«Na 10 miescaŭ try čałavieki». Čamu ŭ biełaruskich univiersitetach niedabor na «biełaruskuju fiłałohiju»
U lipieni ŭ biełaruskich univiersitetach zaviaršyłasia pryjomnaja kampanija. Na niekatoryja śpiecyjalnaści ŭ roznych VNU nie atrymałasia nabrać vyznačanuju kolkaść studentaŭ. Siarod ich — biełaruskaja fiłałohija. Pryčym dzieści byŭ niedabor navat na biudžetnyja miescy, a dzieści ŭvohule nie sprabavali nabrać studentaŭ na hetuju śpiecyjalnaść.
Palatno parazmaŭlała z pradstaŭnikami sistemy adukacyi ŭ Polščy i Biełarusi i daviedałasia, čamu biełaruskaja mova nie karystajecca papularnaściu ŭ moładzi ŭ siońniašnich umovach i što rabić dla taho, kab źmianić situacyju.
Na dziesiać miescaŭ — try čałavieki
U 2023 hodzie ŭ biełaruskich univiersitetach konkursu na śpiecyjalnaść «biełaruskaja fiłałohija» ŭvohule nie było.
Naprykład, u Biełaruskim dziaržaŭnym univiersitecie na 20 biudžetnych miescaŭ padalisia 19 čałaviek. Na sajcie kudapostupat.by adznačajecca, što na śpiecyjalnaści «biełaruskaja fiłałohija» i «słavianskaja (słavianskaja i biełaruskaja) fiłałohija» pa ahulnym konkursie zaličyli 30 abituryjentaŭ, siem ź ich pryniali biez ekzamienaŭ. Prachadny bał na «biełaruskuju fiłałohiju» byŭ 261, a na «słavianskuju fiłałohiju» — 305. Letaś BDU taksama nie atrymaŭ płanavanaj kolkaści zajaŭ na «biełaruskuju fiłałohiju»: na 30 miescaŭ padaŭsia tolki 21 čałaviek. A samy vysoki konkurs u BDU (amal 15 čałaviek na miesca) sioleta byŭ na novuju śpiecyjalnaść — «hrafičny dyzajn i multymiedyjadyzajn».
U Biełaruskim dziaržaŭnym piedahahičnym univiersitecie na 10 miescaŭ padalisia tolki try čałavieki. Śpiecyjalnaściu z samym vysokim prachadnym bałam va ŭniviersitecie (361) stała «psichałohija».
U Homielskim dziaržaŭnym univiersitecie imia Francyska Skaryny ŭvohule nie pravodziŭsia nabor na śpiecyjalnaść «biełaruskaja fiłałohija». Na fiłałahičnym fakultecie jość «ruskaja fiłałohija», dzie praduhledžana 25 miescaŭ, «ruskaja mova i litaratura, zamiežnaja mova (anhlijskaja / kitajskaja)», kudy nabirajuć taksama 25 studentaŭ, i «biełaruskaja mova i litaratura, zamiežnaja mova (anhlijskaja)» — usiaho 13 miescaŭ.
U Mazyrskim dziaržaŭnym univiersitecie taksama nie adkryli naboru na śpiecyjalnaść «biełaruskaja fiłałohija». Fiłałahičny fakultet prapanoŭvaŭ dla abituryjentaŭ tolki nastupnyja śpiecyjalnaści: «historyja i hramadaznaŭčyja dyscypliny», «zamiežnyja movy (anhlijskaja, niamieckaja)» i «ruskaja mova i litaratura, zamiežnaja mova».
Śpiecyjalnaść «biełaruskaja fiłałohija» jość u Bresckim dziaržaŭnym univiersitecie imia A. S. Puškina. U 2023 hodzie płanavałasia nabrać 17 studentaŭ. U Viciebskim dziaržaŭnym univiersitecie imia P. M. Mašerava na hetuju śpiecyjalnaść zapłanavali 18 biudžetnych miescaŭ i 2 miescy — płatnyja.
Na «biełaruskuju fiłałohiju (litaraturna-redakcyjnuju dziejnaść)» u Hrodzienskim dziaržaŭnym univiersitecie było 8 biudžetnych miescaŭ i 2 płatnyja. Prachadny bał skłaŭ 292. Stolki ž miescaŭ było i na «biełaruskuju fiłałohiju (dziełavuju kamunikacyju)», a prachadny bał — 285.
