamu adnaŭleńnie paškodžanych linij elektrapieradačy idzie vielmi chutka», — raspaviała Natalla.
Kramy adkrylisia litaralna na druhi dzień paśla sychodu «Miłtana». Pastaŭki śviežych praduktaŭ, viadoma, pierarvalisia na niekatory čas, ale ŭsio samaje nieabchodnaje ŭ dastatku.
Jak ludzi dapamahajuć adzin adnamu paśla ŭrahanu
Pa nazirańni surazmoŭcy, amierykancy zaŭsiody prajaŭlajuć vialikuju salidarnaść padčas stychii i asabliva paśla jaje.
«Da tych, chto nie moh evakujavacca samastojna, pryjazdžali vałanciory z usiaho štata. Zaraz razvoziać ježu, vadu, hienieratary, bienzin, dapamahajuć razabrać zavały», — raspaviała jana.
Adzin z kramaŭ u jakaści dabračynnaj dapamohi vydzieliŭ paciarpiełym mebli na $200 tys.
Taksama biełaruska adznačyła manieru, ź jakoj padčas urahanu pracavali televizijnyja žurnalisty:
«Nichto nie ŭzmacniaŭ napružańnia. Nijakaj isteryi i paniki. Naadvarot, dyktary imknulisia supakoić ludziej. Prosta sumlenna raspaviadali pra toje, što nas čakaje i jak siabie pavodzić. Maŭlaŭ, ničoha žachlivaha nie zdarycca, my da ŭsiaho hatovyja. Kali ŭrahan pramčaŭsia, jany rastłumačyli, što ŭsio samaje strašnaje ŭžo za śpinaj, ale pakul lepš siadzieć doma. Heta była sapraŭdnaja terapija…»
Natalla raspaviała, što, jak tolki stychija supakoiłasia i ŭłady dazvolili pakinuć žyllo, ich siamja viarnułasia ŭ svoj dom: «Jechali i bajalisia ŭbačyć strašnyja razbureńni, ale ŭsio abyšłosia. Nam pašancavała».
Surazmoŭca padkreśliła, što pracy pa viartańni da narmalnaha žyćcia vielmi šmat, ale jana ŭpeŭniena, što amierykancy spraviacca z usimi prablemami. Jany ŭmiejuć padtrymlivać adzin adnaho.
«Padlik hałasoŭ jak sataniscki rytuał». Były člen kamisii raskazaŭ, jak u Biełarusi falsifikujuć vybary11
Kamientary