Usiaho patrochu66

Čaramša — skarbnica vitaminaŭ. Voś što ź jaje možna hatavać i jak vyroščvać

Viasnoj, kali na aharodzie jašče ničoha nie vyrasła, a chočacca niečaha śviežaha i karysnaha, zrabić naš racyjon bolš raznastajnym i karysnym dapamoža čaramša.

Čaramša ŭ Biełaviežskaj puščy
Čaramša ŭ Biełaviežskaj puščy. Fota: Wikimedia Commons

Čaramšu jašče nazyvajuć miadźviedžaj cybulaj. U hetaj naźvie zachavałasia adsyłka da łacinskaj nazvy — ursinum (ad łac. ursus — miadźviedź). Hetaja raślina vielmi chutka vyrastaje paśla sychodu śniehu.

Ličycca, što joju łasujecca miadźviedź paśla vychadu ź zimovaj śpiački. Čaramšu z zadavalnieńniem pajadajuć i inšyja źviary, naprykład, kabany. A voś karoŭ da hetaj travy nie padpuskali, bo małako pačynała pachnuć časnakom.

Raślina dobra raście ŭ starych lasach, zaliŭnych łuhach i pa bierahach rek. Ale jaje masava sadziać i na leciščach, aharodach.

Miadźviedžaja cybula ŭniesiena ŭ Čyrvonuju knihu Biełarusi i susiednich krain. Tamu aharodnuju — ježcie na zdaroŭje, a źbirać u lesie niamožna.

Što možna jeści

U ježu ŭžyvajucca listy i ściobły. Najlepšy čas dla zboru — pakul jana nie pajšła ŭ ćviet. U hety čas raślina miakkaja i najbolš smačnaja. Najlepšyja smakavyja jakaści jana zachoŭvaje pry chałodnym i vilhotnym nadvorji. Pry vysokaj tempieratury jana stračvaje svoj smak. Kali miadźviedžaja cybula zaćvicie, to možna źbirać jaje strełki-kvietki. Dla hetaha ich vielmi aściarožna vyciahvajuć z raśliny, kab nie zrušyć cybulinku. U ježu ŭžyvajuć biełuju i miakkuju častku.

Jak adroźnić čaramšu ad łandyša

Treba aścierahacca taho, kab zamiest miadźviedžaj cybuli nie sabrać jadavitych raślin. Najpierš — łandyša. Samy prosty sposab vyznačyć čaramšu — raźmiać u palcach list i paniuchać. Pavinien dobra adčuvacca pach cybuli i časnaku. Jašče adno adroźnieńnie čaramšy ad łandyša zaklučajecca ŭ tym, što ŭ raśliny kožny liścik raście na asobnym čaranku. U łandyša z adnaho čaranka vyrastaje 2—3 listy.

Što možna pryhatavać z čaramšy

Miadźviedžuju cybulu jaduć syroj, z chlebam i biez, z sollu i biez. Možna parezać, pasalić i zakrasić alejem — atrymajecca prosty sałat. Možna zrabić sałatu z varanym jajkam i čaramšoju, z burakom i čaramšoju. Čaramšu kvasiać, solać, dadajuć u supy, pirahi. Jaje padajuć ź miasam i rybaju. A voś sušać vielmi redka, bo častka jaje kaštoŭnych ułaścivaściaŭ pry hetym hublajecca. Sušać zvyčajna tolki kvietku raśliny.

Lekavyja ŭłaścivaści čaramšy

U jakaści lekaŭ miadźviedžuju cybulu vykarystoŭvali staražytnyja hiermancy, kielty, rymlanie. Navat u padhorjach Alpaŭ na pasieliščach epochi niealitu vučonyja znachodzili ślady čaramšy. Samyja staražytnyja dokazy ŭžyvańnia čaramšy byli znojdzieny ŭ Danii.

U staražytnych traktatach miadźviedžaja cybula nazyvajecca vydatnym srodkam zaściarohi ŭ pieryjad čumy, chalery i inšych zaraznych zachvorvańniaŭ.

U staražytnaści čaramšu kipiacili ŭ vadzie i atrymany advar vykarystoŭvali dla dezynfiekcyi. A pry zapaleńni vušej chvoramu zakapvali sok miadźviedžaj cybuli. Da siońnia sok vykarystoŭvajuć dla taho, kab pazbavicca ad lišaju i barodavak.

Raślina bahataja na vitamin S, tamu jaje vykarystoŭvali jak srodak suprać cynhi. Akramia taho, u čaramšy jość vitaminy A, V, žaleza i pratein. Usio heta dazvalaje jaje vykarystoŭvać u jakaści prabijotykaŭ paśla kursa antybijotykaŭ. Jana zabivaje drennyja bakteryi i pavyšaje kolkaść karysnych.