Niečakana i toje, što ŭ 2023 hodzie Akademija MUS karystajecca papularnaściu siarod moładzi. Naprykład, na śpiecyjalnaść «pravaznaŭstva» na fakultecie kryminalnaj milicyi konkurs skłaŭ 2,61 čałavieka na adno miesca.
U Vajskovaj akademii samy vysoki konkurs byŭ na śpiecyjalnaść dla dziaŭčat — «ekspłuatacyja infakamunikacyjnych i aŭtamatyzavanych sistem kiravańnia śpiecyjalnaha pryznačeńnia» — 4,4 čałavieka na miesca. Zajavy padali 22 abituryjentki, a płanavałasia nabrać piać čałaviek. U Vajskovaj akademii konkurs byŭ na ŭsich fakultetach. Pry płanie pryjomu 649 kursantaŭ padali zajavy 814 abituryjentaŭ.
«Raźmierkavańnie možna ličyć rabstvam»
Zapytalisia ŭ pradstaŭnic sistemy adukacyi ŭ Biełarusi i Polščy, čamu śpiecyjalnaść «biełaruskaja fiłałohija» nie karystajecca papularnaściu siarod moładzi ŭ siońniašnich umovach i što rabić dla taho, kab źmianić situacyju.
Biełaruski miedyjapiedahoh i ekśpiertka ŭ adukacyi Palina Paškievič (imia źmieniena ŭ metach biaśpieki) kaža, što niedabor u biełaruskich VNU isnuje taksama i na nastaŭnikaŭ fiziki i matematyki, inžyniernyja i ahrarnyja śpiecyjalnaści i navat na niekatoryja milicejskija. Palina dadaje, što na fiłałohiju niedabor tradycyjny.
— Dziaržava štohod zakryvaje škoły. Za minuły hod było zakryta 67 škoł, u asnoŭnym sielskich, ź biełaruskaj movaj navučańnia. Amal usie niezaležnyja miedyja, pryvatnyja vydaviectvy, Sajuz piśmieńnikaŭ, jakim byli patrebnyja biełaruskamoŭnyja karektary i redaktary, taksama likvidavanyja. Spravavodstva pa-biełarusku nie viadziecca, zakony nie pišucca. Ludzi prosta bajacca zastacca biez pracy. Da ryzyki zastacca biez pracy pa śpiecyjalnaści dadajecca raźmierkavańnie, jakoje možna ličyć rabstvam.
Pa słovach ekśpiertki, sioleta na fiłałahičny fakultet BDU nichto nie padaŭ zajavy na metavy nabor na «biełaruskuju fiłałohiju» i «ŭschodniuju fiłałohiju» navat ad Minabłvykankama.
— Svaboda — heta kaštoŭnaść dla biełarusaŭ. Tamu być inžynieram na dziaržpradpryjemstvie ci biaspraŭnym nastaŭnikam mienš prestyžna, čym volnym prahramistam, dyzajnieram ci psichołaham. Pierakos mahła b vypravić dziaržava praz antymanapolnuju palityku, spraviadlivaje finansavańnie i harantavańnie prafiesijnych i ekanamičnych svabod, ale, jak toj kaža, nie z našym ščaściem.
Palina śćviardžaje, što zacikaŭlenaść biełaruskaj movaj u moładzi nie mienšaje: apošnija hady našmat bolš ludziej pačali vučyć movu, historyju i čytać biełaruskija knihi. Ekśpiertka dadaje, što taksama pašyryŭsia biełaruskamoŭny asiarodak u sacyjalnych sietkach.
— Narešcie, być biełarusam u Biełarusi stała prestyžna. Usio astatniaje — časovyja źjavy. Vykładčykam VNU treba maksimalna zachavać prahramy, vykładańnie, bo źniščyć lohka, a adnavić zaŭsiody ciažej. Układacca ŭ tych, chto idzie na hetyja śpiecyjalnaści na poklič serca, a nie dziela pierśpiektyvy zarobku ŭ jakoj-niebudź «Źviaździe». A jany pryjduć.
«Nie źjaŭlajecca dziaržaŭnaj, choć i dziaržaŭnaja»
Taćciana pracuje ŭ Biełarusi nastaŭnicaj biełaruskaj movy i litaratury. Jana kaža, što śpiecyjalnaść «biełaruskaja fiłałohija» davoli vuzkaja, pracavać možna tolki ŭ škole, tamu nichto nie idzie vučycca na jaje. Ale, naprykład, u vučniaŭ Taćciany zacikaŭlenaść biełaruskaj movaj jość, tamu što «mova rodnaja — mova modnaja».
