Jak žyvie mastačka, jakaja prydumała malavać lehiendarnych pratesnych kocikaŭ
Volha Jakuboŭskaja stała viadomaja ŭ 2020-m, kali pačała malavać hierojaŭ biełaruskaha supracivu ŭ vobrazach kocikaŭ. Čym ciapier zajmajecca mastačka?
«My z mužam zdali ekzamien pa łatyšskaj movie na ŭzroŭni A2 — heta minimum, jaki patrebny, kab spakojna tut znachodzicca»
Ciapier Volha žyvie ŭ Ryzie. Raskazvaje, što pierabrałasia tudy ź siamjoj paśla pačatku poŭnamaštabnaha ŭvarvańnia Rasii va Ukrainu — na toj čas jany mahli vyjechać tolki ŭ Łatviju.
Novaja kraina žančynie spadabałasia:
«Łatvija — heta vielmi pryhožaja kraina, a Ryha — cudoŭny horad, dzie ŭ mianie ciapier źjaviłasia šmat lubimych miescaŭ. Mnie zaŭždy šancuje ź ludźmi, u Łatvii taksama tak składvajecca. Ciapier maju siabroŭ siarod łatyšoŭ, siarod ukraincaŭ i biełarusaŭ, jakija tut žyvuć, siarod ruskich, jakija siudy daŭno pierabralisia, niekatoryja pryjechali navat da 2014 hoda — vielmi adekvatnyja ludzi, jakija suprać vajny.
Łatyšy duža lubiać pryrodu. Na vychadnyja jany imknucca vyjechać na mora ci chacia b za horad, mnie heta blizka».
Siarod novych znajomych Volhi jość i miascovyja mastaki, i łatvijskija palityki. Jana raskazvaje pra hrupu padtrymki niezaležnaj Biełarusi, što sfarmavałasia ŭ siejmie — biełaruskaja dyjaspara ładzić mierapryjemstvy razam z hetymi palitykami. Naprykład, u lutym 2023 hoda mastačka zładziła ŭ ryžskaj Dumie ŭłasnuju vystavu pad nazvaj «25 krokaŭ da svabody», dzie raskazvała, što adbyvajecca ŭ Biełarusi.
Ale ž nie ŭsio idealna, adznačaje Volha:
«U kožnaj krainy svaje prablemy, pra jakija ty možaš daviedacca, tolki kali ŭ joj žyvieš. Naprykład, chaciełasia b, kab horad byŭ bolš dahledžany, ale ŭsio heta zaležyć ad taho, kolki ŭ krainie srodkaŭ».
Volha raskazvaje pra historyju, što dapamahła joj u niečym adździačyć Łatvii za mahčymaść atrymać novy dom. Viasnoj jana paznajomiłasia z łatyšskaj pierakładčycaj Volhaj Pietersanie: taja pierakłała šmat kaho z łatvijskich paetaŭ i piśmieńnikaŭ na ruskuju movu. Žančyna raskazała mastačcy, što ŭ jaje jość šmat pierakładaŭ na ruskuju movu Karlisa Skałbie, najviadomiejšaha kazačnika Łatvii. Ale jana b vielmi chacieła vydać adnu kazku asobnaj knihaj — heta kazka pad nazvaj «Młyn kocika». Biełaruska adznačaje, što nie zdoleła admović. 21 śniežnia 2024 hoda jakraz prajšła prezientacyja knihi ź ilustracyjami jaje aŭtarstva.
Jašče adzin zaniatak — vyvučeńnie łatyšskaj movy, i tut pośpiecham Volhi možna pazajzdrościć:
«My z mužam zdali ekzamien pa łatyšskaj movie na ŭzroŭni A2 — heta minimum, jaki patrebny, kab nie dumać pra prablemy z dazvołam na žycharstva i spakojna tut znachodzicca. Ale movu treba viedać našmat hłybiej. Ja mastačka i nikoli nie mieła schilnaści da moŭ, a hetuju movu daviałosia vučyć z nula. Jana nie padobnaja da inšych moŭ, ale niekatoryja łatvijskija słovy nahadvajuć biełaruskija: vavere — vaviorka.
