«Pašancavała, što trapilisia takija sudździ». Biełaruski dobraachvotnik, jakoha padazrajuć u zabojstvie pabracima ŭ Litvie, raskazaŭ svaju viersiju padziej
Bolš za vosiem miesiacaŭ u źniavoleńni ŭ Litvie pravioŭ biełaruski dobraachvotnik z pałka Kalinoŭskaha «Čaravik» (pazyŭny źmienieny na prośbu surazmoŭcy). Jaho aryštavali ŭ śniežni 2022 hoda i padazrajuć u zabojstvie pabracima. Sam «Čaravik» davodzić, što heta było samazabojstva, i na praciahu ŭsiaho terminu źniavoleńnia patrabavaŭ dać jamu mahčymaść prajści palihraf, u čym jamu pastajanna admaŭlali. U žniŭni «Čaravika» vypuścili na volu pad zakład, i jon raskazaŭ žurnalistu «Radyjo Svaboda» Źmitru Pankaŭcu svaju viersiju tych padziej, a taksama z čym sutyknuŭsia ŭ źniavoleńni.
«Pavaročvaju hałavu i baču jaho z nažom u hrudziach»
— Raskažycie svaju viersiju taho, što adbyłosia ŭ śniežni 2022 hoda, kali zahinuŭ vaš pabracim?
— U adzin ź viečaroŭ my byli razam na kvatery. Praź niejki čas zaŭvažyli, što moj pabracim maŭčyć, pavodzić siabie niezvyčajna. Bo jon, jak praviła, duša kampanii. A tut jon prosta maŭčaŭ. Ja spytaŭ u jaho, ci choča jon asobna pahutaryć u inšym pakoi. Jon pahadziŭsia, i my pajšli. Kolki ja ni sprabavaŭ jaho razhavaryć, spytać, što zdaryłasia, roznymi šlachami padbiraŭsia, ale jon ničoha nie adkazvaŭ.
Ja nie mahu skazać, što byŭ dyjałoh, bo ź jaho boku za ŭvieś hety čas było vielmi mała fraz. My trochi tak byli pobač. Praź niejki čas jon ustaŭ, uziaŭ nož i ŭdaryŭ siabie. Ja navat nie źviarnuŭ pieršapačatkova ŭvahi, što jon uziaŭ nož, nu ŭziaŭ i ŭziaŭ, lubić hety nož. Dumaŭ, mo pakrucić u rukach uziaŭ. Ja jeŭ makaronu i čuŭ niejki hrukat, pavaročvaju hałavu — i baču, jak jon staić z nažom u hrudziach.
Ja ŭ šoku byŭ, kinuŭsia, chacieŭ dastać hety nož, i heta była pamyłka, nie treba było čapać. Ale ja byŭ u stanie poŭnaha šoku. Za adno imhnieńnie kinuŭsia da jaho. Jon nie davaŭ mnie vyciahnuć, naadvarot, jašče bolej u siabie ŭciskaŭ. Jon uvieś hety čas stajaŭ, ja pakłaŭ jaho i staŭ klikać na dapamohu. Havaryć jon za hety čas ničoha nie havaryŭ. Navat kryku ź jaho boku nie było.
«Jon nie bačyŭ žyćcia pa-za vajnoj»
— Vy z zahinułym pasiabravali na vajnie?
— Nie, jašče da vajny. U ŚMI była trochi niapravilnaja infarmacyja. My ź im paznajomilisia ŭ Vilni na Dzień Voli 2021. Ale niejak nie stasavalisia, viedali tolki, što takija jość. A ŭžo ŭvosień 2021 hodu adnavili kantakt. Časta sustrakalisia, stasavalisia. My stali vielmi blizkimi. Jon navat na maim šlubie byŭ u jakaści rehistratara. Začytvaŭ pažadańni, ahučvaŭ, čamu tut sabralisia. Potym razam pajechali va Ukrainu.
My nie ŭdzielničali ŭ adnych i tych ža zadačach. Ale my byli ŭ adnym bataljonie, časta bačylisia, razmaŭlali. Ja zvolniŭsia trochi raniej, jon zastavaŭsia krychu daŭžej.
— Apošnim časam vy žyli razam?
— Kali jon viarnuŭsia ŭ Litvu, to naprasiŭsia pahaścić da nas. Tak pražyŭ kala dvuch miesiacaŭ. Viadoma, prablemy byli. Ja nie skažu, što byŭ PTSR, ale byli prablemy sa snom. Jon hałavoj jašče zastavaŭsia na vajnie, nie moh pryniać taho, što zastaniecca na «hraždancy». Jon i žyŭ tolki tym, što vierniecca na vajnu. Jon bačyŭ prablemy ŭ biełaruskich padraździaleńniach i razhladaŭ mahčymaść pajechać u inšyja čaści. Ja nie zaŭvažyŭ u im depresiŭnych schilnaściaŭ. Kali takoje i było, to tolki praz vajnu. Jon nie bačyŭ žyćcia pa-za vajnoj. Jon kožnuju historyju z vajny ŭsprymaŭ jak svaju asabistuju, žyŭ hetym.