Taćciana dadaje, što kožny sam vyrašaje, na jakoj movie jamu razmaŭlać, heta zaležyć ad čałavieka i jaho samaśviadomaści.
— U našaj krainie biełaruskaja mova nie źjaŭlajecca dziaržaŭnaj, choć i dziaržaŭnaja. Ale biełaruskaja mova nie źniknie, bo śviadomaja moładź vykarystoŭvaje jaje ŭ svaich znosinach.
«Biełaruskaja mova nie zusim patrebnaja dla vyžyvańnia i zarobku»
Biełaruskaja paetka ispanskaha pachodžańnia kandydat fiłałahičnych navuk Anchieła Eśpinosa Ruis pracuje ŭ Varšaŭskim univiersitecie na kafiedry biełarusistyki. Anchieła kaža, što viedaje vypadki, kali ludziej aryštoŭvali za toje, što jany razmaŭlali na vulicy pa-biełarusku. Jana miarkuje, što «taki studencki bilet nie toje što nie zusim prestyžny ŭ šyrokim hramadstvie, a navat niebiaśpiečny».
— Akramia niebiaśpieki, novaje pakaleńnie vielmi praktyčnaje. Heta prahmatyčnyja ludzi, jakija nie bajacca kazać prama toje, što dumajuć, i šukajuć efiektyŭnych i chutkich rašeńniaŭ kankretnych prablem. Fiłałohija i ŭvohule humanitarnyja navuki stračvajuć papularnaść, kali niama mahčymaściej vykarystoŭvać ich praktyčna. Naprykład, UX writing. Heta kali pišuć teksty dla karystalnikaŭ na roznych sajtach i ŭ prahramach, kab ludziam było pryjemna i lohka («nazad», «praciahnuć», «zdajecca, niešta nie tak z vašaj suviaźziu!»). U siońniašnich umovach biełaruskaja mova na praktycy nie zusim patrebnaja dla vyžyvańnia i zarobku ŭ Biełarusi (i nidzie pa-za jaje miežami).
Anchieła ličyć, što zacikaŭlenaść u biełaruskaj movie i źviazanymi ź joju śpiecyjalnaściami stanie našmat bolšaj tolki tady, kali «biełaruščyna budzie patrebnaja dla atrymańnia dziaržaŭnaj pracy ŭ Biełarusi i buduć vialikija hranty na daśledavańnie biełaruskaj litaratury».
Što tyčycca kafiedry biełarusistyki ŭ Varšaŭskim univiersitecie, to tam nieŭzabavie raspačniecca druhaja častka rekrutacyi. Anchieła kaža, što ŭsich studentaŭ jašče nie nabrali, ale ŭžo viadoma, što novaja hrupa na bakałaŭryjacie budzie. Taksama mohuć źjavicca i mahistranty.
— Viedaju, što limit jašče nie vyčarpany, ale dakładnuju statystyku nie pamiataju. U minułym hodzie vyjšła davoli vialikaja hrupa pieršakurśnikaŭ, ale zastalisia na druhi hod nie ŭsie. Bolšaść ź ich — biełarusy. Na pieršy kurs mahistratury zapisałasia šaściora studentaŭ, ź jakich zastalisia z nami piać. Sioleta ŭžo viadoma, što bakałaŭryjat budzie, biełarusaŭ kala dziesiaci, palakaŭ taksama chapaje. Z mahistraturaj składaniej, ale spadziajomsia ŭ vieraśni nabrać.
Kab pastupić na bakałaŭryjat na biełarusistyku ŭ Varšaŭski ŭniviersitet, nieabchodna mieć vynik CT pa biełaruskaj movie, zamiežnaj movie i, pry mahčymaści, pa matematycy. Dla pastupleńnia ŭ mahistraturu — dypłom. Pa słovach Anchieły, taksama spatrebiacca prysiažnyja pierakłady dakumientaŭ i lehalizacyja ŭ Polščy.
— U Polščy ludzi bačać kaštoŭnaść u viartańni da biełaruščyny abo ŭ tym, kab ź joj paznajomicca: abituryjenty dumajuć pra miedyjadypłamatyju, NDA i inšyja mahčymaści, jakich u Biełarusi faktyčna nie stała.
Žycharcy Mahilova pahražajuć kryminałkaj za toje, što źniała ranišniuju čarhu ŭ rehistraturu3
Kamientary
Fuch, mała dziaržavy ekspertcy sa źmienienym ŭ metach biaśpieki proźviščam, mała, jašče dajcie.