«Na BDU prychodzili śpisy tych, chto padpisvaŭsia ŭ 2020-m za demakratyčnych kandydataŭ. Bolšaść zvalniałasia moŭčki»
«Naša Niva» pahutaryła z eks-dacentkaj BDU Rozaj Turarbiekavaj pra niadaŭni źliŭ kibierpartyzanaŭ, jaki raskryvaje maštab represij u hałoŭnym biełaruskim univiersitecie.
Dla Rozy infarmacyja ad kibierpartyzanaŭ — čarhovaje paćvierdžańnie situacyi ŭ BDU, jakaja joj dobra znajomaja: «Katastrofa, što zdaryłasia z vyšejšaj adukacyjaj i navukaj, była dla nas bačnaja, ale, na žal, u nas nie było pramych dokazaŭ i statystyki represij. Tamu ja ŭdziačnaja kibierpartyzanam, što jany na prykładzie BDU pakazali maštab represij dy jašče pradjavili śviedčańnie pra represii ad rektara i prarektara BDU».
Roza ŭspaminaje, što pieršymi ŭ BDU pad pieraśled trapili studenty, represii ŭ adras vykładčykaŭ spačatku nie byli masavymi. Ale pa miery razhortvańnia represij usio źmianiłasia.
Turarbiekava — adna z zasnavalnic Volnaha prafsajuza BDU. Jana zhadvaje, što na toj čas arhanizacyju nie atrymałasia zarehistravać i na jaje čalcoŭ pačalisia hanieńni. Ale prafsajuz usio roŭna praciahnuŭ pracavać i źbirać infarmacyju pra represii ŭ BDU.
«Masavyja zvalnieńni pačalisia ŭ listapadzie 2021-ha, taja chvala praciahnułasia da studzienia-lutaha 2022-ha. Było try hrupy supracoŭnikaŭ pad pahrozaj. Pieršych prosta zvalniali, druhim rabili papiaredžańnie, ale było zrazumieła, što ciaham času ich zvolniać. Treciaja hrupa atrymlivała prosta papiaredžańnie.
My daviedalisia pa svaich kanałach, što va ŭniviersitet pryjšoŭ vialiki śpis i pa im pačali pracavać va ŭsich strukturach univiersiteta. Na toj čas ludzi ŭžo byli nastolki napužanyja, što nie ŭsie paviedamlali pra cisk. Tym nie mienš, da nas prychodziła šmat paviedamleńniaŭ pra represii praktyčna z usich fakultetaŭ», — adznačaje Turarbiekava.
Bolšaść z tych, kaho zvolnili, byli vymušanyja napisać zajavu pa zhodzie bakoŭ. Roza była siarod tych, kaho vymusili pakinuć BDU takim čynam.
Voś što jana raskazvaje pra adzin ź instrumientaŭ zapužvańnia:
«Kali vy nie padparadkoŭvajeciesia i nie pišacie zajavu, uklučacca pravaachoŭnyja orhany, i čałavieku budzie pahražać administracyjny aryšt ci niešta horšaje. Tych ludziej, chto praciahvaŭ zmahacca za svaje pravy, sadžali pa kryminałkach. Jość vypadki, kali na asobnych vykładčykaŭ cisnuli i jany dvojčy ci trojčy traplali na Akreścina, da ich prychodzili kadebešniki. Cisk i pahrozy byli žachlivyja, tym bolš što dla ludziej heta była stresavaja situacyja.
Śpisy hetych ludziej prychodzili na fakultety, pa našaj infarmacyi taja chvala zakranuła kala 100 čałaviek. Dakładna skazać nie možam, bo my sami hetyja śpisy nie bačyli, nam pra ich raskazvali tyja, chto ich bačyŭ. Zvalnieńniami zajmalisia dekany fakultetaŭ ci ich pieršyja namieśniki pa vučebnaj pracy — jak minimum, tak było na FMA».
Na dumku Rozy, śpisy prychodziać z Kamiteta dziaržbiaśpieki, i ŭ pieršuju čarhu jany zasnavanyja na infarmacyi z Centrvybarkama pra tych, chto padpisvaŭsia ŭ 2020-m za demakratyčnych kandydataŭ.
Vosieńniu 2023-ha pieraśledavali ludziej, jakija ŭvohule nie prajaŭlali pratesnuju aktyŭnaść. Adzinaj ich aktyŭnaściu byŭ podpis za kandydataŭ, a hetyja podpisy tady zdavali ŭ Centrvybarkam. Paźniej Rozie paviedamlali, što tak i jość, ale dakumientalnych śviedčańniaŭ pakul niama, akramia słovaŭ śviedak.
Sami śpisy na zvalnieńnie znajści składana.
Ale kibierpartyzany znajšli hałasavoje paviedamleńnie, dzie rektar BDU Andrej Karol paćviardžaje, što represii ŭ BDU zakranuli kala 500 supracoŭnikaŭ.
Zvalnieńni ŭ BDU praciahvajucca, zvyčajna heta adbyvajecca ŭ pačatku ci ŭ kancy navučalnaha hoda, kali ŭ supracoŭnikaŭ zakančvajucca kantrakty. Ludziam pakazvajuć paviedamleńni pra niepraciah kantrakta, na jakich staić podpis prarektara pa biaśpiecy Jarasłava Čarkaskaha. Turarbiekava miarkuje, što moža być jašče adna chvala zvalnieńniaŭ, prymierkavanaja da prezidenckich vybaraŭ u Biełarusi.
Z-za maštabnych zvalnieńniaŭ na niekatorych fakultetach źnikli cełyja kirunki navukovaj pracy, niekatoryja śpiecyjalnaści daviałosia pierafarmatavać: naprykład, na FMA zakryli kafiedru jeŭrapiejskaha pryvatnaha prava.
Heta datyčyć nie tolki BDU, Turarbiekava spasyłajecca na padobnyja źviestki z Akademii navuk, Linhvistyčnaha ŭniviersiteta, BNTU, BDUIRa, rehijanalnych univiersitetaŭ.
Navukoŭka adznačaje, što zvalniali kaštoŭnych śpiecyjalistaŭ, ale ludzi bajalisia kazać pra heta publična. Bolšaść moŭčki sychodziła z BDU, bo jany bajalisia pryciahnuć da siabie choć niejkuju ŭvahu.
«Apošni raz ja čuła pra zvalnieńni vosieńniu 2023-ha. Hledziačy pa zapisie, jaki atrymali kibierpartyzany, z pačatku represij zvolnili kala 500 čałaviek, usio adbyvałasia paetapna.
Zvalnieńnie vykładčyka za publična prajaŭlenuju palityčnuju pazicyju — heta adzin ź ciažkich vidaŭ represij u akademičnaj supolnaści, represii — heta nie tolki aryšty i rasstreły», — zaŭvažaje Roza.
«Naša Niva» — bastyjon biełaruščyny
PADTRYMAĆUsio zdaryłasia na Novy hod. Śmierć samaj publičnaj supracoŭnicy minskaha AMAPa dahetul pakidaje pytańni7
Kamientary