Paśla dziŭnaha pažaru, jaki adbyŭsia ŭ noč na 26 vieraśnia 2022 hoda ŭ Čyrvonym kaściole, miascovyja ŭłady vyrašyli zakryć chram i raspačać u im ramont. Minuŭ hod, ale słužby ŭ im tak i nie adnavilisia, niahledziačy na prośby katalikoŭ. «Naša Niva» źviarnułasia da śpiecyjalistaŭ, kab zrazumieć, kolki jašče času moža pajści na zajaŭlenuju rekanstrukcyju.
Nahodaj dla zakryćcia Čyrvonaha kaścioła, pavodle aficyjnaj viersii, stała nievialikaje ŭzharańnie pravodki. Paśla jaho kaścioł adklučyli ad usich kamunikacyj. Minharvykankam u svaju čarhu zajaviŭ, što ŭładalnik budynka, «Minskaja spadčyna», nie moža vykonvać abaviazacielstvy pa damovie, i zapatrabavaŭ ad relihijnaj abščyny vyzvalić budynak ad ruchomaj majomaści dla praviadzieńnia ramontna-adnaŭlenčych rabot.
Mnohija ŭbačyli ŭ hetym rašeńni miascovych uładaŭ vyklučna palityčny faktar — kaścioł nie padtrymaŭ palityki režymu Łukašenki paśla 2020 hoda, i asabliva jaskrava heta vyjaviłasia mienavita ŭ Minsku, a ŭ adpłatu za niełajalnaść u katalikoŭ adabrali adzin z najbujniejšych i najbolš paznavalny staličny chram.
Naprykład, u tym ža Budsłavie paśla mocnaha pažaru kaścioł kali i zakryvaŭsia, to na niadoŭhi čas, kali była sapraŭdnaja niebiaśpieka, što sklapieńni abrynucca. Zdajecca, što zdareńnie ŭ minskim kaściole ŭ razy mienš maštabnaje i nijak nie zaminaje adpraŭleńniu bohasłužeńniaŭ.
Śpiecyjalisty, da jakich my źviarnulisia, kažuć, što kampramis u hetym pytańni možna było b adšukać, kab kaścioł niejak častkova funkcyjanavaŭ, ale nivodny z bakoŭ da jaho nie hatovy.
Śćviardžać, što kaścioł prosta zakryli i ničoha nie robiać, niasłušna, adznačajuć śpiecyjalisty. Na pomniku architektury, tym bolš takoha vialikaha abjomu, niemahčyma prosta ŭziać i pačać ramantavać: tolki abśledavańnie budynka i acenka abjomu pracy zaniała kala paŭhoda.
Paśla viartańnia ŭ 1990 hodzie kaścioła viernikam raspačalisia pracy. Była vykapanaja nie tolki padziemnaja častka pad kaściołam, dzie raźmiaściŭsia nižni chram i biblijateka, ale i vialiki padvał pamiž kaściołam i plabanijaj, jaki miescami maje dva ŭzroŭni. Hety padvał mieŭ prablemy z hidraizalacyjaj kryćcia. Chto byŭ u kaściole, moža pamiatać, što jaho rehularna padtoplivała. Z-pad padviesnych stolach pa kałonach spuskalisia admysłovyja trubački, jakija samatužnym sposabam advodzili hetuju vadu.
«Taksama za hady ekspłuatacyi biez prajektaŭ niaspynna pravodzilisia raboty ŭnutry chrama: pad kožnuju novuju hirlandu, kałonki, mikrafony i da t. p. dadavalisia novyja razietki, draty. Heta ŭsio rabiłasia biez anijakich prajektaŭ, pavialičvajučy nahruzku na staryja sietki. U asnoŭnaj zali ŭvohule možna było pabačyć samavolna ŭstanoŭlenyja kuchonnyja vyciažki nad śviečkami», — źviartaje ŭvahu adzin sa śpiecyjalistaŭ.
Z hetaha možna zrabić vysnovu, što spatrebicca bahata času, kab razabracca z hetaj i inšaj samadziejnaściu.
Raspracoŭka prajekta pačynajecca sa zboru ŭsich danych, što tyčacca abjekta prajektavańnia: techničnych umoŭ, inžyniernych i histaryčnych daśledavańniaŭ. Prajekt robicca vialikaj kolkaściu roznych sumiežnych śpiecyjalistaŭ, jakija raspracoŭvajuć ułasnyja raździeły architekturnych rašeńniaŭ, kanstruktyŭnych rašeńniaŭ, aciapleńnia i vientylacyi, vodazabieśpiačeńnia i kanalizacyi, elektrazabieśpiačeńnia, słabatokavych sietak i inšyja. Usim im treba ŭzhadniać svaje rašeńni pamiž saboj, što časam byvaje vielmi składnaj zadačaj. Da taho ž achoŭny status nakładaje šerah abmiežavańniaŭ.
