«Nie raźličvała, što ŭ hetaj chacie zmahu znajści niešta z 500-hadovaj historyjaj». Biełaruska adšukała na leciščy dziŭny kamień
Žycharka Pinska Iryna znajšła na svajoj dačy kruhły kamień. Spačatku padumała, što kamień jak kamień, ničoha niezvyčajnaha, a ŭ vyniku, jak vykazaŭ zdahadku daśledčyk, hety kamień moža akazacca staražytnym jadrom, piša «Anłajnier».
«Pakłała kamień na kłumbu i nie nadavała jamu značeńnia»
Bolš za 10 hadoŭ tamu žycharka Pinska Iryna Trunova vyrašyła razam z mužam zajmieć daču. U vyniku jaje vybar prypaŭ na chatu, pabudavanuju ŭ 1949 hodzie ŭ vioscy Pasianičy — heta litaralna za 5 kiłamietraŭ ad horada.
Vyrašyŭšy ahledzieć chatu, muž i žonka spuścilisia ŭ sklep i pobač z draŭlanaj płaškaj pabačyli kruhły kamień.
«Jany jak byccam składali adzin nabor i było vidavočna, što raniej vykarystoŭvalisia dla zasołki ahurkoŭ abo kapusty, — uspaminaje Iryna. —
Forma kamienia, viadoma, ździviła — jana praktyčna idealna kruhłaja. Ale my, ščyra kažučy, nijakaha značeńnia hetaj znachodcy nie nadali i navat nie dumali, što majem spravu z patencyjnym artefaktam».
Paźniej haspadynia vysadziła kvietnik, dla dekaratyŭnaj apravy pakłała na jaje kamień i na doŭhi čas pra jaho zabyłasia. Uspomnić ža pra niezvyčajny pradmiet prymusiŭ vypadak.
«Reč u tym, što ja pracuju nastaŭnikam-defiektołaham u škole ŭ vioscy Stavok i ŭžo praktyčna 25 hadoŭ zajmajusia linhvistyčnym krajaznaŭstvam. Hetaj viasnoj razam z vučanicaj my jeździli na respublikanski konkurs. Daśledavańnie pryśviacili mikrataponimam paŭnočnaj častki Pinskaha rajona, — raspaviadaje surazmoŭca. —
Adnym z členaŭ žury byŭ dyrektar Muzieja staražytnabiełaruskaj kultury pry Akademii navuk Barys Łazuka. U apošni čas u muziei viałasia praca nad novaj ekspazicyjaj, jon byŭ zakryty dla naviedvańniaŭ, ale dla nas, jak dla ŭdzielnikaŭ i śpiecyjalistaŭ, praviali ekskursiju.
I ja była vielmi ździŭlenaja, kali ŭbačyła praktyčna takija ž kamiani, jak na svaim učastku. Tolki na ich było napisana, što heta harmatnyja jadry».
Viarnuŭšysia dadomu, Iryna pajechała ŭ Pasianičy i pačała vyvučać kamień. Razhladajučy jaho, jana zaŭvažyła ślady ručnoj apracoŭki, rudyja abpaliny. Žančyna vykazała zdahadku, što i na jaje aharodzie zachoŭvajecca sapraŭdnaje jadro.
«Jak ciapier pamiataju, 23 krasavika pa elektronnaj pošcie ja razam z fatahrafijaj adpraviła list u naš Muziej biełaruskaha Paleśsia, raspaviała, jak znajšła taki cud. Praz dva tydni mnie adkazali, što ŭ Pinsk pryjechaŭ archieołah z Akademii navuk i my možam pryvieźci kamień.
Jak vyvučali i ahladali hety kamień, ja nie viedaju, ale mnie patelefanavali i skazali, što, na dumku archieołaha, heta moža być jadro XV—XVI stahodździa dla bambavańnia albo marciry i ŭ muziei chacieli b jaho pakinuć. Ja nie piarečyła».
«Chaciełasia b, kab jon apynuŭsia ŭ muziejnaj ekspazicyi»
Jak hety kruhlaš moh apynucca ŭ vioscy Pasianičy, Iryna nie viedaje. Ale, pa jaje słovach, vioscy dakładna bolš za 500 hadoŭ, jana zhadvajecca ŭ staražytnych dakumientach. Samo ž miesca, dzie znachodzicca chata siamji Trunovych, śpiarša nazyvałasia Ivaniki i źjaŭlałasia jaŭrejskim sielskahaspadarčym pasieliščam.
Tut była svaja sinahoha, u jakoj ciapier viaskovy kłub, pracavała piakarnia, kaŭbasnaja krama i małočnyja zavody. Jak pisaŭ u 1936 hodzie žurnalist Ksavieryj Prušynski, biełarusy z habrejami-sialanami žyli mirna. U 1938-m Ivaniki stali častkaj Pasianičaŭ, a padčas Druhoj suśvietnaj vajny nacysty pierasialili kala 250 jaŭrejaŭ u Pinskaje hieta i rasstralali.
Iryna padkreślivaje, što na artefakt ni ŭ jakim razie pretendavać nie źbirajecca. Pa słovach žančyny, joj, naadvarot, budzie pryjemna, kali hety kamień apyniecca ŭ ekspazicyi.
«Ja naohuł nie raźličvała, što ŭ hetaj chacie zmahu znajści niešta takoje, u čaho moža być 500-hadovaja historyja. Tak što ja, jak i mnohija, biezumoŭna, była ździŭlenaja.
Kali ja napisała pra hetuju znachodku ŭ siabie ŭ Instagram, mnie pryjšło šmat vodhukaŭ, u škole kalehi zacikavilisia. Dla nas heta była siensacyja. I mnie, viadoma, chaciełasia b, kab hety artefakt zaniaŭ svajo miesca ŭ muziei».
Pahutaryŭšy ź Irynaj, «Anłajnier» vyrašyŭ źviazacca z Muziejem biełaruskaha Paleśsia. Tam paćvierdzili, što kamienny šar sapraŭdy pastupaŭ u muziej i navukovy supracoŭnik Instytuta historyi NANB vykazała zdahadku, što jon moža być jadrom.
Adnak pierad tym, jak apynucca ŭ fondach, jon jašče pavinien prajści atrybucyju i ekśpiertyzu.
Kamientary