Čaramša dobra pavyšaje imunitet. Jana karysna chvorym na dyjabiet, ateraskleroz, chvaroby ščytapadobnaj załozy. Raślina taksama zjaŭlajecca dobrym srodkam suprać parazitaŭ u kišečniku. Jana dapamahaje pry hipiertanii, pavyšaje ŭzrovień hiemahłabinu i palapšaje krovazvarot, spryjaje apietytu i stravavańniu.

Mnie davodziłasia čuć ad doktara, što karysnyja ŭłaścivaści čaramšy pieraŭzychodziać zvyčajny časnok.

Adnak, kali jość prablemy sa straŭnikava-kišačnym traktam, jazvy, hiepatyt, epilepsija, chalecystyt, pankreatyt, to lepš raślinu nie jeści. Nie rekamiendujuć jaje ŭžyvać i ciažarnym žančynam. Čaramša vostraja, piakučaja, u hetym pryčyna takich abmiežavańniaŭ.

Čaramša ŭ pachodzie

Kali vy prastudzilisia ŭ pachodzie, to rekamiendujuć sarvać list čaramšy, raźmiać jaho i niuchać. 

Pry zachvorvańni horła dapamoža ŭžyvańnie listoŭ čaramšy. Ich žujuć i hłytajuć. Dapamohuć taksama inhalacyi z advaram ź miadźviedžaj cybuli.

Žavańnie čaramšy dapamoža pazbavicca ad bakteryj u rocie.

I, zrazumieła, asnoŭny sposab užyvańnia čaramšy ŭ pachodzie — u jakaści ježy.

Čaramša ŭ sadzie

Čaramša, vyhadavanaja ŭ naležnych umovach, moža stać vielmi ekspansiŭnaj raślinaj. Jana moža zaniać vialikija prastory, abmiažoŭvajučy rost inšych jaravych raślin. Adnak miadźviedžaja cybula nie pieraškadžaje raści mnohim šmathadovym raślinam. U sadzie jaje sadziać zvyčajna ŭ samym cianistym miescy, dzie tolki viasnoj byvaje sonca, pad hustymi drevami ci na paŭnočny bok ad doma. Adnak nie varta sadžać pobač z babovymi (jany tarmoziać rost adno adnaho) i sałataj.

Čytajcie jašče:

Jak amaładzić staryja tui

Jak pravilna abrazać hartenziju. I čym jana moža być karysnaja, akramia charastva

Kamientary6

  • Abu
    06.04.2023
    Darahaja redakcyja, naš pracoŭny kalektyŭ prosić u nastupnym narysie raskazać pra karysnyja ŭłaścivaści lebiady.
  • Łoś
    06.04.2023
    Nie durycie ludziam hałavu z hetymi dzikimi raślinami. Pahuhlicie što takoje cykuta i paraŭnajcie jaje vyjavu z čaramšoj
  • chch
    06.04.2023
    Abu, i krapivy ;)
    i jak jaje hatavać. adnojčy ja (ekśpierymientatarša)) sprabavała zhatavać ź jaje sup. dyk takaja brydota atrymałasia
    ale razumieju, što tut asablivyja navyki i viedy patrebny
    dyk, darahaja rydakcyja, sapraŭdy - prosim na vychodnyja stravy ź lebiady i krapivy 

«Visić na vałasku». Padzieńnie režymu Asada stavić pad pahrozu rasijskija apieracyi ŭ Afrycy2

«Visić na vałasku». Padzieńnie režymu Asada stavić pad pahrozu rasijskija apieracyi ŭ Afrycy

Usie naviny →
Usie naviny

32-tonnuju piŭnuju cysternu kala minskaj płoščy Banhałor padniali VIDEA

Kamunalnik zamianiŭ na minskim dachu čyrvona-zialony ściah na bieł-čyrvona-bieły, kab «pažartavać z apazicyjanieraŭ»4

Siryja była fabrykaj kaptahonu, «kakainu dla biednych». Paśla padzieńnia režymu stała jasna, dzie jaho vyrablali2

Nobieleŭski łaŭreat Murataŭ kreatyŭna abvierh vydumki prapahandystaŭ FOTAFAKT1

Paśla śmierci Pryhožyna najmitam z amputavanymi kaniečnaściami pierastali płacić piensii5

U Biełarusi źjaviŭsia narodny paet12

U Minsku nazvali samyja papularnyja sioletnija dziciačyja imiony1

Rasijskija nastaŭniki na zahad biełarusa spalili džynsy, partrety nobieleŭskich łaŭreataŭ i dyski z Windows4

Rasija ŭ najbližejšyja dni moža znoŭ udaryć «Arešnikam» pa Ukrainie2

bolš čytanych navin
bolš łajkanych navin

«Visić na vałasku». Padzieńnie režymu Asada stavić pad pahrozu rasijskija apieracyi ŭ Afrycy2

«Visić na vałasku». Padzieńnie režymu Asada stavić pad pahrozu rasijskija apieracyi ŭ Afrycy

Hałoŭnaje
Usie naviny →