Ciapierašni prajekt tyčycca inžyniernaj častki kaścioła. Heta nie prosta ramont, a rekanstrukcyja, a značyć buduć źmianiacca asnoŭnyja technika-ekanamičnyja pakazčyki, pryvodzicca da sučasnych patrabavańniaŭ. Hetyja patrabavańni za apošnija 30 hadoŭ, jakija minuli z momantu apošniaj hłabalnaj rekanstrukcyi kaścioła mocna źmianilisia, źjavilisia jak całkam novyja patrabavańni, tak i technałohii.
Pracy ŭskładniajucca tym, što heta nie prosta kaścioł, ale i vielizarny padziemny kompleks. Kali ŭ samim kaściole jašče možna zabaranić rabić umoŭnaje dymavydaleńnie, spasyłajučysia na status pomnika architektury, to ŭ padziemnym navabudzie nielha — a heta ŭsio adzinaja sistema, dzie ŭsiu sučasnuju inžynieryju treba vyrašyć tak, kab heta nie ŭpłyvała i nie psavała chrama i terytoryi navokał.
Paśla viartańnia budynka «Doma kino» katolikam u 1990-ja hady ŭžo rabiłasia rekanstrukcyja ŭnutry budynka. Tady akramia demantažu kanstrukcyj byłoha kinateatra pravodziłasia i restaŭracyja interjeraŭ, a taksama budaŭnictva padziemnaj častki kompleksu, pra jakuju ŭžo zhadvali. Rabot tady było vykanana šmat, ale treba ŭličvać, što jakaść ich była nie vielmi vysokaha ŭzroŭniu — składany čas pakinuŭ svoj adbitak na rekanstrukcyi.
Śpiecyjalisty dadajuć, što ŭ 1990-ja hady adnaŭleńnie kaścioła było ŭsio ž vykanana nie ŭ poŭnym abjomie, pracy faktyčna nie byli zavieršanyja. Naprykład, na sajcie parafii napisana, što płanavałasia adnavić histaryčnuju aharodžu, ale jana tak i nie źjaviłasia dahetul. Mahčyma, u hetuju ci ŭ nastupnuju čarhu rekanstrukcyi adnaŭleńnie kompleksu budzie daviedziena da łahičnaha zaviaršeńnia.
U čas restaŭracyi interjeraŭ pad kiraŭnictvam Ludmiły Ivanovaj byli vyjaŭleny aŭtentyčnyja arnamientalnyja rośpisy, vykananyja biełaruskim mastakom Franciškam Bruzdovičam. Jany byli paŭtorany restaŭratarami na isnaj tynkoŭcy.
Ale paźniej pry ksiandzy Zavalniuku na praciahu niekalkich hadoŭ u kaściole samavolna zabielvali adnoŭlenyja vialikimi vysiłkami rośpisy, kab raśpisać chram zusim pa-inšamu.
Miž inšym niearamanski kaścioł u polskim Jutrosinie, pa prykładzie jakoha byŭ pabudavany kaścioł u Minsku, zachavaŭ nasyčany kałaryt u interjerach.
Na siońnia niezabielenymi zastałasia tolki nievialikaja častka sklapieńniaŭ nad transieptam (papiarečnym niefam) i choram (prastora pierad ałtarnaj častkaj). Taksama z apsidy ŭ nieviadomym kirunku źnikli kieramičnyja reljefy z vyjavami biblejskich piersanažaŭ, zamiest ich źjavilisia drukavanyja baniery.
Čyrvony kaścioł staŭ prykładam taho, što byvaje z pomnikam architektury, kali ŭłaśniku dazvalajecca bolš, čym dapuščalna pa zakanadaŭstvie, adznačajuć śpiecyjalisty. Małavierahodna, što siońniašniaja rekanstrukcyja budzie tyčycca adnaŭleńnia aŭtentyčnych interjeraŭ, a značyć da hetaha pytańnia kaliści jašče daviadziecca viarnucca.
Što ž tyčycca acenak terminu, za jaki skončać prajektavańnie i ŭłasna pracy na Čyrvonym kaściole, to jany nie vielmi abnadziejvajuć.
Na dumku śpiecyjalistaŭ, prajektavańnie takoha abjekta zojmie nie mienš za paŭhoda, jašče prynamsi hod musić zaniać realizacyja prajekta paśla prachodžańnia dziaržaŭnaj ekśpiertyzy.
Da prykładu, praces rekanstrukcyi budynka histaryčnaha fakulteta BDU, kudy mienš składanaha abjekta, ciahniecca z vosieni 2020 hoda i dahetul nie skončany. «Minskaja spadčyna» ž tolki ŭ siaredzinie maja hetaha hoda praviała tendar na vybar prajektnaj arhanizacyi, tak što čakać adkryćcia Čyrvonaha kaścioła ŭ najbližejšy čas nijak nie davodzicca.
«Naša Niva» — bastyjon biełaruščyny
PADTRYMAĆ
Kamientary