Kali ty pryjazdžaješ u inšuju krainu, vučyć jaje movu — heta narmalna, heta jak minimum pavaha da krainy, jakaja ciabie pryniała. Uklučaju sabie padkasty ci niešta jašče na łatyšskaj movie, kab čuć jaje, bo kali ty nie karystaješsia viedańniem movy, z časam jano ŭ ciabie źniknie. Kali chto niekali čuŭ łatyšskuju movu, toj viedaje, što heta nie taja mova, jakuju možna adrazu zrazumieć».
«Ludzi ŭ Daŭhaŭpiłsie hladziać telebačańnie, pryčym łukašenkaŭskija kanały. Tam šmat chto dumaje, što ŭ Biełarusi ŭsio fajna»
Volha dahetul maluje «Kocikaŭ svabody», jakija zrabili jaje viadomaj, i kaža, što hetuju temu jana nie pakinie. Karciny — heta maralnaja padtrymka i dla jaje samoj, i dla inšych ludziej: i tych, chto bačyć ich, i ludziej, jakija stali hierojami karcin. Niadaŭna žančyna sustrakałasia z byłymi palitviaźniami z hurta Irdorath, pieradała im pracy, na jakich jany jość. Heta, kaža Volha, była ščyraja radaść: jany raskazvali, jak ŭ svoj čas im pakazvali tyja ilustracyi ŭ čorna-biełych kolerach, i ich heta padtrymała.
Ciapier palitviaźni — asnoŭnaja tema ŭ tvorčaści Volhi, chacia jana i razumieje, što ŭsich źniavolenych za palityku nie zdoleje namalavać, bo ich tysiačy.
Kali jość čas, Volha maluje na zamovu. Novyja karciny atrymoŭvajecca rabić radziej, čym niekalki hadoŭ tamu, kali «Kociki svabody» tolki źjavilisia: tady jana žyła pratesnymi padziejami, a ciapier imkniecca da bolš spakojnaha ładu žyćcia.
Biełaruska pryznajecca — zarablać tvorčaściu vielmi składana:
«Abo ty musiš mieć sponsara, abo tvaje pracy musiać pradavacca na mižnarodnych placoŭkach za istotnyja hrošy. Pakul što ja nie mahu hetaha rabić, ale zamiest hetaha mahu ładzić dabračynnyja aŭkcyjony. Vielmi ciešusia, kali jany prynosiać hrošy: maje pracy kaštujuć mienš, čym za ich hatovyja addać na aŭkcyjonach, ale kali čałaviek udzielničaje ŭ takim aŭkcyjonie, jon ža robić heta, kab dapamahčy ŭ niejkaj spravie.
Niadaŭna my ładzili aŭkcyjon majoj pracy «Vałoški dla Biełarusi» — tam namalavany anioł nad Safijskim saboram. Vielmi chacieła praz heta dapamahčy biełaruskamu pravasłaŭnamu prychodu ŭ Vilni, i my sabrali 800 jeŭra. Heta adzinkavaja akcyja, ale kali jość mastaki, hatovyja zrabić toje ž samaje, vystavić svaju pracu na dabračynny aŭkcyjon, heta było b fajna. Taksama ładziła aŭkcyjony ŭ padtrymku Ukrainy i palitviaźniaŭ».
Časam u Volhi prachodziać vystavy, i jana razhladaje ich jak čarhovuju mahčymaść raskazać pra padziei ŭ Biełarusi. Žančyna hetamu nastolki addanaja, što na ŭłasnaj vystavie ŭ ryžskaj Dumie ładziła aŭtarskija ekskursii.
Jašče adna vystava mastački prachodziła ŭ Daŭhaŭpiłsie (histaryčnaja biełaruskaja nazva Dźvinsk — NN) — łatvijskim horadzie la biełaruskaj miažy. Volha adznačaje, što čuła pra jaho šmat stereatypaŭ. Ale kali jana pryjechała tudy z vystavaj, pabačyła niešta inšaje:
«Deputaty, jakija padtrymlivajuć niezaležnuju Biełaruś, padkazali ideju raskazać ludziam z Daŭhaŭpiłsa pra padziei ŭ Biełarusi. Hetyja ludzi hladziać telebačańnie, pryčym łukašenkaŭskija kanały. Tam šmat chto dumaje, što ŭ Biełarusi ŭsio fajna, a Łukašenka — małajčyna.
Zładzili vystavu, i na adkryćci było davoli šmat ludziej. Kali ty ŭ Ryzie i ŭ ciabie tut niejkaje asiarodździe, ty možaš zaprasić ludziej na vystavu, i jany pryjduć. A kali heta Daŭhaŭpiłs, tam u mianie amal nikoha niama, ale na adkryćci było kala sta čałaviek. Heta šmat dla horada, pra jaki mnie kazali, što ŭ im žychary padtrymlivajuć łukašyzm».