«Śledčaja nie vieryła mnie»
— Vas adrazu aryštavali?
— Kali pryjechała palicyja, to stali raspytvać, što zdaryłasia. Kažuć, pajechali, raskažaš usio padrabiazna. Ja nie staŭ ničoha chavać, usio raskazaŭ. My pajechali ŭ palicejski kamisaryjat. Ja mierkavaŭ, što jany dzień-dva padumajuć, a potym adpuściać, bo ŭsio vidavočna.
Była ŭžo čaćviortaja hadzina nočy, u izalatary ja spytaŭsia: «A što ja tut rablu?» «A ty chiba nie razumieješ?» — adkazali mnie. Jany pytalisia, što zdaryłasia, ja koratka patłumačyŭ. Jany mnie na heta: «A-a-a, usio jak zvyčajna. Va ŭsich tak». Ja paspaŭ paru hadzin, i rankam paviali zdymać adbitki.
Ja ščyra mierkavaŭ, što mianie raspytajuć pra toje, što zdaryłasia, i pajedu nazad, a tut usio tak razhortvałasia niečakana dla mianie. Mnie skazali, što ja padazravany ŭ złačynstvie. Dla mianie heta byŭ poŭny šok.
Dalej byli dopyty i pakazańni. Była vielmi cikavaja śledčaja. Ja raskazvaŭ, što my byli dobraachvotnikami va Ukrainie, vajavali za ideju. Na heta pačuŭ, što my nijakija nie dobraachvotniki, a najmity i vajavali vyklučna za hrošy. Pa typu nie treba mnie tut ničoha raskazvać, ja ŭsio viedaju i tak. Tady ja zrazumieŭ, kudy trapiŭ — heta vielmi nahadvała biełaruskuju sistemu. Ja zrazumieŭ, što heta budzie znoŭ baraćba.
— Kali vy trapili ŭ status padazravanaha?
— A tady adrazu. Ja spytaŭ, na čym jany hruntujucca, na što pačuŭ, što pieršasnaja ekśpiertyza zaśviedčyła małavierahodnaść taho, što jon moh sam siabie ŭdaryć. Ja davodziŭ, što nijak inakš heta być nie mahło.
Śledčaja nie vieryła mnie ŭ samych drobiaziach. Jana pytałasia, što było sa mnoj, kali ja jechaŭ u palicyju. Ja adkazaŭ, što tolki klučy, jakija potym addaŭ palicyjantu. Jany adkazvaje: «Nie, nie tak było». Ale navošta mnie tut chłusić! Jaki sens u hetym?
«Ja viedaŭ, što palihraf — heta moj paratunak»
— Kali vy vyrašyli prajści palihraf?
— Ja ad samaha pačatku prasiŭ prajści palihraf, kab u ich nie było nijakich pytańniaŭ. Mnie skazali, što palihraf budzie ŭ samym kancy, paśla ŭsich ekśpiertyzaŭ. Moža i hod prajści. Kožny raz my ŭzdymali pytańnie palihrafu, u lutym paćvierdzili, što praviadziom. Ale jany stali kazać, što palihrafist syšoŭ na piensiju. Cyrk niejki!
My źviartalisia ŭ inšyja dziaržaŭnyja arhanizacyi z palihrafistami, jany ŭsie admovilisia, aproč Departamienta dziaržaŭnaj biaśpieki. Ale i Departamient u apošni momant admoviŭsia. My zmahalisia za pryvatnych palihrafistaŭ, spačatku dazvolili, usio było narmalna, zastavaŭsia adzin dzień da jaho. Ale ŭ adzin momant kažuć: «Nie chaču z hetym raźbiracca, chaj sud raźbirajecca». Pryčynaj nazvali toje, što ŭ pryvatnaha palihrafista nie chapaje dośviedu pracy.
— Vy byli zhodnyja na lubuju ekśpiertyzu?
— Tak, my sami padavali zajaŭki na ekśpiertyzy. Hetyja ekśpiertyzy ničoha nie pakažuć, aproč majoj viersii. Suprać mianie była ŭsiaho tolki adna ekśpiertyza, dzie havaryłasia ab «małavierahodnaści» taho, što heta samahubstva. Usie inšyja ekśpiertyzy pakazvajuć abo na maju karyść, abo niejtralna.
Advakatu vielmi doŭha nie addavali dakumienty z majoj spravy. A kali addali, to heta častkova byli materyjały nie majoj spravy. Addavali nie całkam usie dakumienty. Da haładoŭki mnie prychodzili dakumienty tolki pa-litoŭsku, ni pa-rasiejsku, ni pa-anhielsku. Ale ŭ turmie zmoh trochi vyvučyć litoŭskuju.