«Kali čałaviek sumuje, kali jamu drenna, jon nie moža zrabić ničoha dobraha»
Žančynie šmat pišuć ludzi, jakim važnaja jaje tvorčaść, u tym liku i ź Biełarusi. Kažuć pra toje, što nie zdalisia:
«Prosta ludzi nie mohuć ciapier vyjści [na vulicy] tak, jak vychodzili ŭ 2020-m. Nie varta kazać, što ŭ Biełarusi ŭsio skončyłasia, Biełaruś — partyzanskaja kraina, prosta ŭ 2020-m my vychodzili suprać mocy z pustymi rukami. Heta cudoŭny narod, jaki nie byŭ hatovy brać u ruki zbroju, i heta narmalna. Toje, što ludzi nie zdalisia i pa-raniejšamu žadajuć svabody — heta taksama narmalna.
Viadoma, ja cikaŭlusia i tym, jak žyvie moj rodny Navapołack. Ciapier tam niaprosta, zvolnili šmat śpiecyjalistaŭ z «Naftana», dzie ja niekali pracavała. Ludzi byli vymušanyja emihravać. Čałaviek choča zastacca ŭ Biełarusi, a jaho sadžajuć na sutki, i potym jon vymušany źjazdžać, bo pakul siadzieŭ, zvolnili z zavoda. Takich historyj šmat».
Mastačka zhadvaje znajomstva z Volhaj Brycikavaj, lidarkaj niezaležnaha prafsajuza «Naftana». Jana apisvaje Brycikavu, palitźniavolenuju z terminam u šeść hadoŭ, jak čałavieka, jaki prosta nie zdoleŭ u 2020-m prajści mima ŭzrušeńnia ŭ hramadstvie.
Surazmoŭca adznačaje, što Brycikava nie chacieła źjazdžać z krainy, chacia, napeŭna, mieła takuju mahčymaść:
«My byli ź joj znajomyja, Vola — hierainia nie adnoj majoj pracy. Na žal, ja heta joj nie ahučyła, kali možna było ź joj kamunikavać, a ciapier, kali ja napišu joj list, heta budzie biez zvarotnaj suviazi. Ale jość dźvie pracy, dzie jana dakładna prysutničaje — spadziajusia, ja joj ich kaliści prezientuju.
Vola — vielmi sumlenny čałaviek. Jana kaža toje, što adčuvaje. Pamiž nami nie było mocnaha siabroŭstva, my paznajomilisia paśla 2020-ha. Ja tolki viedała pra jaje, što jana pracuje na zavodzie. Heta prosta pryncypovy čałaviek, jaki pabačyŭ žach, što adbyvaŭsia ŭ krainie. Jana reahavała na heta praz toje, što adstojvała pravy ludziej, jakija paciarpieli bieź viny».
Ciapier, upeŭnienaja mastačka, biełarusam treba prosta praciahvać svaju spravu, nie apuskać ruki. Hetaja sistema nie viečnaja, i niekali jana pačnie burycca, kaža žančyna, bo ni adna dziaržava nie pratrymajecca biaskonca na štykach. Pakul ža hetaha nie zdaryłasia, varta padtrymlivać adno adnaho.
«Ludzi, jakija zachapili ŭładu ŭ krainie, marać, kab my ŭsie supakoilisia, kab nas nie było i jany cicha praciahvali svaje ciomnyja spravy, bo luboj złačyniec baicca, što stanie viadomy. Tamu my budziem kazać pra heta jak možna bolš, kab pra nas nie zabyli.
Žyć treba budučyniaj i hladzieć u jaje z aptymizmam. Ja i karcinki svaje maluju, kab padtrymać ludziej, bo dobryja spravy robiacca z dobrym nastrojem. A što jašče nam zastajecca? Kali čałaviek sumuje, kali jamu drenna, jon ža nie moža zrabić ničoha dobraha. Tamu nam treba rabić niešta sa svaim nastrojem», — padsumoŭvaje Volha.
«Naša Niva» — bastyjon biełaruščyny
PADTRYMAĆChalezin: Nieŭźlin finansuje Chartyju'97 jašče z prezidenckich vybaraŭ 2010 hoda28
Kamientary