«Nivodnaha razu da mianie nie pryjšli miedyki»
— Jakija ŭmovy byli?
— Turma pabudavanaja hadoŭ z 15 tamu. Ramont byŭ zvyčajny, narmalny. Bolš sprava ŭ piersanale, bolšaść pierajšła tudy z Łukišak (Łukišskaja turma ŭ centry Vilni, całkam zakrytaja ŭ 2019 hodzie. — RS). Jany sprabujuć prasunuć staryja paradki.
Prablemy chutčej u sudovaj sistemie, jakaja pracuje kiepska. Ja siadzieŭ absalutna nievinavaty, ale mnie dadavali sankcyi adnu za adnoj. Na sudach nie pracuje prezumpcyja nievinavataści. Jany nie viedajuć, ci vinavaty ja, ale ŭžo staviacca jak da vinavataha. Ale samaje aburalnaje było, što nie davali palihraf. Kaniečnie, mnie kazali, što heta budzie ŭskosny dokaz, ale ja liču, što jon sfarmuje ŭsio ŭjaŭleńnie ab spravie. Pakaža, što maje słovy — heta nie chłuśnia.
— Vy haładali. Jak heta było?
— Ja skončyŭ na 14-ja sutki haładoŭku, dabivaŭsia palihrafu. Mianie štoraz pytalisia, ci pajdu ja da miedykaŭ. Adkazvaŭ, kab prychodzili sami da mianie, bo mnie ciažka. Ja pieršy raz chadziŭ uzvažycca i pamierać cisk. Ale da ich treba było dabiracca praz vulicu, na treci pavierch — heta składana. U mianie nie było ŭžo siłaŭ.
Jany nivodnaha razu da mianie nie pryjšli, nivodnaha. Ja źviartaŭsia da supracoŭnikaŭ turmy, a jany žartavali: «Nu vy ž padyšli da dźviarej kamiery, ja nie dumaju, što vy prosta na vadzie, u vas by nie było siłaŭ ustać prosta tady b».
Ja chacieŭ nakiravać list prakuroru, padychodžu: «Oj, a navošta ty haładaješ?» Nichto tam nie zamaročvajecca nakont pravoŭ čałavieka. Padčas haładoŭki siłaŭ u mianie nie było, adčuvaŭ siabie vielmi stomlenym, pavolna ruchaŭsia. Isnavaŭ tolki na vadzie.
Pieršyja dziesiać dzion išli ŭ płanie fizičnym tak, što vaha hublałasia chutka. A potym staŭ adčuvać, nibyta zdaroŭje ŭžo vysmoktvajecca. Ja tady i zadumaŭsia, kab zachavać zdaroŭje. Palihraf mnie tak i nie dali. Hetaja sistema nie choča davać nijakaj słabiny.
«My dobra adzin adnaho razumieli»
— A ŭ vas byŭ kanflikt z zahinułym?
— Absalutna nie. U nas ź im absalutna nikoli hetaha nie było. Ja sam pa sabie čałaviek spakojny, a ź im u nas była najvyšejšaja stupień razumieńnia. My viartalisia z vajny ŭ tym liku praz stasunki sa svaimi žančynami. My adzin adnaho dobra razumieli. Dla nas było važnym być pobač paśla vajny i razmaŭlać. Jon raskazvaŭ, što chacieŭ viarnucca na vajnu. U mianie takija dumki taksama byli. Ja navat raskazvaŭ heta padčas sieansaŭ u psichaterapieŭta. U mianie taksama byli prablemy sa snom, sa strukturavańniem dnia. Ja razumieŭ, što treba papracavać z terapieŭtam.
Na vajnie ja adčuvaŭ, što mahu być karysnym i paŭpłyvać na vyrašeńnie losu Biełarusi. I mnie było składana źmirycca, što ja na «hraždancy». Ja nie mahu skazać, što hetyja pytańni i siońnia zakrytyja. Z pabracimam było važna havaryć, adčuvać padtrymku adzin adnaho.
— Čamu vas vyzvalili?
— Sudździ, jakija pryniali rašeńnie vyzvalić, pačuli ŭsie arhumienty, jakija my kazali ad samaha pačatku, što małady, ciesnyja suviazi ź Litvoj, ja tut vučusia, a niejkich dokazaŭ złačynstva niama. Pašancavała, što trapilisia takija sudździ. Ciapier u mianie na nazie branzalet, byŭ zakład u sumie 25 tysiač. Ja nie mahu vychodzić z chaty, tolki mahu na śledstva, u palikliniku, na pracu ci vučobu.
Ciapier na płatformie Bysol viadziecca zbor srodkaŭ na karyść dobraachvotnika «Čaravika» dla apłaty pasłuh advakata.
Čytajcie taksama:
«Šmat scykła siarod mužčyn». Marharyta Laŭčuk raskazała pra svaju pajezdku ŭ vajennuju Ukrainu
Kamientary